Μελέτη της αλληλεπίδρασης ηλικίας και εργασίας μεταξύ εργαζομένων στο χώρο της υγείας: καταγραφή της υγείας, της ποιότητας ζωής, της αίσθησης εργασιακής ανασφάλειας και εκτίμηση της ικανότητας τους να ανταπεξέλθουν στις εργασιακές υποχρεώσεις τους

Abstract

Background - Aim: The nursing profession gives the employee the satisfaction of offering to fellow human beings and of contributing to the health of patients. However, it can also negatively burden the employee due to factors such as long working hours, mandatory overtime, shift work, excessive workload, the burden of interacting with patients suffering from serious -often fatal- diseases, as well as dealing with inappropriate behavior by patients, attendants and colleagues.Nowhere is the aging phenomenon more evident than in nursing, as research shows that the nursing workforce is aging faster than the general workforce as a whole. The purpose of this research is to investigate the effect of age and the working relationship between workers in the health sector, on the feeling of job insecurity, the assessment of their ability to cope with work obligations and the possible effects of aging on health, quality of life, to well-being in the workplace. Method: The sample of the study consisted of 323 employees, from almost all departments and clinics of the hospital, who belonged to the nursing staff of the University General Hospital located in the city of Alexandroupoli. The data was collected using the following specific questionnaires: Job Insecurity Index (JII), World Health Organization-Five Well-Being Index (WHO-5), Work Ability Index (WAI) and the Well-Being at Work Scale (WBWS).Results: The response rate was 95.6%. The majority of the sample was female (87.6%), with an average age of 43.68±8.10 years, married (72.8%), with children under their supervision (78.9%) and graduates of a Technological Institute (65%), the mean BMI was 25.74±4.19 kg/m2, while 16.7% of participants were obese (BMI ≥30 kg/m2). The median length of service of the sample in this position was 14 years. Younger nurses presented greater cognitive and affective job insecurity (p<0.001 and p<0.001, respectively), had worse quality of life (p<0.001), as well as worse well-being in the three domains of workplace well-being assessment (WBWS- 1: p<0.001, WBWS-2: p<0.001, WBWS-3: p<0.001, respectively), compared to older nurses. Correlating each WHO-5 question with employee age, a decreasing linear correlation was found between the four age groups (quartiles), with younger employees feeling less often happy and in a better mood than older employees (p =0.035), to feel less calm and peaceful (p=0.040), rarely energetic and active (p=0.049), while they often felt more tired after waking up in the morning (p=0.004). However, it was observed that in both the young and the old, daily life was equally full of things of interest to them (p=0.511).A statistically significant correlation of all items of the JII questionnaire with the age of the participants was observed. More specifically, an increasing linear correlation with age was found in the first four questions concerning the cognitive dimension of job insecurity, demonstrating that the older the worker, the higher the mean score. On the contrary, in the next seven questions concerning emotional insecurity, as the age increases, job insecurity decreases. According to the Work Ability Index (WAI) it was shown that older workers suffer more often from musculoskeletal disorders of the spine or neck (p=0.001), from cardiovascular diseases (p<0.001), from respiratory disorders (p=0.018), from neurological disorders (p=0.043) and from gastrointestinal disorders (p=0.004), while occupational accidents and injuries are equally frequent among young and older workers (p=0.369).Multivariate linear regression analysis showed that age is an independent predictor of high cognitive (p<0.001) and emotional (p<0.001) insecurity, low quality of life (p<0.001), but also the fulfillment of expectations in the workplace (p< 0.001), without however affecting work ability (p=0.312) and indicators of positive and negative emotions and mood in the workplace (p=0.458 and p=0.076, respectively).Regarding the work relationship of the participants, it was found that temporary workers had a worse quality of life (p=0.007) and higher job insecurity, both in the cognitive dimension (p=0.013) and in the emotional dimension (p<0.001). They also scored worse in the positive affect (p<0.001), negative affect (p=0.002) and fulfillment of expectations in the work environment (p<0.001) domains of the WBWS index. In addition, they reported less frequent occupational accidents and injuries (p=0.001), musculoskeletal disorders of the spine or neck (p=0.007), cardiovascular (p=0.017) and gastrointestinal (p=0.010) disorders, while they reported more frequent mental disorders (p<0.001).Multivariate linear regression analysis showed that temporary work remained an independent predictor of high cognitive (p=0.010) and emotional (p<0.001) insecurity, low index of positive emotions and mood (p=0.007), low index of achievement-fulfillment (p= 0.047) and a high index of negative emotions (p=0.006).Conclusions: The present research showed greater job insecurity, worse quality of life and worse well-being in the workplace of younger versus older working nurses, without however differentiating their ability to work in the different age groups. In addition, it was shown that temporary employment causes greater job insecurity, worse quality of life and worse workplace well-being in workers than permanent employment. To counter the risk factors that undermine the safety, ability to work and satisfaction of health workers, but also to promote a sense of well-being in workplaces, it is necessary to implement policies that include flexibility in the rotation of hours and tasks, networks support, greater recognition at work, access to training, improved ergonomics in the workplace, as well as wellness programs. Strategies should take into account age- and work-related changes and be tailored to the characteristics, resources and needs of workers of all age groups, with a view to their job satisfaction, a sustainable working life and equipping them to give their best in patient care and public health.

Εισαγωγή - Σκοπός: Το επάγγελμα του νοσηλευτή χαρίζει στον εργαζόμενο την ικανοποίηση της προσφοράς στο συνάνθρωπο και της συμβολής στην προαγωγή της υγείας των ασθενών. Ωστόσο, μπορεί επίσης να φορτίσει αρνητικά τον εργαζόμενο εξαιτίας παραγόντων όπως οι πολλές ώρες εργασίας, οι υποχρεωτικές υπερωρίες, η εργασία σε βάρδιες, ο φόρτος εργασίας, η επιβάρυνση από την αλληλεπίδραση με ασθενείς πάσχοντες από σοβαρές-συχνά θανατηφόρες- νόσους, αλλά και η αντιμετώπιση απρεπών συμπεριφορών από ασθενείς, συνοδούς και συναδέλφους. Πουθενά το φαινόμενο της γήρανσης δεν είναι πιο εμφανές όσο στη νοσηλευτική, καθώς όπως προκύπτει από έρευνες, το νοσηλευτικό εργατικό δυναμικό γερνάει πιο γρήγορα από το γενικό εργατικό δυναμικό στο σύνολό του. Σκοπός της παρούσας έρευνας είναι η διερεύνηση της επίδρασης της ηλικίας και της εργασιακής σχέσης μεταξύ εργαζομένων στο χώρο της υγείας, στην αίσθηση εργασιακής ανασφάλειας, η εκτίμηση της ικανότητάς τους να ανταπεξέλθουν στις εργασιακές υποχρεώσεις και των πιθανών επιπτώσεων της γήρανσης στην υγεία, στην ποιότητα ζωής, στην ευημερία στο χώρο εργασίας. Μέθοδος: Το δείγμα της μελέτης αποτέλεσαν 323 εργαζόμενοι, από όλα σχεδόν τα τμήματα και τις κλινικές του νοσοκομείου, που ανήκαν στο νοσηλευτικό προσωπικό του Πανεπιστημιακού Γενικού Νοσοκομείου που εδρεύει στην πόλη της Αλεξανδρούπολης. Η συλλογή των δεδομένων έγινε με τη χρήση των παρακάτω ειδικών ερωτηματολογίων: Job Insecurity Index (JII), World Health Organisation- Five Well-Being Index (WHO-5), Work Ability Index (WAI) και το Well- Being at Work Scale (WBWS). Αποτελέσματα: Το ποσοστό ανταπόκρισης ήταν 95,6%. Η πλειοψηφία του δείγματος ήταν γυναίκες (87,6%), με μέση ηλικία τα 43,68±8,10 έτη, έγγαμες (72,8%), με παιδιά υπό την επίβλεψή τους (78,9%) και πτυχιούχοι Τεχνολογικού Ιδρύματος (65%), ο μέσος ΔΜΣ ήταν 25,74±4,19 kg/m2, ενώ το 16,7% των συμμετεχόντων ήταν παχύσαρκοι (ΔΜΣ ≥30 kg/m2). Η διάμεση διάρκεια προϋπηρεσίας του δείγματος στη θέση αυτή ήταν τα 14 έτη. Οι νεότεροι σε ηλικία νοσηλευτές παρουσίασαν μεγαλύτερη γνωστική και συναισθηματική εργασιακή ανασφάλεια (p<0,001 και p<0,001, αντίστοιχα), είχαν χειρότερη ποιότητα ζωής (p<0,001), καθώς και χειρότερη ευημερία στους τρείς τομείς εκτίμησης της ευημερίας στο χώρο εργασίας (WBWS-1: p<0,001, WBWS-2: p<0,001, WBWS-3: p<0,001, αντιστοίχως), σε σχέση με τους νοσηλευτές μεγαλύτερης ηλικίας. Κατά τη συσχέτιση κάθε ερώτησης του ερωτηματολογίου WHO-5 με την ηλικία των εργαζομένων, διαπιστώθηκε φθίνουσα γραμμική συσχέτιση μεταξύ των τεσσάρων ηλικιακών ομάδων (τεταρτημόρια), με τους νεότερους ηλικιακά υπαλλήλους να αισθάνονται λιγότερο συχνά χαρούμενοι και με καλύτερη διάθεση από τους μεγαλύτερους σε ηλικία (p=0,035), να νιώθουν λιγότερο ήρεμοι και γαλήνιοι (p=0,040), σπάνια ενεργητικοί και δραστήριοι (p=0,049), ενώ συχνά αισθάνονταν πιο κουρασμένοι μετά το πρωινό ξύπνημα (p=0,004). Ωστόσο, παρατηρήθηκε ότι τόσο στους νεαρούς όσο και στους μεγαλύτερους σε ηλικία, η καθημερινή ζωή ήταν το ίδιο γεμάτη από πράγματα που τους ενδιαφέρουν (p=0,511). Παρατηρήθηκε στατιστικά σημαντική συσχέτιση όλων των στοιχείων του ερωτηματολογίου JII με την ηλικία των συμμετεχόντων. Πιο συγκεκριμένα, διαπιστώθηκε μια αύξουσα γραμμική συσχέτιση με την ηλικία στις τέσσερις πρώτες ερωτήσεις που αφορούν τη γνωστική διάσταση της εργασιακής ανασφάλειας, που καταδεικνύει ότι όσο μεγαλώνει η ηλικία του εργαζόμενου τόσο αυξάνεται η μέση βαθμολογία. Αντιθέτως, στις επόμενες επτά ερωτήσεις που αφορούν τη συναισθηματική ανασφάλεια, όσο αυξάνονται τα ηλικιακά έτη τόσο φθίνει η εργασιακή ανασφάλεια. Σύμφωνα με τον Δείκτη Εργασιακής Ικανότητας (WAI) φάνηκε ότι οι μεγαλύτεροι σε ηλικία εργαζόμενοι πάσχουν συχνότερα από μυοσκελετικές διαταραχές της σπονδυλικής στήλης ή του αυχένα (p=0,001), από καρδιαγγειακές παθήσεις (p<0,001), από αναπνευστικές διαταραχές (p=0,018), από νευρολογικές διαταραχές (p=0,043) και από γαστρεντερικές διαταραχές (p=0,004), ενώ τα εργατικά ατυχήματα και οι τραυματισμοί είναι εξίσου συχνά μεταξύ νέων και μεγαλύτερων ηλικιακά εργαζόμενων (p=0,369).Η πολυπαραγοντική ανάλυση γραμμικής παλινδρόμησης έδειξε ότι η ηλικία αποτελεί ανεξάρτητο προγνωστικό παράγοντα υψηλής γνωστικής (p<0,001) και συναισθηματικής (p<0,001) ανασφάλειας, χαμηλής ποιότητας ζωής (p<0,001), αλλά και της εκπλήρωσης των προσδοκιών στο χώρο εργασίας (p<0,001), χωρίς ωστόσο να επηρεάζει την ικανότητα εργασίας (p=0,312) και τους δείκτες θετικών και αρνητικών συναισθημάτων και διάθεσης στον χώρο εργασίας (p=0,458 και p=0,076, αντίστοιχα). Αναφορικά με την εργασιακή σχέση των συμμετεχόντων, βρέθηκε ότι οι προσωρινοί εργαζόμενοι είχαν χειρότερη ποιότητα ζωής (p=0,007) και υψηλότερη εργασιακή ανασφάλεια, τόσο στη γνωστική διάσταση (p=0,013) όσο και στη συναισθηματική (p<0,001). Επίσης, σημείωσαν χειρότερη βαθμολογία στους τομείς του θετικού συναισθήματος (p<0,001), του αρνητικού συναισθήματος (p=0,002) και της εκπλήρωσης των προσδοκιών στο εργασιακό περιβάλλον (p<0,001) του δείκτη WBWS. Επιπλέον, ανέφεραν λιγότερο συχνά εργατικά ατυχήματα και τραυματισμούς (p=0,001), μυοσκελετικές διαταραχές της σπονδυλικής στήλης ή του αυχένα (p=0,007), καρδιαγγειακές (p=0,017) και γαστρεντερικές (p=0,010) διαταραχές, ενώ ανέφεραν συχνότερα ψυχικές διαταραχές (p<0,001).Η πολυπαραγοντική ανάλυση γραμμικής παλινδρόμησης έδειξε ότι η προσωρινή εργασία παρέμεινε ανεξάρτητος προγνωστικός παράγοντας υψηλής γνωστικής (p=0,010) και συναισθηματικής (p<0,001) ανασφάλειας, χαμηλού δείκτη θετικών συναισθημάτων και διάθεσης (p=0,007), χαμηλού δείκτη επίδοσης-εκπλήρωσης (p=0,047) και υψηλού δείκτη αρνητικών συναισθημάτων (p=0,006). Συμπεράσματα: Η παρούσα έρευνα έδειξε μεγαλύτερη εργασιακή ανασφάλεια, χειρότερη ποιότητα ζωής και χειρότερη ευημερία στο χώρο εργασίας των νεαρότερων έναντι των μεγαλύτερων ηλικιακά εργαζόμενων νοσηλευτών, χωρίς ωστόσο να διαφοροποιείται η ικανότητά τους προς εργασία στις διάφορες ηλικιακές ομάδες. Επιπλέον, φάνηκε ότι η προσωρινή εργασιακή σχέση προκαλεί μεγαλύτερη εργασιακή ανασφάλεια, χειρότερη ποιότητα ζωής και χειρότερη ευημερία στο χώρο εργασίας, στους εργαζόμενους απ’ ότι η μόνιμη σχέση εργασίας. Ως αντιστάθμισμα των παραγόντων κινδύνου που υπονομεύουν την ασφάλεια, την ικανότητα προς εργασία και την ικανοποίηση των εργαζομένων στο χώρο της υγείας, αλλά και να προάγουν το αίσθημα ευημερίας στους χώρους εργασίας, επιβάλλεται να εφαρμοσθούν πολιτικές που θα περιλαμβάνουν ευελιξία στην εναλλαγή ωραρίων και καθηκόντων, δίκτυα υποστήριξης, μεγαλύτερη αναγνώριση στην εργασία, πρόσβαση σε επιμορφώσεις, βελτιωμένη εργονομία στο χώρο εργασίας, καθώς και προγράμματα ευεξίας. Οι στρατηγικές θα πρέπει να λαμβάνουν υπόψη τις μεταβολές που σχετίζονται με την ηλικία και την εργασία και να είναι προσαρμοσμένες στα χαρακτηριστικά, τους πόρους και τις ανάγκες των εργαζομένων όλων των ηλικιακών ομάδων, με σκοπό την ικανοποίησή τους από την εργασία, μία βιώσιμη εργασιακή ζωή και παρέχοντάς τους τα εφόδια για να προσφέρουν τα μέγιστα στη φροντίδα των ασθενών και στη δημόσια υγεία.