Σημειωτική της ονοματολογίας σε κείμενα μαζικής κουλτούρας: η περίπτωση των κύριων ονομάτων στις ταινίες του παλιού ελληνικού κινηματογράφου

Abstract

This dissertation examines the characters’ proper names in the comedies of the old Greek cinema in synergy with the total representation of the characters. The purpose is to study the semiotic connotations of the proper names in relation to the visual depiction of the characters, taking into account the historical and cultural context of that era. This work can claim originality and innovation, as proper names and onomastics have been studied mainly by the sciences of Linguistics, Anthropology and Philosophy. However, this dissertation explores the proper names from a semiotic perspective, investigating the ideology and the connotative meanings, which they carry in relation to the whole characters’ image and the cultural context of that period of time. The development of this thesis is based on a thematic approach of the characters, but also on quantitative research based on a number of questionnaires, in order to establish the attitude of a part of society concerning proper names’ value or ideology and, secondarily, if there is any stereotypical connection with the representation of the named persons. The specific stances and attitudes contribute to complete as well as possible the research conclusions. The research material consists of 156 comedies in the period 1948-1973. The conclusions demonstrate the relationship between the proper name and the character of the film hero in synergy with their total representation. Α pattern seems to be followed whereby the proper name carries connotations about the characters’ origins, personal and social identity, age, occupation and social class.

Η παρούσα διατριβή εξετάζει τα κύρια ονόματα των χαρακτήρων των κωμωδιών του παλιού ελληνικού κινηματογράφου σε συνέργεια με την συνολική αναπαράσταση των χαρακτήρων. Σκοπός είναι να μελετηθούν οι σημειωτικές συνδηλώσεις των κύριων ονομάτων σε σχέση με την οπτική απεικόνιση των χαρακτήρων, λαμβάνοντας υπόψη το ιστορικό και πολιτισμικό πλαίσιο της εποχής. Η εργασία αυτή δύναται να διεκδικήσει την πρωτοτυπία, καθώς τα κύρια ονόματα και η ονοματολογία έχουν μελετηθεί κατά κύριο λόγο από τις επιστήμες της Γλωσσολογίας, της Ανθρωπολογίας και της Φιλοσοφίας. Ωστόσο, η εργασία μελετά τα κύρια ονόματα από τη σκοπιά της Σημειωτικής, ερευνώντας την ιδεολογία, τις σημειωτικές συνδηλώσεις και τις επιπρόσθετες σημασίες, τις οποίες φέρουν σε σχέση με ολόκληρη την εικόνα των χαρακτήρων και το πολιτισμικό πλαίσιο της εποχής. Η εκπόνηση της διατριβής βασίζεται σε μια θεματική προσέγγιση των χαρακτήρων, αλλά και στην ποσοτική έρευνα με βάση έναν αριθμό ερωτηματολογίων, ώστε να διαπιστωθεί η στάση ενός μέρους του κοινωνικού συνόλου για την ιδεολογία της ονοματοθεσίας και, δευτερευόντως, αν υπάρχει κάποια στερεοτυπική σύνδεση με την αναπαράσταση των κατονομαζόμενων χαρακτήρων. Οι συγκεκριμένες στάσεις συμβάλλουν στην πληρέστερη εξαγωγή συμπερασμάτων της έρευνας. Το υλικό έρευνας αποτελείται από 156 κωμωδίες μέσα στο χρονικό διάστημα 1948-1973. Τα συμπεράσματα καταδεικνύουν τη σχέση ανάμεσα στο κύριο όνομα και τον χαρακτήρα του ήρωα σε συνέργεια με την συνολική του αναπαράσταση. Φαίνεται να ακολουθείται ένα μοτίβο, σύμφωνα με το οποίο το κύριο όνομα φέρει συνδηλώσεις σχετικά με την καταγωγή, την προσωπική και κοινωνική ταυτότητα, την ηλικία, το επάγγελμα και την κοινωνική τάξη των χαρακτήρων.