Η αντιμετώπιση της ακίνητης ιδιοκτησίας στην Ελλάδα κατά την περίοδο της οικονομικής κρίσης υπό το πρίσμα νομοθετημάτων πολεοδομικού και φορολογικού χαρακτήρα

Abstract

This interdisciplinary dissertation addresses through a complex methodological approach the special social regime that regulates space, habitation and urban planning in Greece, as it was reshaped during the period of the economic crisis. Taking as starting point the relevant literature of the 1990s, this special social regime presents traits similar to those of informal housing. It facilitated the basic housing needs of a large part of the population in periods of transition (such as after World War II ), through a special social process, supported by the tolerance of the government and the ex post mass legalisation of illegal buildings (eg urban planning ministerial decrees in order to legalise illegal buildings) This special social regime led to the consolidation of a protective treatment of real estate/immovable property in Greece by the government until the onset of the economic crisis, during which a series of urban planning and tax laws imposed conditions and introduced burdensome regulatory interventions in relation to urban planning and housing. In addition, the jurisprudence changes in order to promote the fiscal survival of the state even in detriment of the environmental acquis that has been established – even through judicial activism- by the Greek Courts and most notably by the Symvoulio tis Epikrateias ( Council of State, before the economic crisis. The research was articulated on the study of the literature and the relevant media sources, , on secondary analysis of data produced by institutions or companies (ministries, organizations, enterprises, research centers, statistical agencies), as well as on the presentation of legislation and jurisprudence. In view of this interdisciplinary approach in the fields of, law, sociology and sociology of law, special emphasis has been put on participatory research. A mixed research methodology that combines qualitative and quantitative data collection and analysis was implemented.

Η παρούσα διαθεματική διατριβή με σύνθετη μεθοδολογική προσέγγιση διερευνά το ιδιαίτερο κοινωνικό καθεστώς που ρυθμίζει τον χώρο, την κατοίκηση αλλά και την πολεοδομία στην Ελλάδα, όπως διαπλάσθηκε κατά την περίοδο της οικονομικής κρίσης. Ειδικότερα, εκκινώντας από τη σχετική βιβλιογραφία της δεκαετίας του 1990, το κοινωνικό αυτό καθεστώς, παρουσιάζει χαρακτηριστικά που προσιδιάζουν σε εκείνη της ανεπίσημης κατοικίας και διευκόλυνε ιστορικά την ικανοποίηση των βασικών στεγαστικών αναγκών μεγάλης μερίδας του πληθυσμού σε περιόδους μετάβασης (όπως μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο), μέσα από ιδιαίτερες κοινωνικές διεργασίες, την ανοχή της Πολιτείας και την εκ των υστέρων μαζική νομιμοποίηση των εκτός ή παρά τον νόμο ρυθμίσεων που το κοινωνικό καθεστώς είχε παράγει (πχ ένταξη στο πολεοδομικό σχεδιασμό περιοχών με αυθαίρετη δόμηση εκτός σχεδίου). Το ιδιαίτερο αυτό κοινωνικό καθεστώς, οδήγησε στην παγίωση μιας προστατευτικής αντιμετώπισης της ακίνητης ιδιοκτησίας στην Ελλάδα εκ μέρους της κρατικής εξουσίας μέχρι την επέλευση της οικονομικής κρίσης, κατά τη διάρκεια της οποίας μια σειρά νομοθετημάτων πολεοδομικού και φορολογικού χαρακτήρα επιβάλλουν όρους και εισάγουν επαχθείς ρυθμιστικές παρεμβάσεις για τον χώρο και την κατοικία. Επιπρόσθετα, η νομολογία στρέφεται ερμηνευτικά σε θέσεις περισσότερο προστατευτικές προς τη δημοσιονομική ταμειακή επιβίωση του κράτους και σε θέσεις λιγότερες προστατευτικές προς το περιβαλλοντικό κεκτημένο το οποίο - ακτιβιστικά- τα ελληνικά δικαστήρια με προεξάρχοντα το Συμβούλιο της Επικρατείας είχε οριοθετήσει κατά τις τελευταίες πριν την κρίση δεκαετίες. Η έρευνα βασίστηκε σε βιβλιογραφικές και δημοσιογραφικές πηγές, σε δευτερογενή ανάλυση δεδομένων που παρήγαγαν ιδρύματα ή εταιρίες (υπουργεία, οργανισμοί, επιχειρήσεις, κέντρα μελετών και ερευνών, στατιστικές υπηρεσίες), καθώς και σε ανάλυση - παρουσίαση της νομοθεσίας και της νομολογίας. Επιπρόσθετα, στο πλαίσιο της πολυσυλλεκτικής μεθόδου έρευνας από τα πεδία της νομικής, της κοινωνιολογίας και της κοινωνιολογίας του Δικαίου ιδιαίτερο βάρος δόθηκε στην έρευνα πεδίου και ιδιαίτερα στην συμμετοχική παρατήρηση. Ειδικότερα, η έρευνα πεδίου διακλαδίζεται σε δύο επίπεδα: αφενός στη διενέργεια τυποποιημένου ερωτηματολογίου με στόχο να αποτυπωθούν τα ποσοτικά στοιχεία του πεδίου έρευνας και αφετέρου στη διενέργεια συνεντεύξεων (ποιοτική έρευνα).