Μετάφραση και εκπαίδευση: τα δικαιώματα γλώσσας των αλλόγλωσσων προσφυγικών και μεταναστευτικών πληθυσμών: οι περιπτώσεις της Ελλάδας, Γερμανίας και Γαλλίας κατά τη χρονική περίοδο 2000-2019

Abstract

The fact that served as motivation for the selection of this particular thesis was the researcher's finding that there is a loss of cultural and linguistic richness with the educational models and immigration policies applied so far in the educational process at the European level in general and especially in the examined countries of Greece, France and Germany. It was specifically established that all efforts of the scientific society by dealing with the foreign language student potential in the host countries based on the existing European education policies have hitherto been useless and it has not been possible to make use of the whole or even part of the cultural baggage carried by the mother tongue of the refugee students in a way that is constructive for human culture. This is due to the different orientation of educational policies and education models over time. The originality of this thesis lies in the pursuit of language preservation and the concept of saliency of the linguistic rights of foreign-speaking refugee and immigrant populations in host countries to avoid linguistic retreat and the oversimplified management of the languages of immigrant and refugee populations. The way of highlighting the languages of immigrant and refugee populations in non-linguistic environments with the aim of preserving linguistic cultural richness has not been fully investigated yet. However, the scientific community has often referred to the issue of the necessity of maintaining linguistic heterogeneity which is related to issues of linguistic richness and the uniqueness of the social and cultural dimension of each language. The language rights of foreign-language migrant and refugee populations have become a major concern in today's globalised society as these people face language barriers in their host countries. The thesis deals with the role of translation/interpretation in the revival and preservation of the languages of refugee and immigrant populations in host countries. It attempts to highlight how translation and its interdisciplinary fields of activity highlight the language rights of non-native refugee and immigrant populations. The doctoral thesis concludes with a proposal of a new Pedagogical model for the integration of immigrant languages in the school, enriched with new pedagogical practices, which is the final purpose of this research. In the first chapter, migration as well as it’s main causal factors and aspects are examined. Then, immigration is related to language as a factor of social integration in a host country. The role of the host country’s language in the formation of hybrid identities in the host country under the influence of the national discourse is also analyzed. Then, general theoretical principles and standards for the management of distictness during the inclusion of immigrant children in education are mentioned and analyzed. The education models are also examined, aiming to analyze the language and immigration policies that have been implemented in an institutional and legislative framework in Greece and the European Union. In this context, the proposed teaching model of this thesis is introduced. The second chapter examines the asylum policy at the institutional level of the European Union, which includes Greece, France and Germany. The research tool for the theoretical part of the thesis, which is the case study, is analyzed. Also, the above three countries are examined separately in terms of their formal educational system and their immigration - educational integration policies of refugees. Moreover, the countries Greece, France and Germany are examined in terms of their formal education system. The chapter concludes with the conclusions of the comparative review of the European education systems of the three examined countries with regard to their formal school education framework in order to understand the policies of the countries individually and compared to each other as members of the European Union. In the third chapter, issues related to the conduct of the research and the formal procedure concerning it are examined. The research problem aims to answer the basic research questions posed below. Key issues of methodology and sampling are examined and information is given on the research tool used for the purposes of the thesis. In the fourth chapter, the results of the statistical processing of the thesis questionnaire, which was the main research tool, are analyzed and in the fifth chapter, the conclusions of the thesis are formulated and correlated with those of other researches. Suggestions regarding the implementation of the new teaching model and the continuation of the research follow. The main research questions refer to correlations arising from the examination of the first two chapters of the thesis. These are: a) Is there in the Greek educational system a program of exploitation and policies to highlight the languages of the foreign-speaking refugee and immigrant populations? b) Is there constructive utilization of the whole or even part of the cultural baggage of students of refugee and immigrant origin through their mother language in order to enrich the cultural heritage of Greece? c) Is there linguistic retreat and oversimplified management of the languages of immigrant and refugee populations resulting from the stereotypes and prejudices that exist in each society, combined with the dominance of the national homogenizing discourse of each host country? d) Does the integration of immigrants lead to an education that shapes hybrid identities? e) Is the value of preserving the languages of refugees and migrants in host or transit countries important in order to promote equal language use in language environments of education fields? g) Can translation science and its interdisciplinary fields of activity contribute to education fields in the revival and preservation of the languages of immigrant and refugee populations, thus highlighting the language rights of non-speaking immigrant and refugee populations? It is noted that this particular study has as its main purpose the contribution to the development of science, the promotion of the human spirit and the highlighting of basic cultural aspects according to the opinion of the researcher. The researcher hopes that the thesis will be the reason for more research in related thematic fields.

Το γεγονός που λειτούργησε ως κίνητρο για την επιλογή της συγκεκριμένης διατριβής, ήταν η διαπίστωση της ερευνήτριας ότι υπάρχει απώλεια πολιτισμικού και δη γλωσσικού κεφαλαίου με τα εφαρμοζόμενα έως τώρα εκπαιδευτικά μοντέλα και μεταναστευτικές πολιτικές στην εκπαιδευτική διαδικασία σε ευρωπαϊκό επίπεδο γενικά και κυρίως στις εξεταζόμενες χώρες της Ελλάδας, της Γαλλίας και της Γερμανίας. Διαπιστώθηκε συγκεκριμένα ότι με τη μέχρι σήμερα αντιμετώπιση του αλλόγλωσσου μαθητικού δυναμικού στις χώρες υποδοχής με βάσει τις υπάρχουσες ευρωπαϊκές εκπαιδευτικές πολιτικές δεν έχει καταστεί δυνατή η εποικοδομητική για τον ανθρώπινο πολιτισμό αξιοποίηση του συνόλου ή έστω μέρους του πολιτισμικού φορτίου που φέρει η μητρική γλώσσα των μαθητών προσφυγικής και μεταναστευτικής προέλευσης λόγω διαφορετικού προσανατολισμού των εκπαιδευτικών πολιτικών και μοντέλων της εκπαίδευσης διαχρονικά. Η πρωτοτυπία της παρούσας διατριβής έγκειται στην επιδίωξη της γλωσσικής διατήρησης και στην έννοια της ανάδειξης των γλωσσικών δικαιωμάτων των αλλόγλωσσων προσφυγικών και μεταναστευτικών πληθυσμών στις χώρες υποδοχής ώστε να καταστεί δυνατή η αποφυγή της γλωσσικής υποχώρησης και της υπεραπλουστευμένης διαχείρισης των γλωσσών των μεταναστευτικών και προσφυγικών πληθυσμών. Ο τρόπος ανάδειξης των γλωσσών των μεταναστευτικών και προσφυγικών πληθυσμών σε αλλόγλωσσα περιβάλλοντα με στόχευση στη διατήρηση γλωσσικού πολιτισμικού κεφαλαίου δεν έχει ερευνηθεί πλήρως με τις έως σήμερα σχετικές έρευνες. Ωστόσο, η επιστημονική κοινότητα πολλάκις έχει αναφερθεί στο ζήτημα της αναγκαιότητας διατήρησης της γλωσσικής ετερογένειας που συσχετίζεται με θέματα γλωσσικού πλούτου και μοναδικότητας της κοινωνικής και πολιτισμικής διάστασης κάθε γλώσσας. Τα γλωσσικά δικαιώματα των αλλόγλωσσων μεταναστευτικών και προσφυγικών πληθυσμών έχουν καταστεί σημαντικός προβληματισμός στην σημερινή παγκοσμιοποιημένη κοινωνία καθώς τα άτομα αυτά αντιμετωπίζουν γλωσσικά εμπόδια στις χώρες υποδοχής τους. Η διατριβή πραγματεύεται το ρόλο της μεταφραστικής πράξης στην αναβίωση και στη διατήρηση των γλωσσών των προσφυγικών και μεταναστευτικών πληθυσμών σε χώρες υποδοχής. Επιχειρείται να αποτελέσει ένα δυνητικό εργαλείο για την προώθηση των γλωσσικών δικαιωμάτων και να αναδειχθεί ο τρόπος με τον οποίο η μετάφραση και οι διεπιστημονικές προσεγγίσεις της αναδεικνύουν τα δικαιώματα γλώσσας των αλλόγλωσσων προσφυγικών και μεταναστευτικών πληθυσμών. Η εκπόνηση της διδακτορικής διατριβής ολοκληρώνεται με μία πρόταση ενός νέου παιδαγωγικού μοντέλου ένταξης των μεταναστευτικών γλωσσών στη σχολική μονάδα, εμπλουτισμένου με νέες παιδαγωγικές πρακτικές, που είναι και ο τελικός σκοπός της παρούσας έρευνας. Στο πρώτο κεφάλαιο εξετάζονται η μετανάστευση, οι βασικοί αιτιακοί παράγοντες που τη δημιουργούν και οι βασικές πτυχές της. Κατόπιν, η μετανάστευση συσχετίζεται με τη γλώσσα ως παράγοντα κοινωνικής ένταξης σε χώρα υποδοχής και αναλύεται ο ρόλος της στη διαμόρφωση υβριδικών ταυτοτήτων σε περιβάλλοντα υποδοχής υπό την επιρροή του εθνικού λόγου. Έπειτα, αναλύονται οι γενικές θεωρητικές αρχές και τα πρότυπα διαχείρισης της ετερότητας κατά την ένταξη παιδιών των μεταναστών στην εκπαίδευση και εξετάζονται τα μοντέλα εκπαίδευσης οδεύοντας προς την ανάλυση γλωσσικών και μεταναστευτικών πολιτικών που έχουν εφαρμοστεί μέχρι σήμερα σε θεσμικό και νομοθετικό πλαίσιο στην Ελλάδα και στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Στα πλαίσια αυτά εισάγεται το προτεινόμενο διδακτικό μοντέλο “ανάδειξης”.Στο δεύτερο κεφάλαιο εξετάζονται η πολιτική που αφορά την παροχή ασύλου στο θεσμικό επίπεδο της Ευρωπαϊκής Ένωσης, στην οποία και ανήκουν οι χώρες Ελλάδα, Γαλλία και Γερμανία. Αναλύεται το ερευνητικό εργαλείο για το θεωρητικό μέρος της διατριβής που είναι η μελέτη περίπτωσης (case study). Επίσης, εξετάζονται τα τρία εξεταζόμενα κράτη ως προς το τυπικό εκπαιδευτικό σύστημά τους και τις μεταναστευτικές - εκπαιδευτικές πολιτικές ένταξης των αλλόγλωσσων μεταναστών και προσφύγων σε κάθε χώρα ξεχωριστά. Ακολουθεί κριτική θεώρηση για το τυπικό εκπαιδευτικό σύστημα κάθε χώρας. Το κεφάλαιο ολοκληρώνεται με τα συμπεράσματα της συγκριτικής θεώρησης των ευρωπαϊκών εκπαιδευτικών συστημάτων των τριών εξεταζόμενων χωρών ως προς το τυπικό σχολικό πλαίσιο εκπαίδευσης προκειμένου να κατανοηθούν οι πολιτικές των χωρών μεμονωμένα αλλά και συγκρινόμενες μεταξύ τους ως μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Στο τρίτο κεφάλαιο εξετάζονται ζητήματα σχετικά με την διεξαγωγή της έρευνας και τη τυπική διαδικασία που την αφορά. Η προβληματική της έρευνας αποσκοπεί στο να απαντήσει στα βασικά ερευνητικά ερωτήματα που τίθενται παρακάτω. Εξετάζονται βασικά ζητήματα μεθοδολογίας και δειγματοληψίας και δίνονται πληροφορίες για το ερευνητικό εργαλείο που χρησιμοποιήθηκε για τις ανάγκες της διατριβής.Στο τέταρτο κεφάλαιο αναλύονται τα αποτελέσματα της στατιστικής επεξεργασίας του ερωτηματολογίου της διατριβής που αποτέλεσε το βασικό ερευνητικό εργαλείο και στο πέμπτο κεφάλαιο διατυπώνονται τα συμπεράσματα της διατριβής και συσχετίζονται με αυτά άλλων ερευνών. Ακολουθούν προτάσεις σχετικά με την εφαρμογή του νέου διδακτικού μοντέλου και τη συνέχιση της έρευνας. Τα βασικά ερευνητικά ερωτήματα αναφέρονται σε συσχετισμούς που απορρέουν από την εξέταση των δύο πρώτων κεφαλαίων της διατριβής και είναι τα εξής: α) Υπάρχει στο ελληνικό εκπαιδευτικό σύστημα πρόγραμμα αξιοποίησης και πολιτικές ανάδειξης της/των γλωσσών των αλλόγλωσσων προσφυγικών και μεταναστευτικών πληθυσμών; β) Υπάρχει εποικοδομητική για τον ανθρώπινο πολιτισμό αξιοποίηση του συνόλου ή έστω μέρους του πολιτισμικού φορτίου των μαθητών προσφυγικής και μεταναστευτικής προέλευσης μέσω της γλώσσας τους ώστε να εμπλουτιστεί η πολιτιστική κληρονομιά της Ελλάδας; γ) Υπάρχει γλωσσική υποχώρηση και υπεραπλουστευμένη διαχείριση των γλωσσών των μεταναστευτικών και προσφυγικών πληθυσμών που απορρέει από τα στερεότυπα και τις προκαταλήψεις που υπάρχουν σε κάθε κοινωνία, σε συνδυασμό με την κυριαρχία του εθνικού ομογενοποιητικού λόγου κάθε χώρας υποδοχής; δ) Η ενσωμάτωση μεταναστών οδηγεί σε μία εκπαίδευση που διαμορφώνει υβριδικές ταυτότητες; ε) Είναι σημαντική η αξία της διατήρησης των γλωσσών των προσφύγων και των μεταναστών στις χώρες υποδοχής ή διέλευσης ώστε να προωθηθεί η ισότιμη γλωσσική χρήση στα γλωσσικά περιβάλλοντα των δομών εκπαίδευσης; ζ) Η επιστήμη της μετάφρασης και οι διεπιστημονικές προσεγγίσεις της δύνανται να συμβάλλουν στις δομές εκπαίδευσης (ΔΥΕΠ) στην αναβίωση και διατήρηση των γλωσσών των μεταναστευτικών και προσφυγικών πληθυσμών αναδεικνύοντας έτσι τα δικαιώματα γλώσσας των αλλόγλωσσων μεταναστευτικών και προσφυγικών πληθυσμών; Σημειώνεται ότι η συγκεκριμένη μελέτη έχει ως αποκλειστικό σκοπό τη συμβολή στην εξέλιξη της επιστήμης, την προαγωγή του ανθρώπινου πνεύματος και την ανάδειξη βασικών πολιτισμικών πτυχών σύμφωνα με την γνώμη της ερευνήτριας. Η ερευνήτρια ευελπιστεί ότι η διατριβή θα αποτελέσει το έναυσμα για αντίστοιχες έρευνες σε σχετιζόμενα θεματικά πεδία.