Αμοιβαίες ελληνογερμανικές προσλήψεις, 1919-1933: το ετεροαναφορικό μωσαϊκό της ελληνογερμανικής πραγματικότητας

Abstract

Despite constant interesting on Greek-German relations, Greek and German identities have not yet been contrasted in the context of Cultural History and public discourse during the interwar period and specifically the fifteen years of the Weimar Republic (1919-1933). This thesis attempts fill this gap and, above all, to highlight the dominant hetero-defining public discourses that contributed to the hetero-portrayal and hetero-construction of Greekness and Germanness. At the same time, it seeks to answer the following questions: to what extent did the ancient Greek heritage (past), the National Schism (present) and interwar modernism (future), three defining dimensions of the era, define German and Greek images? What was the process of turning political and historical decisions into matters of (seemingly) insurmountable cultural differences? What role, for example, did the defeat of Germany and the National Schism play in perceiving Greekness and Germanness? How was the support for King Constantine, but also the opposition to Venizelos, culturally translated? Or why did the Greek and German press confirm with their descriptions these insurmountable cultural differences, implicating ancient Greek civilization and environmental determinism in the controversy? How did Greek and German public discourse mirror the Orientalist and Occidentalist semiotics of other European narratives, isolating Germanness from Greekness and vice versa? What did this reflection mean for the future and modernization of Greece, but also for the cultural characteristics of Germany? Which interwar Greek and German stereotypes are notable for their timelessness, ironically reflecting the timelessness of Greek and German national identity? Finally, why did Greekness and Germanness find themselves in such a cultural confrontation, even before the crimes of the Second World War?

Παρά τη διαρκή παραγωγή συγγραμμάτων ελληνογερμανικών διασταυρώσεων, η ελληνική και η γερμανική ταυτότητα δεν έχουν αντιπαρατεθεί ακόμα στο πλαίσιο της Πολιτισμικής Ιστορίας και του δημόσιου λόγου την περίοδο του Μεσοπολέμου και συγκεκριμένα τα δεκαπέντε χρόνια ζωής της Δημοκρατίας της Βαϊμάρης (1919-1933). Η παρούσα διατριβή επιχειρεί να συμβάλει στην κάλυψη αυτού του κενού και, κυρίως, να αναδείξει τους κυρίαρχους ετεροπροσδιοριστικούς δημόσιους Λόγους που συνέβαλαν στην ετεροπρόσληψη και την ετεροκατασκευή της ελληνικότητας και της γερμανικότητας. Παράλληλα, επιδιώκει να απαντήσει στα κάτωθι ερωτήματα: κατά πόσο το βάρος της αρχαιοελληνικής κληρονομιάς (παρελθόν), ο Εθνικός Διχασμός (παρόν) και ο μεσοπολεμικός μοντερνισμός (μέλλον), τρεις καθοριστικές διαστάσεις της εποχής, επικαθόρισαν τη γερμανική και την ελληνική εικόνα; Ποια ήταν η διαδικασία μεταστροφής των πολιτικών και ιστορικών αποφάσεων σε ζητήματα αξεπέραστων (φαινομενικά) πολιτισμικών διαφορών; Τι ρόλο έπαιξαν, για παράδειγμα, η ήττα της Γερμανίας και ο Εθνικός Διχασμός στην πρόσληψη της ελληνικής και της γερμανικής εθνικής ταυτότητας; Πώς μεταφραζόταν πολιτισμικά η υποστήριξη στον βασιλιά Κωνσταντίνο, αλλά και η εναντίωση στον Βενιζέλο; Ή γιατί ο ελληνικός και ο γερμανικός Τύπος επιβεβαίωναν με τις περιγραφές τους αυτές τις αξεπέραστες πολιτισμικές διαφορές, εμπλέκοντας στη διαμάχη τον αρχαίο ελληνικό πολιτισμό και τον περιβαλλοντικό ντετερμινισμό; Πώς ο ελληνικός και ο γερμανικός δημόσιος λόγος καθρέπτιζαν την οριενταλιστική και τη δυτικιστική (Occidentalism) σημειολογία άλλων ευρωπαϊκών αφηγημάτων, απομονώνοντας τη γερμανικότητα από την ελληνικότητα και το αντίθετο; Τι σήμαινε αυτή η αντανάκλαση για το μέλλον και τον εκμοντερνισμό της Ελλάδας, αλλά και την αξιακή συνέχεια της Γερμανίας; Ποια παρατηρηθέντα κατά τη διάρκεια του Μεσοπολέμου ελληνικά και γερμανικά στερεοτυπικά σχήματα διακρίνονται για τη διαχρονία τους, αντανακλώντας, ειρωνικά, τη διαχρονία της ελληνικής και της γερμανικής εθνικής ταυτότητας; Τέλος, για ποιο λόγο η ελληνικότητα και η γερμανικότητα βρέθηκαν σε τέτοια πολιτισμική αντιπαράθεση, πριν ακόμα τα εγκλήματα του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου;