Ενδυναμώνοντας Ρομά έφηβους και έφηβες για μία συμμετρική διαπολιτισμική αλληλεπίδραση: μία κριτική-χειραφετική έρευνα δράσης

Abstract

The purpose of the present dissertation is to explore the ways that a minority group, which possesses low levels of social power, confronts multifaceted discrimination, geographical marginalization and cultural re-trenchment, can be empowered in order to interrogate the dominant ideology and demand symmetrical intercultural interaction with the privileged ‘Others’. The research took place in a Muslim Roma settlement of Thrace, which is situated just 3 kilometers far from the center of the city. After conducting an ethnographic research aiming to familiarize myself as researcher-facilitator with the cultural identity of this group and the social reality they experience, I invited a team of adolescents, the new generation of future citizens, to participate in a collaborative and critical-emancipatory action research. This action research followed a spiral through four cycles as part of a 'non-formal' and 'critical deliberating' learning programme. The active engagement of the adolescents in a learning and reflective community and the exploration of ‘generative themes' regarding identity, otherness, social inequalities and active citizenship proved critical, since they provided the adolescents with the critical knowledge concerning the interrogation of dominant ideology and the acquisition of their social power, in order to express their authentic voices and their counter-narratives, which were silenced. At the same time, the systematic exercise in the intercultural competence of democratic citizenship contributed to the effective management of this power in the respect of social justice. The grounded theory, thanks to its systematic methodological steps, facilitated the production of theory coming from the data that the action research provided. The critical-emancipatory character of this action research is supported by the adoles-cents’ change and additionally by their initiatives regarding the promotion of a deliberating dialogue about the social injustices they face in order to of the privileged ‘Others’ and the social change which adolescents desire.

Στην παρούσα διατριβή διερευνώνται οι τρόποι με τους οποίους είναι δυνατό μέλη μίας μειονοτικοποιημένης ομάδας, που διαθέτουν ελάχιστη κοινωνική εξουσία, υφίσταται πολλαπλές κοινωνικές διακρίσεις και ζουν γεωγραφικά περιθωριοποιημένα και πολιτισμικά περιχαρακωμένα στην κοινωνικά κατασκευασμένη ετερότητά τους, να ενδυναμωθούν, ώστε να διεκδικήσουν συμμετρική διαπολιτισμική αλληλεπίδραση με τους ‘Άλλους’. Η έρευνα πραγματοποιήθηκε σε έναν μουσουλμανικό οικισμό Ρομά της Θράκης, που απέχει μόλις 3 χιλιόμετρα από το κέντρο της πόλης. Μετά από τη διεξαγωγή μίας εθνογραφικής έρευνας με σκοπό την εξοικείωσή μου ως ερευνήτριας-εκπαιδεύτριας με την πολιτισμική ταυτότητα και την κοινωνική πραγματικότητα που βιώνει η συγκεκριμένη ομάδα, προσκάλεσα έφηβους και έφηβες, τη νέα γενιά μελλοντικών πολιτών, ως συμμετέχοντες σε μία συνεργατική και κριτική-χειραφετική έρευνα δράσης. Η έρευνα δράσης ακολούθησε μία σπειροειδή ανάπτυξη μέσω τεσσάρων κύκλων στο πλαίσιο ενός πρωτότυπου προγράμματος μη τυπικής και ‘κριτικής-απελευθερωτικής’ εκπαίδευσης. Η ενεργός εμπλοκή των εφήβων σε μία κοινότητα μάθησης και αναστοχασμού και η διερεύνηση ‘παραγωγικών θεμάτων’ ταυτότητας, ετερότητας, κοινωνικών ανισοτήτων και ενεργούς πολιτειότητας αποδείχθηκαν κρίσιμες, καθώς πρόσφεραν στους εφήβους την κριτική γνώση για την ανάκριση της κυρίαρχης ιδεολογίας και τη διεκδίκηση της εξουσίας τους με σκοπό την προώθηση της έκφρασης των αυθεντικών τους φωνών και των εναλλακτικών τους αφηγήσεων (‘counter-narratives’), που έως τότε αποσιωπούνταν. Παράλληλα, η συστηματική εξάσκηση στη διαπολιτισμική ικανότητα ενός δημοκρατικού πολίτη συνέδραμε στην αποτελεσματικότερη διαχείριση αυτής της κοινωνικής εξουσίας υπό το πρίσμα της κοινωνικής δικαιοσύνης. Η θεμελιωμένη θεωρία μέσω των συστηματικών βημάτων της διευκόλυνε την παραγωγή θεωρίας από το προς ανάλυση υλικό της έρευνας δράσης. Ο κριτικός-χειραφετικός χαρακτήρας της παρούσας έρευνας δράσης διαφαίνεται μέσω της αλλαγής των εφήβων, καθώς και των πρωτοβουλιών τους για την προώθηση ενός απελευθερωτικού διαλόγου αναφορικά με τα κοινωνικές ανισότητες που βιώνουν με στόχο τον εξανθρωπισμό των προνομιούχων ‘Άλλων’ και την κοινωνική αλλαγή που οι ίδιοι επιθυμούν.