Η διαδικασία της συνταξιοδοτικής και υγειονομικής μεταρρύθμισης στην Ελλάδα (1974-2021)

Abstract

The purpose of this study is to promote the scientific discussion about the justification of institutional inertia. This goal is accomplished through the analysis of the process of pension and health reform in Greece for the period 1974-2021 and for this analysis it is used the analytical framework of historical institutionalism, the approach of advocacy coalition framework and the concept of political leadership. According to our analysis it is proven that the strength of expansionary economic idea is connected with a strong coalition which is against interventions which have different economic logic and functions as a catalyst of inertia. This framework is imprinted and after the entrance of the country to the program of economic adjustment and is working as a catalyst which reduces the strength of changes in two fields which are examined in this study. For the strength of expansionary economic idea the feature of political leadership is important. From this point of view in our analysis it is proven that during the period 1974-1985 the expansionary economic idea was dominated in Greece and this domination was incompatible with interventions which had different logic in the pension field and in the health field. In the beginning of the 1990 decade the country is needed to be harmonized to the economic restrictions of EU and this need is connected with the prominence of reform in the said two fields. However this prominence is not connected with big changes in these two fields. The entrance of Greece to the program of economic adjustment was a catalyst for bigger changes (in comparison with the past) in the pension field and in the health field. However the influence of economic idea which is against austerity interventions continues to exist and it functions as an opponent force. Finally the pandemic crisis seems to reinforce the expansionary economic idea, but this situation is not connected with big changes in the pension field and in the health field.

Στόχος της παρούσας μελέτης είναι να προωθήσει την επιστημονική συζήτηση που αφορά την αιτιολόγηση της θεσμικής αδράνειας. Αυτή η στόχευση εκπληρώνεται μέσα από την ανάλυση της διαδικασίας της συνταξιοδοτικής και υγειονομικής μεταρρύθμισης στην Ελλάδα στο χρονικό διάστημα 1974-2021 και για την εν λόγω ανάλυση χρησιμοποιείται το αναλυτικό φάσμα του ιστορικού θεσμισμού, η προσέγγιση του πλαισίου συνασπισμών υπεράσπισης και η έννοια της πολιτικής ηγεσίας.Βάσει της ανάλυσης μας τεκμαίρεται πως η ισχύς της επεκτατικής οικονομικής ιδέας είναι συνυφασμένη με έναν ισχυρό συνασπισμό που τάσσεται ενάντια σε παρεμβάσεις που αντιβαίνουν στην προαναφερθείσα οικονομική ιδέα και σύστοιχα λειτουργεί ως καταλύτης αδράνειας. Το εν λόγω πλαίσιο αποτυπώνεται και μετά την υπαγωγή της χώρας στο πρόγραμμα οικονομικής προσαρμογής και λειτουργεί ως καταλύτης άμβλυνσης της έντασης των προωθούμενων αλλαγών στα δύο πεδία πολιτικής που πραγματεύεται η παρούσα μελέτη, ενώ στη δυναμική της επεκτατικής οικονομικής ιδέας συμβάλλει σημαντικά η στάση των πολιτικών ηγεσιών.Υπό αυτό το πρίσμα στην ανάλυση μας καταδεικνύεται ότι επί του χρονικού φάσματος 1974-1985 κυριάρχησε στην Ελλάδα η ιδέα της επεκτατικής οικονομικής λογικής, με την εν λόγω κυριαρχία να είναι ασύμβατη με την προώθηση παρεμβάσεων, στο συνταξιοδοτικό και υγειονομικό σκέλος, που να αντιβαίνουν στην προαναφερθείσα οικονομική λογική. Στις αρχές της δεκαετίας του 1990 η χώρα καλείται να εναρμονιστεί στις οικονομικές επιταγές της Ευρωπαϊκής Ένωσης και αυτή η αναγκαιότητα είναι συνυφασμένη με την ανάδειξη της προβληματικής της μεταρρύθμισης στα άνωθεν δύο πεδία πολιτικής. Μολαταύτα, η εν λόγω ανάδειξη δεν συνδέεται με την προώθηση εκτενών αλλαγών σε αυτά. Η υπαγωγή της χώρας στο πρόγραμμα οικονομικής προσαρμογής συνέβαλε στην προώθηση αλλαγών μεγαλύτερης έντασης (σε σχέση με το παρελθόν) επί του συνταξιοδοτικού και υγειονομικού πεδίου. Ωστόσο, η επιρροή της ιδέας που τάσσεται ενάντια στις πολιτικές οικονομικής λιτότητας συνεχίζει να υφίσταται και λειτουργεί ως αντίρροπη δύναμη. Καταληκτικά, η πανδημική κρίση φαίνεται να αναρριπίζει τη δυναμική της επεκτατικής οικονομικής ιδέας, χωρίς, ωστόσο, να υπάρχουν αξιόλογες μεταβολές στο υγειονομικό πεδίο και χωρίς να επηρεάζεται η διαδικασία μεταρρύθμισης στο συνταξιοδοτικό σκέλος.