Early Wittgenstein on sense and value

Abstract

It is commonly accepted that Wittgenstein’s Tractatus Logico-Philosophicus (Tractatus) is a logical and philosophical treatise that deals chiefly with the problem of the essence of language. The book is composed out of seven main propositions where the first five of them can be seen as the steps of a process that reaches its climax in proposition 6. Proposition 6, the nucleus of the whole book, provides an exact determination of the essence of language through the notion of the general propositional form – the common form shared by every possible proposition. In general terms, the first five propositions articulate a logical notation and the basic principles that guide it, a notation that accurately portrays the logic of the world and of language. Thus, the first five propositions of the book are like five branches (each containing further branches etc) that all lead to proposition 6, the proposition that states the essence of language (the general propositional form). That is, all the propositions up to 6 can be seen as the trunk of a tree that has five branches attached to it: propositions 6.1, 6.2, 6.3, 6.4 and 6.5. These five branches (each with its own sub-branches) bear the fruits of the tree as it were. Each of these five branches concerns the application of the notion of the general propositional form to specific kinds of propositions: to logical propositions (6.1’s), to mathematical propositions (6.2’s), to the propositions expressing the most general laws/principles of nature (6.3’s), to the propositions of ethics (6.4’s), to the propositions that deal with the meaning of life and to the propositions of the book themselves (6.5’s).Hence, the Tractatus can be seen as presenting a single argument (about the nature of the proposition) which it then applies to particular kinds of propositions, drawing conclusions about their status. Finally, proposition 7 is like the common point at which those five branches intersect, their common conclusion: that all the propositions that the branches treat, turn out to be not cases of propositions proper since they do not partake of the essence of proposition. In a general sense, they all concern things that show themselves. From those five branches arising out of proposition 6, the first three (the 6.1’s, the 6.2’s, the 6.3’s) are the minor branches since they concern matters that are, as it were insignificant, i.e., they concern the philosophical problems in the (strictly academic) sense of Gottlob Frege and Bertrand Russell. These three branches, together with the notion of the general propositional form, provide, according to Wittgenstein, the final and ultimate solution to the aforementioned problems; nevertheless Wittgenstein does not consider such problems (and the solutions he has provided) as significant; this is evident by the way he concludes the book’s Preface : “the value of this work secondly consists in the fact that it shows how little has been done when these problems have been solved.” On the other hand, the last two branches (the 6.4’s and the 6.5’s) are the major branches of the Tractatus tree, they concern the ethical purpose of the book, a purpose that is of interest to everyone as it were, whether he is a philosopher or a common man. They concern the existence of ethical (absolute) value, the metaphysical/ethical subject (ethical will) as the limit of the world, the good or bad exercise of the will (attributable to the ethical subject) and the notions of moral reward and punishment. In general, the last two branches of the tree pertain to ethical notions and highlight their importance in relation to the dissolution of the Riddle of the world, the Riddle as to the meaning of life. The last branch of the tree (the 6.5’s) also concerns the right method in philosophy and the final recognition of the propositions of the book as nonsense - the recognition that they cannot be contained in the general propositional form. This dissertation is composed of two main parts: Part A (Sense) concerns the trunk of the tree together with the minor branches and Part B (Value) concerns the major branches and more generally the notion of (absolute) value. In part A I will present an overview of my take on Wittgenstein’s conception of language and logic, a conception that culminates in the notion of the general propositional form. I will provide an analysis of this notion as also of the main tenets and presuppositions that lead Wittgenstein to it. Part A will thus deal with the realm of sense and the way Wittgenstein expressly delimits it. For all that, Part A is in a sense preparatory for Part B. The reason for this is that I see the parts of the Tractatus that succeed proposition 6 as being just applications of the notion of the general propositional form to different kinds of propositions; so acquaintance with this notion is a prerequisite for understanding the parts of the book that come right after it. Part A will deal with the problem as to the nature of language- that the Tractatus sets out to solve-, and the main notions appearing in it: Wittgenstein’s proposed logical notation (in contrast to the notations of Frege and Russell), the notion of the general propositional form as the essence of language and as the only primitive sign in Wittgenstein’s notation, Wittgenstein’s conception of philosophy and philosophical activity and, finally, the minor branches of the tree: the applications of the notion of the general propositional form to numbers (6.0’s), to mathematical propositions (6.1’s), to logical propositions (6.2’s) and to the propositions expressing the most general principles of physics (6.3’s).In Part B I will present the two major branches of the tree (6.4’s and 6.5’s) that deal with value. The following topics will be examined: the ethical notions that appear in the Tractatus (the ethical subject, the good or bad exercise of the will, moral reward/punishment, etc), what I consider to be the ethical prototype -the prototype for the notion of the good-, implicit in the Tractatus through a discussion of Pico della Mirandola , Arthur Schopenhauer, Otto Weininger and Leo Tolstoy, the relationship between ethics and aesthetics, the problem of solipsism, the relationship between the mystical and the scientific tendencies inherent in the Tractatus and the status of Wittgenstein’s own sentences. Finally, I will offer an analysis of Wittgenstein’s “Lecture on Ethics”, which I consider as sharing the same conception of sense and value as the Tractatus, and I will conclude with a discussion of the relationship between early Wittgenstein and Immanuel Kant as far as the ethical and its expression in language is concerned. This comparison can illuminate the notion of value and of the ethical inherent in the Tractatus as well as its relationship to the notion of sense.

Είναι γενικώς αποδεκτό ότι η Λογικο-Φιλοσοφική Πραγματεία (Πραγματεία) του Λουδοβίκου Βίτγκενσταϊν ασχολείται με το πρόβλημα της ουσίας της γλώσσας. Το βιβλίο αποτελείται από επτά κεντρικές προτάσεις όπου οι πέντε πρώτες μπορούν να ιδωθούν ως τα βήματα μιας διαδικασίας που ολοκληρώνεται στην πρόταση έξι. Η πρόταση έξι, ο πυρήνας όλου του βιβλίου υπό μία έννοια, καθορίζει με ακριβή τρόπο την ουσία της γλώσσας μέσω της έννοιας της γενικής προτασιακής μορφής – της γενικής μορφής που χαρακτηρίζει κάθε πρόταση της γλώσσας. Οι πρώτες πέντε προτάσεις της Πραγματείας δίνουν τις βασικές αρχές μιας λογικής σημειογραφίας (τυπικής γλώσσας) η οποία εκφράζει με ευκρίνεια την λογική της γλώσσας και του κόσμου. Κατά αυτόν τον τρόπο, οι πέντε πρώτες προτάσεις του βιβλίου (και όλες οι υπό-προτάσεις που περιέχουν) είναι σαν τα πέντε κλαδιά ενός δέντρου που όμως όλα οδηγούν στην πρόταση έξι, την πρόταση που παρέχει την ουσία της γλώσσας. Έτσι, όλες οι προτάσεις του βιβλίου μέχρι και την έξι μπορούν να ιδωθούν σαν τον κορμό ενός δέντρου από τον οποίο στην συνέχεια αναδύονται πέντε κλαδιά: οι προτάσεις 6.1, 6.2, 6.3, 6.4 και 6.5. Αυτά τα πέντε κλαδιά (και τα υπό-κλαδιά που τα αποτελούν) φέρουν και τους καρπούς του δέντρου καθώς καθένα από αυτά αφορά την εφαρμογή της έννοιας της γενικής προτασιακής μορφής σε διάφορες κατηγορίες προτάσεων: στις λογικές προτάσεις (6.1’s), στις μαθηματικές προτάσεις (6.2’s), στις προτάσεις που εκφράζουν τις γενικές αρχές/νόμους της φυσικής επιστήμης (6.3’s), στις προτάσεις της ηθικής (6.4’s), στις προτάσεις που θέτουν το πρόβλημα του νοήματος της ζωής και τέλος στις προτάσεις του ίδιου του βιβλίου (6.5’s).Έτσι η Πραγματεία του Βίτγκενσταϊν αναπτύσσει ουσιαστικά ένα μόνο επιχείρημα για την ουσία της γλώσσας το οποίο στην συνέχεια εφαρμόζει σε ειδικές περιπτώσεις προτάσεων. Υπό αυτήν την οπτική, η πρόταση επτά του βιβλίου είναι το κοινό σημείο στο οποίο συναντιούνται τα πέντε προαναφερθέντα κλαδιά, η κοινή τους κατάληξη: όλες αυτές οι ειδικές περιπτώσεις προτάσεων τελικά δεν αποτελούν γνήσιες προτάσεις (με νόημα) μιας και δεν είναι προτάσεις που εμπίπτουν στην γενική προτασιακή μορφή. Υπό μία γενική έννοια, όλες αυτές οι περιπτώσεις προτάσεων αφορούν πράγματα που «δείχνονται» (σε αντίστιξη με τα πράγματα που «λέγονται»).Από αυτά τα πέντε κλαδιά του δέντρου, τα τρία πρώτα (6.1’s, 6.2’s, 6.3’s) είναι τα ελάσσονα κλαδιά μιας και αφορούν ζητήματα που, υπό κάποια έννοια που θα εξηγηθεί, είναι ασήμαντα. Αφορούν τα φιλοσοφικά προβλήματα υπό την αυστηρή ακαδημαϊκή έννοια του Γκότλομπ Φρέγκε και του Βερνάρδου Ράσσελ τα οποία ναι μεν βρίσκουν την οριστική επίλυσή τους στο βιβλίο του Βίτγκενσταϊν αλλά που παράλληλα δεν θεωρούνται από τον ίδιο ως τα σημαντικά προβλήματα της φιλοσοφίας. Από την άλλη, τα τελευταία δύο κλαδιά του δέντρου (6.4’s και 6.5’s) είναι τα μείζονα κλαδιά του δέντρου μιας και αφορούν τον ηθικό σκοπό του βιβλίου ο οποίος απευθύνεται σε όλους τους τους ανθρώπους, ανεξαρτήτως της ακαδημαϊκής τους κατάρτισης τρόπον τινά. Τα δύο αυτά κλαδιά θέτουν τα ζητήματα της (απόλυτης) αξίας, του ηθικού/μεταφυσικού υποκειμένου, της καλής ή κακής εξάσκησης της βούλησης και της ηθικής ανταμοιβής και τιμωρίας που συνδέονται με την εξάσκηση αυτή. Τα μείζονα αυτά κλαδιά του δέντρου αφορούν κυρίως ηθικές έννοιες και δείχνουν την στενή σχέση των εννοιών αυτών με το πρόβλημα του νοήματος της ζωής και του κόσμου. Το τελευταίο κλαδί του δέντρου (6.5’s) θέτει και το ζήτημα της σωστής φιλοσοφικής μεθόδου και το επακόλουθο ζήτημα του στάτους των προτάσεων που απαρτίζουν την ίδια την Πραγματεία, την αναγνώρισή τους ως α-νόητες, ως μη περιεχόμενες στις προτάσεις που καθορίζονται από την γενική προτασιακή μορφή.Η παρούσα διατριβή αποτελείται από δύο μέρη: Το Πρώτο Μέρος (Νόημα) ασχολείται με την έννοια του νοήματος και αφορά την ανάλυση του κορμού του δέντρου καθώς και των τριών ελασσόνων κλαδιών. Το Δεύτερο Μέρος (Αξία) ασχολείται με την έννοια της αξίας και αφορά την ανάλυση των δύο μειζόνων κλαδιών του δέντρου. Στο Πρώτο Μέρος θα παρουσιαστεί μία θεώρηση των κεντρικών εννοιών της γλώσσας και της λογικής καθώς και το πως οδηγούν στην έννοια της γενικής προτασιακής μορφής. Με άλλα λόγια, το Πρώτο Μέρος ασχολείται με την περιοχή του νοήματος και τον τρόπο που ο Βίτγκενσταϊν την οριοθετεί. Παρόλα αυτά το Πρώτο Μέρος είναι κατά μία έννοια προπαρασκευαστικό για το Δεύτερο Μερος. Όπως ήδη ανέφερα, βλέπω τις προτάσεις του βιβλίου που έπονται της πρότασης έξι ως εφαρμογές της έννοιας της γενικής προτασιακής μορφής σε επιμέρους είδη προτάσεων. ‘Ετσι η εξοικείωση με αυτήν την έννοια είναι προϋπόθεση για την κατανόηση των προτάσεων του βιβλίου που έπονται αυτής και ειδικά των προτάσεων που θέτουν το ζήτημα της αξίας.Πιο αναλυτικά, στο Πρώτο Μέρος της διατριβής θα τεθεί το πρόβλημα ως προς την φύση της γλώσσας και θα αναπτυχθούν οι κύριες έννοιες που εμπλέκονται στην απάντησή του: Η λογική σημειογραφία (τυπική γλώσσα) που προτείνει ο Βίτγκενσταϊν (σε αντίστιξη με αυτές των Φρέγκε και Ράσσελ), η έννοια της γενικής προτασιακής μορφής ως το μοναδικό λογικό πρώτο-σημείο αυτής της σημειογραφίας, η αντίληψη της φιλοσοφίας και της φιλοσοφικής δραστηριότητας και τέλος τα ελάσσονα κλαδιά του δένδρου που αφορούν την εφαρμογή της έννοιας της γενικής προτασιακής μορφής στην έννοια των αριθμών (6.0), στις μαθηματικές προτάσεις (6.1), στις λογικές προτάσεις (6.2) και στις γενικές προτάσεις/αρχές της φυσικής επιστήμης (6.3). Στο Δεύτερο Μέρος της διατριβής θα τεθεί το πρόβλημα της αξίας όπως αυτό εμφανίζεται στα μείζονα κλαδιά του δένδρου (6.4 και 6.5). Συγκεκριμένα θα εξεταστούν τα παρακάτω ζητήματα: Οι ηθικές έννοιες που εμφανίζονται στο βιβλίο (το ηθικό υποκείμενο, η καλή/κακή εξάσκηση της βούλησης, η ηθική ανταμοιβή/τιμωρία κλπ), το ηθικό πρότυπο – το πρότυπο της έννοιας του καλού- που ενυπάρχει στην Πραγματεία μέσα από συζήτηση των σχετικών θέσεων των Πίκο Ντελλά Μιράντολα, του Αρθούρου Σοπενχάουερ, του Ότο Βάινινγκερ και του Λέων Τολστόι, η σχέση μεταξύ ηθικής και αισθητικής, το πρόβλημα του σολιψισμού, η σχέση μεταξύ της μυστικιστικής και της επιστημονικής κοσμοαντίληψης και τέλος το πρόβλημα του στάτους των προτάσεων του ίδιου του βιβλίου. Θα παρουσιαστεί επίσης λεπτομερής ανάλυση του κειμένου της «Διάλεξης Περί Ηθικής» του Βίτγκενσταϊν, η οποία μοιράζεται την αντίληψη περί νοήματος και αξίας που ενυπάρχει στο κείμενο της Λογικο-Φιλοσοφικής Πραγματείας. Τέλος θα συζητηθεί η σχέση μεταξύ των θέσεων περί αξίας και νοήματος με αυτές του Εμμανουήλ Καντ με απώτερο στόχο να διαφωτιστούν οι έννοιες του νοήματος και της αξίας (και η συσχέτισή τους) όπως εμφανίζονται στο πρώιμο Βιτγκενσταϊνικό έργο.