Γευματικές συνήθειες, δείκτες καρδιαγγειακού κινδύνου και ποιότητα ζωής στις περι- και μετά-εμμηνοπαυσιακές γυναίκες

Abstract

Introduction: Menopausal women are characterized by increased risk of developing chronic diseases, such as obesity and cardiovascular diseases. The increase in cardiovascular risk after the menopausal transition remains partly explained until today. The menopausal transition and its complications, such as physical or psychological symptoms, affect negatively women’s well-being and health-related quality of life (HRQoL). Life-style patterns as the nutritional status and dietary habits are highly associated with several quality-of-life parameters during menopause. Despite the progressive increase of scientific interest about the impact of meal and dietary patterns on developing obesity and cardiovascular risk, relative studies in peri-menopausal and post-menopausal women are limited. Equally few are the studies that investigate the potential role of diet in HRQoL during menopause. Aim: This cross-sectional study aimed to identify the existing relation between meal and dietary patterns with cardiovascular risk indices and HRQoL parameters among healthy peri- and postmenopausal women. Anthropometric indices including body weight, waist circumference, waist/hip ratio, mid-upper arm circumference and triceps skin fold, as well as, indices of vascular structure and function were evaluated as indicators of cardiovascular risk during menopause. Methods: Study sample was consisted of 453 postmenopausal women without clinically overt cardiovascular disease recruited from Menopause Clinic of Aretaieio Hospital of Athens between September 2017 and July 2022. Eligible were women, who had FSH >25 mIU/mL and estradiol <50 pg/mL, after 12 consecutive months without menses. Basic demographic characteristics, medical and menstrual history were recorded from all study participants. Physical activity was assessed by International Physical Activity Questionnaire, dietary intake was assessed by a validated semi-quantitative food frequency and 24-hr dietary recall. The adherence to Mediterranean diet was evaluated through Mediterranean Dietary Score. Finally, anthropometric, biochemical and hormone characteristics were assessed and a standardized physical examination was conducted for each participant. The vascular assessment included carotid-femoral pulse wave velocity (PWV), carotid and femoral-artery intima-media thickness (IMT), FMD and atheromatous plaques presence. Self-reported HRQoL was assessed by using the 12-Item Short-Form Health Survey (SF-12). In addition, the intensity of psychological, physical and vasomotor menopausal symptoms was assessed through the Greene Climacteric Scale (GCS).Results: Mean age of participants was 63±7 years and BMI was 27 ± 4.7 kg/m2. According to MedDiet Score, mean adherence to Mediterranean diet was 36.4 ± 5.1. Linear regression models showed a significant negative correlation between daily nuts consumption and body weight (b-coefficient= -5.499; p<0.001), as well as waist circumference (b-coefficient= -2.138; p=0.031) of the study participants. The breakfast energy was positively related to the body weight of women (b-coefficient= 0.011; p=0.002). Daily fruits consumption was negatively associated with the MUAC (b-coefficient= -1.407; p=0.009), while a relative correlation was observed between the daily non-refined cereals consumption with the TSF (b-coefficient= -3.084; p=0.01). The negative association between nuts consumption and body weight remained statistically significant after Bonferroni adjustment for statistical significance. Pulse wave velocity was negatively related to the daily consumption of coffee/tea drinks (b-coefficient= -0.547; p=0.045) and positively related to the daily fish/seafood consumption (b-coefficient= 3.563; p=0.014) and daily meals’ number (b-coefficient= 0.346; p=0.003). The daily potatoes consumption was associated with higher values of common carotid artery thickness (b-coefficient= 0.976; p<0.001) and total carotid thickness (b-coefficient= 0.446; p=0.008). Daily consumption of refined cereals (b-coefficient= 0.157; p=0.009) and alcohol (b-coefficient= 0.176; p=0.049) were positively associated with common carotid artery thickness. Daily nuts consumption was negatively associated with internal carotid atherosclerotic plaque (b-coefficient= -0.482; p=0.043). The positive association between the potato consumption and the common carotid artery thickness remained statistically significant after Bonferroni adjustment for statistical significance. The PCS-SF12 was positively related to the daily consumption of coffee/tea drinks (b-coefficient= 3.450; p=0.002) and negatively related to the breakfast meal fat (b-coefficient= - 0.146; p=0.011). The MCS-SF12 was positively related to lunch energy (b-coefficient= 0.004; p=0.008), lunch carbohydrates (b-coefficient= 0.034; p=0.009) and lunch protein (b-coefficient = 0.065; p= 0.008). The physical symptoms severity was negatively related to the daily consumption of non-starchy cooked vegetables as meals basis (b-coefficient= -3.513; p=0.042) and low/medium fat meat (b-coefficient=-1.587; p= 0.036), as well as with the lunch fat (b-coefficient= -0.009; p=0.028). Daily consumption of full-fat dairy products (b-coefficient= -0.776; p=0.019) and lunch carbohydrates (b-coefficient=-0.006; p=0.012) were associated with lower intensity of vasomotor menopausal symptoms. The above regression models did not remained statistically significant after adjusting to the Bonferroni correction parameter (p<0.001). Adherence to the Mediterranean diet was negatively related to the MUAC (b-coef= -0.074; p=0.014) and TSF (b-coef= -0.166; p=0.013), but there was of any statistical significance after Bonferroni adjustment (p<0.001). No statistical significance was observed between adherence to the Mediterranean diet and other parameters of vascular function and quality of life among menopausal women. Conclusions: Dietary patterns that include daily consumption of nuts, fruits, whole grains, coffee/tea and lower frequency of potato consumption may be associated with better weight control, improved body composition indices and reduced progression of subclinical atherosclerosis among postmenopausal women, regardless of the traditional cardiovascular risk factors, total daily energy intake or physical activity. Components of meal patterns were not strongly statistically significantly related to the included indicators of cardiovascular risk and quality of life. Moreover, dietary patterns that include daily consumption of coffee/tea, non-starchy vegetables, lean meat products and full-fat dairy products may be associated with better parameters of menopausal women's quality of life. It would be beneficial to identify a specific dietary pattern to manage cardiovascular risk and enhance quality of life during menopause in terms of physical and mental well-being.

Εισαγωγή: Οι εμμηνοπαυσιακές γυναίκες αποτελούν μια πληθυσμιακή ομάδα υψηλού κινδύνου εμφάνισης χρόνιων νοσημάτων, όπως παχυσαρκία και καρδιαγγειακά νοσήματα. Η ενίσχυση του καρδιαγγειακού κινδύνου μετά την εμμηνοπαυσιακή μετάβαση, παραμένει έως σήμερα μερικώς διερευνώμενη. Ταυτόχρονα, η μετάβαση των γυναικών στην εμμηνόπαυση σχετίζεται με αλλαγές στην ποιότητα ζωής τους. Ο ρόλος της διατροφής στη διαμόρφωση των παραμέτρων της ποιότητας ζωής είναι αρκετά σημαντικός. Παρά το γεγονός ότι, τα τελευταία χρόνια παρατηρείται ενίσχυση του ερευνητικού ενδιαφέροντος προς λεπτομερέστερη εκτίμηση της σχέσης μεταξύ των γευματικών συνηθειών και της πιθανότητας εμφάνισης παχυσαρκίας και καρδιαγγειακών, ελάχιστες είναι οι μελέτες που έχουν διεξαχθεί σε πληθυσμό περι-εμμηνοπαυσιακών και μετεμμηνοπαυσιακών γυναικών, ενώ ακόμη λιγότερες είναι οι σχετικές μελέτες διερεύνησης των γευματικών συνηθειών συναρτήσει της ποιότητας ζωής στην εμμηνόπαυση. Σκοπός: Ως εκ τούτου, σκοπός της παρούσας συγχρονικής μελέτης ήταν η διερεύνηση πιθανών συσχετίσεων μεταξύ γευματικών και διατροφικών συνηθειών με δείκτες καρδιαγγειακού κινδύνου και παραμέτρους ποιότητας ζωής σε υγιείς εμμηνοπαυσιακές γυναίκες. Ως δείκτες καρδιαγγειακού κινδύνου στην εμμηνόπαυση αξιολογήθηκαν ανθρωπομετρικοί δείκτες (σωματικό βάρος, περίμετρος μέσης, λόγος μέσης/ισχίων, περίμετρος μέσου άνω βραχίονα, δερματοπτυχή τρικεφάλου) και δείκτες αγγειακής δομής και λειτουργίας. Υλικό & Μέθοδος: Δείγμα αποτέλεσαν 453 υγιείς εμμηνοπαυσιακές γυναίκες που προσήλθαν στο εξωτερικό ιατρείο Κλιμακτηρίου και Εμμηνόπαυσης της Β’ Μαιευτικής και Γυναικολογικής Κλινικής του Πανεπιστημίου Αθηνών, στο Αρεταίειο Νοσοκομείο Αθηνών από τον Σεπτέμβριο του 2017 έως και τον Ιούλιο του 2022. Όλες οι συμμετέχουσες υποβλήθηκαν σε ανθρωπομετρικές μετρήσεις, αξιολόγηση δεικτών αγγειακής λειτουργίας, βιοχημικών και ορμονικών δεικτών ορού πλάσματος και εκτίμηση των διατροφικών τους συνηθειών. Η εκτίμηση της διαιτητικής πρόσληψης ολοκληρώθηκε μέσω έγκυρου ερωτηματολογίου συχνότητας κατανάλωσης τροφίμων, καθώς και μέσω καταγραφής διαιτητικής 24-ωρης ανάκλησης. Η προσκόλληση στη Μεσογειακή δίαιτα αξιολογήθηκε βάσει του MedDietScore. Επίσης, πραγματοποιήθηκε αξιολόγηση της σωματικής δραστηριότητας μέσω του International Physical Activity Questionnaire. Ο αγγειολογικός έλεγχος των συμμετεχουσών περιλάμβανε εκτίμηση ταχύτητας σφυγμικού κύματος καρωτίδας-μηριαίου (PWV), πάχους σημείων έσω-μέσου καρωτίδας και μηριαίας αρτηρίας (IMT), δείκτη FMD και παρουσίας αθηρωματικών πλακών. Η ποιότητα ζωής των συμμετεχουσών αξιολογήθηκε μέσα από τη συμπλήρωση του ερωτηματολογίου SF-12 (12-item Short Form Survey), ενώ παράλληλα έγινε αξιολόγηση της έντασης των ψυχολογικών, σωματικών και αγγειοκινητικών εμμηνοπαυσιακών συμπτωμάτων μέσω της ειδικής κλίμακας Greene Climacteric Scale (GCS). Αποτελέσματα: Η μέση ηλικία του δείγματος ήταν 63 ±7 έτη, ενώ ο ΔΜΣ ήταν 27 ± 4,7 kg/m2. Η μέση προσκόλληση στη μεσογειακή δίαιτα των συμμετεχουσών, σύμφωνα με το MedDietScore ήταν 36,4 ±5,1. Τα μοντέλα γραμμικής παλινδρόμησης έδειξαν την ύπαρξη σημαντικής αρνητικής συσχέτισης μεταξύ της ημερήσιας κατανάλωσης ξηρών καρπών και του σωματικού βάρους (b-coefficient= -5.499, p<0.001), καθώς και της περιμέτρου μέσης (b-coefficient= -2.138, p=0.031) των συμμετεχουσών. Η περιεκτικότητα πρωινού γεύματος σε ενέργεια σχετίστηκε θετικά στατιστικά σημαντικά με το σωματικό βάρος των γυναικών (b-coefficient= 0.011, p=0.002). Η ημερήσια κατανάλωση φρούτων σχετίστηκε αρνητικά στατιστικά σημαντικά με την περίμετρο μέσου άνω βραχίονα (b-coefficient= -1.407, p=0.009), ενώ αντίστοιχη συσχέτιση παρατηρήθηκε μεταξύ της ημερήσιας κατανάλωσης μη-επεξεργασμένων δημητριακών και δερματοπτυχής τρικεφάλου (b-coefficient= -3.084, p=0.01). Η αρνητική συσχέτιση μεταξύ της συχνότητας κατανάλωσης ξηρών καρπών και του σωματικού βάρους παρέμεινε στατιστικά σημαντική έπειτα από προσαρμογή της στατιστικής σημαντικότητας κατά Bonferroni. Η ταχύτητα σφυγμικού κύματος σχετίστηκε αρνητικά στατιστικά σημαντικά με την ημερήσια κατανάλωση ροφημάτων καφέ/τσαγιού (b-coefficient= -0,547, p=0.045) και θετικά στατιστικά σημαντικά με την ημερήσια κατανάλωση ψαριών/θαλασσινών (b-coefficient= 3,563, p=0.014) και αριθμού ημερήσιων γευμάτων (b-coefficient= 0.346, p=0.003). Η ημερήσια κατανάλωση πατάτας σχετίστηκε με υψηλότερες τιμές πάχους έσω-μέσου χιτώνα κοινής καρωτίδας (b-coefficient= 0.976, p<0.001) και συνολικού πάχους έσω-μέσου χιτώνα καρωτίδας (b-coefficient= 0.446, p=0.008). Η ημερήσια κατανάλωση επεξεργασμένων δημητριακών (b-coefficient= 0.157, p=0.009) και αλκοόλ (b-coefficient= 0.176, p=0.049) σχετίστηκε θετικά στατιστικά σημαντικά με το πάχος έσω-μέσου χιτώνα κοινής καρωτίδας. Η κατανάλωση ξηρών καρπών σχετίστηκε αρνητικά στατιστικά σημαντικά με την αθηρωματική πλάκα εσωτερικής καρωτίδας (b-coefficient= -0.482, p=0.043). Η θετική συσχέτιση μεταξύ της συχνότητας κατανάλωσης πατάτας και του πάχους έσω-μέσου χιτώνα κοινής καρωτίδας παρέμεινε στατιστικά σημαντική έπειτα από προσαρμογή της στατιστικής σημαντικότητας κατά Bonferroni. Η ποιότητα ζωής σχετιζόμενη με τη σωματική υγεία των γυναικών σχετίστηκε θετικά στατιστικά σημαντικά με την ημερήσια κατανάλωση ροφημάτων καφέ/τσαγιού (b-coefficient= 3.450, p=0.002) και αρνητικά στατιστικά σημαντικά με την περιεκτικότητα πρωινού γεύματος σε λίπος (b-coefficient= -0.146, p=0.011). Η ποιότητα ζωής σχετιζόμενη με την ψυχική υγεία των γυναικών σχετίστηκε θετικά στατιστικά σημαντικά με την περιεκτικότητα μεσημεριανού γεύματος σε ενέργεια (b-coefficient= 0.004, p=0.008), υδατάνθρακες (b-coefficient= 0.034, p=0.009) και πρωτεΐνες (b-coefficient= 0.065, p=0.008). Η ένταση των σωματικών συμπτωμάτων σχετίστηκε αρνητικά στατιστικά σημαντικά με την ημερήσια κατανάλωση μη-αμυλούχων μαγειρεμένων λαχανικών ως βάση γευμάτων (b-coefficient= -3.513, p=0.042) και κρέατος χαμηλής/μέτριας περιεκτικότητας λίπους (b-coefficient=-1.587, p=0.036), καθώς και με την περιεκτικότητα μεσημεριανού γεύματος σε λίπος (b-coefficient= -0.009, p=0.028). Η ημερήσια κατανάλωση γαλακτοκομικών προϊόντων πλήρων λιπαρών (b-coefficient= -0.776, p=0.019) και η περιεκτικότητα μεσημεριανού γεύματος σε υδατάνθρακες (b-coefficient= -0.006, p=0.012) σχετίστηκε με μικρότερη ένταση αγγειοκινητικών εμμηνοπαυσιακών συμπτωμάτων. Η στατιστική σημαντικότητα των ανωτέρω χάθηκε έπειτα από προσαρμογή της στατιστικής σημαντικότητας κατά Bonferroni (p<0.001). Παρατηρήθηκε αρνητική στατιστικά σημαντική σχέση μεταξύ του βαθμού προσκόλλησης στη Μεσογειακή δίαιτα και της περιμέτρου μέσου άνω βραχίονα (b-coef= -0.074; p=0.014) και της δερματοπτυχής τρικεφάλου (b-coef= -0.166; p=0.013). Η εν λόγω στατιστική σημαντικότητα χάθηκε έπειτα από προσαρμογή της στατιστικής σημαντικότητας κατά Bonferroni (p<0.001). Δεν παρατηρήθηκε στατιστική σημαντικότητα μεταξύ της Μεσογειακής διατροφής και των λοιπών παραμέτρων αγγειακής λειτουργίας και ποιότητας ζωής. Συμπεράσματα: Διατροφικά πρότυπα που περιλαμβάνουν ημερήσια κατανάλωση ξηρών καρπών, φρούτων, δημητριακών ολικής αλέσεως, ροφημάτων καφέ / τσαγιού και χαμηλότερη συχνότητα κατανάλωσης πατάτας, φαίνεται να, σχετίζονται με καλύτερη διαχείριση του σωματικού βάρους, βελτίωση δεικτών σύστασης σώματος και μετριασμό της έκτασης της υποκλινικής αθηροσκλήρωσης σε εμμηνοπαυσιακές γυναίκες, ανεξαρτήτως των παραδοσιακών παραγόντων καρδιαγγειακού κινδύνου, τη συνολική ημερήσια ενεργειακή πρόσληψη ή τη σωματική δραστηριότητα. Συνιστώσες γευματικών προτύπων δεν σχετίστηκαν ισχυρά στατιστικά σημαντικά με τους μελετώ-μενους δείκτες καρδιαγγειακού κινδύνου και της ποιότητας ζωής, γεγονός που καταδεικνύει την ανάγκη διεξαγωγής μετέπειτα σχετικών μελετών προς περαιτέρω διερεύνηση. Διαιτητικά πρότυπα που περιλαμβάνουν ημερήσια κατανάλωση ροφημάτων καφέ / τσαγιού, μη-αμυλούχων λαχανικών, άπαχου κρέατος και γαλακτοκομικών προϊόντων πλήρων λιπαρών, φαίνεται να, σχετίζονται με καλύτερη διαμόρφωση παραμέτρων της ποιότητας ζωής των γυναικών στην εμμηνόπαυση. Ο επαναπροσδιορισμός των γευματικών συνηθειών αποτελεί βασική παράμετρο διαμόρφωσης του καρδιαγγειακού κινδύνου και της ποιότητας ζωής στην ομάδα των εμμηνοπαυσιακών γυναικών.