Πολιτιστική πολιτική και λογοτεχνία στη δικτατορία του Ιωάννη Μεταξά

Abstract

This doctoral thesis is divided into two parts. The first part is person-centred and constitutes a complete cultural biography of Ioannis Metaxas (1871-1941), focusing on the longstanding relationship of the Cephalonian politician with arts and especially literature. This initial approach largely explains the particular emphasis later placed on cultural policy during the period of his dictatorship (1936-1941), as well as the reason why his regime sought to honour Greek writers both ‘‘materially and morally’’. The second part examines the cultural policy of the 4th of August Regime (1936-1941). It presents the causes, ideas (Third Hellenic Civilization), individuals (the leading role of Metaxas and the secondary roles of Kostis Bastias, Pantelis Prevelakis, Kostas Kotzias, Theologos Nikoloudis), actions, and the impact of the cultural policy, especially in the field of modern Greek literature. At the same time, it examines the attitude kept by writers (e.g., Petros Haris, Grigorios Xenopoulos, Melis Nikolaidis) and intellectuals of that time towards the ideology of the Third Hellenic Civilization and to what extent this ideology influenced their intellectual and artistic production. Special emphasis is placed on the case of Stratis Myrivilis, analyzing his complex—both ideological and professional—close relationship with the regime and the dictator himself.

Η παρούσα διδακτορική διατριβή αποτελείται από δύο μέρη. Το πρώτο μέρος είναι πρωσοποκεντρικό και αποτελεί μια πλήρη πολιτισμική βιογραφία του Ιωάννη Μεταξά (1871-1941), η οποία εστιάζει στη διαχρονική σχέση του Κεφαλλονίτη πολιτικού με τις τέχνες, τα γράμματα και ειδικά με τη λογοτεχνία. Η αρχική αυτή προσέγγιση εξηγεί σε μεγάλο βαθμό το ιδιαίτερο βάρος που δόθηκε αργότερα στην πολιτιστική πολιτική την περίοδο της δικτατορίας του (1936-1941), αλλά και το λόγο για τον οποίο το καθεστώς του ήθελε να τιμήσει «υλικά και ηθικά» τους Έλληνες λογοτέχνες. Το δεύτερο μέρος εξετάζει την πολιτιστική πολιτική του καθεστώτος της 4ης Αυγούστου (1936-1941). Παρουσιάζονται τα αίτια, οι ιδέες (Τρίτος Ελληνικός Πολιτισμός), τα πρόσωπα (ο πρωταγωνιστικός ρόλος του Μεταξά και ο συμπληρωματικός ρόλος των Κωστή Μπαστιά, Παντελή Πρεβελάκη, Κώστα Κοτζιά, Θεολόγου Νικολούδη), οι τρόποι έκφρασης αλλά και ο αντίκτυπος της πολιτιστικής πολιτικής, ιδιαιτέρως στο πεδίο της νεοελληνικής λογοτεχνίας. Παράλληλα, διερευνάται η στάση που κράτησαν συγγραφείς (π.χ. Πέτρος Χάρης, Γρηγόριος Ξενόπουλος, Μελής Νικολαΐδης) και πνευματικοί άνθρωποι της εποχής απέναντι στο ιδεολόγημα του Τρίτου Ελληνικού Πολιτισμού και σε ποιο βαθμό αυτό επηρέασε το δημιουργικό έργο τους. Ξεχωριστή έμφαση δίνεται στην περίπτωση του Στράτη Μυριβήλη και αναλύεται η σύνθετη –ιδεολογική και επαγγελματική–, άριστη σχέση του με το καθεστώς και με τον ίδιο τον δικτάτορα.