Late Jurassic-Early Cretaceous shallow water sediments on the top of the Tethyan ophiolites of the Hellenides (Northern Greece)

Abstract

New sedimentological and biostratigraphic research, accompanied by structural analysis, took place on sedimentary successions and mélanges located in northern Greece, both above and below the Jurassic obducted Neo-Tethyan ophiolites. These sedimentary successions and mélanges are associated with Jurassic ophiolite obduction on the Pelagonian margin(s) within the Hellenides. Their study aimed to provide insights regarding the origin of the Neo-Tethyan ophiolites, the timing and direction of their emplacement, the geodynamic evolution of the Neo-Tethys Ocean, and the potential existence of a distinct Pindos Ocean or deep-water Pindos Basin. Important is the occurrence of redeposited Kimmeridgian-Tithonian shallow-water components, as they reveal the existence of a Late Jurassic carbonate platform formed above the obducted ophiolites. This platform set an upper stratigraphic limit for ophiolite emplacement during the Middle to early Late Jurassic. These redeposited components from this shallow-water platform were identified in various successions: 1) Notably, these components are found in redeposited carbonates within Avdella mélange, as well as in Late Jurassic to Earliest Cretaceous carbonate-clastic resediments situated above Koziakas mélange. 2) They are also present within Earliest Cretaceous mass-flows above Vardar-Axios ophiolites. 3) Additionally, they are evident within a late Early Cretaceous transgressive succession above Vourinos ophiolites. Consequently, the identification of Late Jurassic carbonate platform components distributed in different depositional settings associated with ophiolites in both eastern and western regions of the Pelagonian Zone defines a consistent paleogeographic provenance area. This correlation suggests the development of an extensive shallow-water platform sealing the ophiolite emplacement, confirming the presence of a single ophiolite nappe stack. Moreover, microfacies analysis and conodont age dating of exotic carbonate blocks found in the Middle-Late Jurassic Avdella and Koziakas mélanges resulted in the reconstruction of a Middle-Late Triassic open marine shelf. This reconstruction mirrors the Hallstatt Limestone succession and notably shares similarities with successions in western Pindos mountain range, situated to the west of the Pelagonian Zone as part of Pindos Zone, referred to as the Hallstatt/Pindos succession. The original deposition of the Hallstatt Limestones is identified as occurring on the outer shelf from the Middle Triassic until the Early Jurassic, shaping the eastern Adriatic passive continental margin facing the Neo-Tethys Ocean in the east. Structural observations, consistent with other published works, support a west-directed ophiolite emplacement over the eastern passive Pelagonian margin during the Middle-Late Jurassic. Consequently, the Hallstatt/Pindos succession is interpreted as a far-traveled Middle-Late Jurassic nappe, originating from the eastern Pelagonian margin, which was bulldozed in front of the west-directed obducting ophiolites onto the Pelagonian foreland. Therefore, it is concluded that the obducted ophiolites originated from the Neo-Tethys Ocean, positioned to east of the broader Adriatic plate, with the Pelagonian Zone serving as its continuation, without the interruption of a distinct Triassic-Jurassic Pindos Ocean or a Triassic-Jurassic deep-water Pindos Basin.

Νέες στρωματογραφικές και βιοστρωματογραφικές έρευνες που συνδυάσθηκαν με τεκτονική ανάλυση, πραγματοποιήθηκαν σε ιζηματογενείς σχηματισμούς και μείγματα (mélanges) που βρίσκονται τόσο πάνω όσο κάτω από τους Ιουρασικούς οφιόλιθους της βόρειας Ελλάδας. Κάθε σχηματισμός σχετίζεται με την τοποθέτηση των οφιολίθων επάνω στο Πελαγονικό περιθώριο (ή περιθώρια) στις Ελληνίδες. Ο στόχος της μελέτης τους είναι η κατανόηση ζητημάτων που αφορούν την προέλευση των οφιολίθων, τον χρόνο και την κατεύθυνση της τεκτονικής τοποθέτησής τους επάνω στο Πελαγονικό περιθώριο (ή περιθώρια), την γεωδυναμική εξέλιξη του Ωκεανού της Νεο-Τηθύος και την ενδεχομένη ύπαρξη ενός ανεξάρτητου Ωκεανού της Πίνδου ή της βαθιάς Λεκάνης Πίνδου. Σημαντική είναι η εύρεση κλαστών ρηχής θάλασσας ηλικίας Κιμμεριδίου-Τιθωνίου, καθώς αποκαλύπτει την εξέλιξη μιας Άνω Ιουρασικής ανθρακικής πλατφόρμας, η οποία αποτέθηκε αρχικά πάνω στους οφιόλιθους κατά τη διάρκεια της πρώιμης - Άνω Ιουρασικής περιόδου, θέτοντας το ανώτατο όριο της οφιολιθικής τοποθέτησης. Τέτοιοι κλάστες, που προέρχονται από τη διάβρωση των πετρωμάτων της ανθρακικής πλατφόρμας, εντοπίστηκαν: 1) Εντός δευτερογενώς επανα-αποτιθέμενων ανθρακικών ιζημάτων στο Αβδέλλα mélange και σε Άνω Ιουρασικά - Κάτω Κρητιδικά ασβεστο-κλαστικά ιζήματα πάνω στο Κόζιακας mélange. 2) Επιπλέον, βρέθηκαν εντός μιας Κάτω Κρητιδικής ιζηματογενούς ακολουθίας που αποτελείται από ροές μαζών πάνω στους οφιολίθους του Βαρδάρη-Αξιού. 3) Επίσης, μπορούν να αναγνωριστούν σε Κάτω Κρητιδικούς επικλυσιγενείς σχηματισμούς που επικάθονται ασύμφωνα στους οφιόλιθους του Βούρινου. Συνεπώς, ο εντοπισμός αυτών των κλαστών ρηχής θάλασσας, οι οποίοι κατανέμονται σε διαφορετικά αποθετικά περιβάλλοντα που σχετίζονται με τους οφιόλιθους, τόσο στις δυτικές όσο και στις ανατολικές περιοχές της Πελαγονικής Ζώνης, ορίζει ότι προέρχονται από την ιδία παλαιογεωγραφική πηγή. Αυτή η συσχέτιση υποδηλώνει την ανάπτυξη μιας εκτεταμένης Άνω Ιουρασικής ανθρακικής πλατφόρμας ρηχής θάλασσας πάνω στους επωθημένους οφιόλιθους, σφραγίζοντας αυτό το τεκτονικό γεγονός, επιβεβαιώνοντας την ύπαρξη ενός ενιαίου οφιολιθικού καλύμματος. Επιπλέον, η μικροφασική ανάλυση και η χρονολόγηση κωνοδόντων των ανθρακικών εξωτικών μπλοκ που βρίσκονται ενσωματωμένα στα Μέσης - Άνω Ιουρασικής ηλικίας mélanges Αβδέλλα και Κόζιακα, οδήγησε στην ανακατασκευή ενός ολοκληρωμένου Μέσο - Άνω Τριαδικού σχηματισμού ηπειρωτικού περιθωρίου ανοιχτής θάλασσας. Αυτή η ανακατασκευή αντικατοπτρίζει την ανθρακική ακολουθία Hallstatt και κυρίως μοιράζεται ομοιότητες με ιζηματογενείς σχηματισμούς στη δυτική οροσειρά της Πίνδου δυτικά της Πελαγονικής που ανήκουν στη Ζώνη της Πίνδου και αναφέρονται ως Hallstatt/Πίνδος στρωματογραφική ακολουθία. Η ακολουθία Hallstatt θεωρείται πως αρχικά αποτέθηκε κατά μήκος του εξωτερικού ηπειρωτικού περιθωρίου κατά τη διάρκεια της Μέσο Τριαδικής έως Κάτω Ιουρασικής περιόδου, διαμορφώνοντας το ανατολικό παθητικό περιθώριο της Αδριατικής, με τον Ωκεανό της Νεο-Τηθύος να τοποθετείται στα ανατολικά της. Τεκτονικές παρατηρήσεις που πραγματοποιήθηκαν, συμβατές με αυτές άλλων ερευνητών, αναγνωρίζουν μια κύρια προς τα δυτικά κινηματική Άνω Ιουρασικής ηλικίας, συνδεδεμένη με την τοποθέτηση των οφιόλιθων πάνω στην Πελαγονική. Επομένως, προτείνεται ότι η Hallstatt/Πίνδος στρωματογραφική ακολουθία αποτελεί ένα Μέσο – Άνω Ιουρασικό τεκτονικό κάλυμμα το οποίο προήλθε από τα ανατολικά της Πελαγονικής, και το οποίο ωθήθηκε και πτυχώθηκε έντονα προς τα δυτικά στο μέτωπο των επωθημένων οφιολίθων της Νεο-Τηθύος. Συνεπώς, συμπεραίνεται η ύπαρξη ενός μόνο ωκεανού, αυτού της Νεο-Τηθύος στα ανατολικά της Πελαγονικής, η οποία θεωρείται αναπόσπαστο τμήμα της Αδριατικής πλάκας, χωρίς τη διακοπή της από την ύπαρξη ενός ανεξάρτητου Τριαδικού - Ιουρασικού Ωκεανού της Πίνδου ή μίας Τριαδικής - Ιουρασικής βαθιάς Λεκάνης Πίνδου.