Ο ρόλος της συστηματικής εξατομικευμένης ενημέρωσης στην ποιότητα ζωής ασθενών με αιματολογικά νοσήματα που υποβάλλονται σε μεταμόσχευση μυελού των οστών

Abstract

Introduction: Patients with hematological malignancies who undergo hematopoietic stem cell transplantation (HSCT) face complex challenges and need appropriate information to help them cope with the physical and psychological demands of their treatment and experience greater health related quality of life (HRQoL). The present study aimed to evaluate the impact of a structured informational program about HSCT, on patient satisfaction, QoL and levels of emotional distress. Methods: A total of 127 consecutive HSCT patients were evaluated and randomly assigned, either to the intervention group, that participated in an information session with the additional administration of specially designed printed material (n=64), or to the control group, that received standard verbal approach (n=63). The Information Satisfaction Questionnaire (ISQ) was used for the assessment of patients’ satisfaction at two time-points; the day of their admission to the Blood and Marrow Transplantation (BMT) unit (baseline,T1) and the day of discharge (T2 phase). The Hospital Anxiety and Depression Scale (HADS) was used to evaluate anxiety and depression, while QoL was assessed with the Functional Assessment of Cancer Therapy-Bone Marrow Transplant (FACT-BMT) questionnaire. Both HADS and FACT-BMT scales were completed at baseline, discharge time, 3 months (T3) and 6 months (T4) post-HSCT. Intention-to-treat analysis was conducted. Data were analyzed using IBM SPSS (Statistical Package for Social Sciences) version 26.0. In all statistical tests a significance level of p<0.05 was set. Results: No reliable differences emerged between groups at baseline, for any of the sociodemographic and clinical characteristics. The average age of patients was 49.2 years (SD=12.1) and 52% (n=67) were males. Leukemia was the most common diagnosis (40%, n=51/127) and most recipients had received allogeneic HSCT (64%, n=81/127), from unmatched related donors (n=35/81). Among all participants (n=127), 65% of patients wanted to receive all the available information and participate in decision making. Participants that received both verbal and written information, rated higher their overall satisfaction (ISQ scale), compared to patients in the control group, at T2 time-point (Md=19, IQR=16-22 vs Md=18, IQR=16-18, p<0.004). Clinically significant anxiety symptoms were observed prior to transplant, while depressive symptoms were absent. No significant differences emerged between groups on the HADS and FACT-BMT scales, at baseline. A repeated measures analysis of variance (mixed ANOVA) revealed a significant interaction between the independent variables 'assessment time' and 'information condition', for both anxiety and depression subscales [F(2.05,255.64)=7.39, p=0.001 and F(2.39,298.49)=3.23, p=0.032, respectively]. In both study arms, the mean anxiety score decreased over time, but the reduction was greater for the intervention group (p<0.05). Regarding the depression subscale, there was a significant worsening at discharge time, compared to the baseline measurement, with the control group scoring higher [9.00 (7.00-9.00) vs 6.50 (4.00-10.00), p=0.029)]. Overall QoL for all participants showed a significant deterioration at T2 time-point, but improved over time. With regard to the FACT-BMT subscales, patients in the experimental group showed a statistically significant improvement in the emotional functioning (EWB) score, up to 6 months post-HSCT, compared to control group patients (p<0.5). High levels of satisfaction were correlated with a statistically significant decrease in anxiety and depression scores (rho= -0.895 and rho= -0.360, p=0.01, respectively), and an improvement in overall QoL (rho=0.697, p=0.01), at discharge time, for the intervention group. Conclusions: Our results clearly demonstrate that the use of printed materials in addition to the traditional communication model (oral information), can be a simple, practical and accessible method for offering adequate information to HSCT patients, positively affecting their emotional status and QoL. However, further well-designed longitudinal multicenter randomized trials are needed to confirm, clarify and optimize the efficacy of similar informational programs.

Εισαγωγή: Οι ασθενείς με αιματολογικές κακοήθειες που υποβάλλονται στη θεραπευτική διαδικασία της μεταμόσχευσης αιμοποιητικών κυττάρων (ΜΑΚ) έρχονται αντιμέτωποι με σύνθετες προκλήσεις και χρειάζεται να είναι επαρκώς ενημερωμένοι για να διαχειριστούν αποτελεσματικά τις σωματικές και ψυχολογικές επιπτώσεις της θεραπείας τους και να βιώσουν καλύτερα επίπεδα ποιότητας ζωής. Σκοπός της παρούσας μελέτης ήταν η αξιολόγηση της επίδρασης ενός προγράμματος συστηματικής και δομημένης πληροφόρησης σχετικά με τη ΜΑΚ, στο βαθμό ικανοποίησης των ασθενών, τις παραμέτρους της ποιότητας ζωής και τα επίπεδα της συναισθηματικής δυσφορίας που βιώνουν. Μεθοδολογία: Αξιολογήθηκαν συνολικά 127 διαδοχικοί ασθενείς, οι οποίοι τυχαιοποιήθηκαν, είτε στην ομάδα παρέμβασης, που συμμετείχε σε συνεδρία ενημέρωσης με τη συμπληρωματική χορήγηση ειδικά σχεδιασμένου έντυπου υλικού (Ν=64), είτε στην ομάδα ελέγχου, όπου δέχθηκε την καθιερωμένη προφορική πληροφόρηση (Ν=63). Το ερωτηματολόγιο Information Satisfaction Questionnaire (ISQ) χρησιμοποιήθηκε για την αξιολόγηση της ικανοποίησης των ασθενών από την προσφερόμενη πληροφόρηση, την ημέρα της εισαγωγής τους στη Μονάδα Μεταμόσχευσης Μυελού των Οστών (ΜΜΜΟ) (baseline, Τ1 φάση) και την ημέρα εξόδου (Τ2 φάση). Η κλίμακα Hospital Anxiety and Depression Scale (HADS) χρησιμοποιήθηκε για την εκτίμηση του άγχους και της κατάθλιψης, ενώ η QoL αξιολογήθηκε με το ερωτηματολόγιο Functional Assessment of Cancer Therapy-Bone Marrow Transplant (FACT-BMT). Οι κλίμακες HADS και FACT-BMT συμπληρώθηκαν από τους ασθενείς στις φάσεις Τ1, Τ2, καθώς και 3 (Τ3) και 6 μήνες (Τ4) μετά τη μεταμόσχευση. Εφαρμόστηκε ανάλυση πρόθεσης για θεραπεία. Η στατιστική επεξεργασία των δεδομένων έγινε με το πρόγραμμα IBM SPSS (Statistical Package for Social Sciences) 26.0. Ως επίπεδο στατιστικής σημαντικότητας ορίστηκε p<0.05. Αποτελέσματα: Οι δύο ομάδες δε διέφεραν σημαντικά ως προς τα κοινωνικο-δημογραφικά και κλινικά χαρακτηριστικά. Η μέση ηλικία των ασθενών ήταν 49,2 έτη (SD=12.1) και το 52% (Ν=67) ήταν άνδρες. Η λευχαιμία ήταν η πιο κοινή διάγνωση (40%, Ν=51/127) και ο κύριος τύπος μεταμόσχευσης ήταν η αλλογενής (64%, Ν=81), από συμβατό μη συγγενή δότη (Ν=35/81). Στο σύνολο των συμμετεχόντων (Ν=127), 65% των ασθενών επιθυμούσε να δέχεται όλες τις διαθέσιμες πληροφορίες και να συμμετέχει στη λήψη των αποφάσεων. Οι ασθενείς που έλαβαν συνδυαστικά προφορική και γραπτή πληροφόρηση, βαθμολόγησαν υψηλότερα τη συνολική τους ικανοποίηση, σε σύγκριση με τους ασθενείς της ομάδας ελέγχου, στη φάση εξόδου από τη ΜΜΜΟ (Md=19, IQR=16-22 vs Md=18, IQR=16-18, p<0.004). Κλινική εκδήλωση άγχους καταγράφηκε πριν από τη μεταμόσχευση, ενώ τα συμπτώματα κατάθλιψης απουσίαζαν. H ανάλυση διακύμανσης επαναλαμβανόμενων μετρήσεων (mixed ANOVA) αποκάλυψε σημαντική αλληλεπίδραση μεταξύ των ανεξάρτητων μεταβλητών «χρόνος αξιολόγησης» και «συνθήκη ενημέρωσης», τόσο για το άγχος όσο και για την κατάθλιψη [F(2.05,255.64)=7.39, p=0.001 και F(2.39,298.49)=3.23, p=0.032, αντίστοιχα]. Η μέση βαθμολογία του άγχους και για τις δύο ομάδες, μειώθηκε με την πάροδο του χρόνου, και η μείωση ήταν σημαντικά μεγαλύτερη για την ομάδα παρέμβασης (p<0.05). Σε ότι αφορά στο συναίσθημα της κατάθλιψης, καταγράφηκαν σημαντικά υψηλότερες τιμές κατά την έξοδο από τη ΜΜΜΟ, σε σχέση με την αρχική μέτρηση, με την ομάδα ελέγχου να σημειώνει υψηλότερη βαθμολογία [9.00 (7.00-9.00) vs 6.50 (4.00-10.00), p=0.029)]. Η QoL για το σύνολο των συμμετεχόντων σημείωσε σημαντική επιδείνωση στην Τ2 φάση. Στις υποκλίμακες του FACT-BMT, οι ασθενείς της πειραματικής ομάδας παρουσίασαν στατιστικά σημαντική βελτίωση στη βαθμολογία της συναισθηματικής λειτουργίας (EWB) εως και 6 μήνες μετά τη ΜΑΚ, σε σύγκριση με τους ασθενείς της ομάδας ελέγχου (p<0.05). Υψηλός βαθμός ικανοποίησης από την πληροφόρηση συσχετίσθηκε με στατιστικά σημαντική υποχώρηση των συναισθημάτων άγχους και κατάθλιψης (rho= -0.895 και rho= -0.360, p=0.01, αντίστοιχα) και βελτίωση της ολικής ποιότητας ζωής (rho=0.697, p=0.01), κατά την έξοδο από τη ΜΜΜΟ, για την ομάδα παρέμβασης. Συμπεράσματα: Η χρήση έντυπου ενημερωτικού υλικού συμπληρωματικά του παραδοσιακού μοντέλου επικοινωνίας, μπορεί να αποτελέσει μια απλή, πρακτική και προσιτή μέθοδο για την προσφορά επαρκούς πληροφόρησης στους ασθενείς που υποβάλλονται σε ΜΑΚ, επηρεάζοντας θετικά την ικανοποίηση τους, τη συναισθηματική τους κατάσταση και την ποιότητα ζωής τους. Ωστόσο, απαιτούνται περαιτέρω καλά σχεδιασμένες, διαχρονικές, πολυκεντρικές τυχαιοποιημένες μελέτες παρέμβασης για την επιβεβαίωση, την αποσαφήνιση και τη βελτιστοποίηση της αποτελεσματικότητας ανάλογων ενημερωτικών προγραμμάτων.