The role and function of Homeric δημιοεργοί

Abstract

The first extant examples of the word δημιουργός/δημιοεργός in ancient Greek literature are to be found in Homeric epic, where it refers to a number of specialized workers, including seers, healers, craftsmen, singers, and heralds. In Homer, δημιοεργοί are described as welcome and sought-after strangers from abroad on account of their valuable skills. By virtue of his association with bards in the epics, the Homeric poet-narrator would also appear to belong to this class of workers. My thesis examines the role and function of δημιοεργοί in the Iliad and the Odyssey.The thesis begins with an etymological study of the word δημιοεργός. There are dedicated chapters on each of its two constituent parts, δῆμος and ἔργον, which include reference to the Mycenaean background of these words. I argue that the idea of creativity associated with later usage of the word δημιουργός is already present in Homer, but in a particular way. I argue that in the epics, the kind of creativity manifested in the work of δημιοεργοί involves the purposeful transformation of materials, both physical and non-physical (stories, divine visions, etc.), into finished works, whether artefacts or authoritative public utterances, all of which are of particular significance to the community and have an identifiably civic orientation, role, and function. I maintain that in Homer, the term δημιοεργός refers to persons who work for the benefit of the community. Regardless of area of specialization, each category of Homeric δημιοεργοί is defined by its contribution to the public weal. Specifically, I show that these workers operate as mediators between individuals, communities, and even between the divine and human spheres. In other words, Homeric δημιοεργοί are not to be understood as specialist professionals or craftsmen whose focus is on earning a living through their particular craft. Rather, they are depicted as vital contributors to the survival and flourishing of human civilization.My study includes an in-depth prosopographical study of specific characters in the epics belonging to each of the listed categories of Homeric δημιοεργοί. I also examine the depiction of characters such as Odysseus, Helen, and Kassandra (among others), whose activity is likened to that of δημιοεργοί. Given that the poet-narrator may be considered a bard (ἀοιδός) – δημιοεργός, I also explore the manner in which the Homeric depiction of this class of workers is revelatory of the poet-narrator’s conception of the role and function of his own art.

Η λέξη δημιουργός/δημιοεργός απαντά για πρώτη φορά στην αρχαία ελληνική γραμματεία στην ομηρική ποίηση, όπου αναφέρεται σε μία τάξη εξειδικευμένων λειτουργών, η οποία περιλαμβάνει μάντεις, θεραπευτές, τεχνίτες, αοιδούς και κήρυκες. Οι δημιοεργοί περιγράφονται στον Όμηρο ως καλοδεχούμενοι ξένοι, περιζήτητοι από διαφόρους δήμους για τις πολύτιμες δεξιότητές τους. Η διατριβή μου επικεντρώνεται στη διερεύνηση του ρόλου και της λειτουργίας στα ομηρικά έπη της επαγγελματικής αυτής τάξης των δημιοεργών, στην οποία φαίνεται να ανήκει και ο ίδιος ο ποιητής-αφηγητής ως αοιδός-δημιοεργός. Εκκινώντας από μία ετυμολογική μελέτη της λέξης δημιοεργός, στην οποία εξετάζονται τα επιμέρους γλωσσικά στοιχεία του εν λόγω όρου, δηλαδή οι λέξεις δῆμος και ἔργον, με αναφορά επίσης στο μυκηναϊκό υπόβαθρό τους, υποστηρίζω ότι η ιδέα της δημιουργικότητας που συνδέεται με τη μεταγενέστερη χρήση της λέξης δημιουργός είναι ήδη εμφανής στον Όμηρο. Σύμφωνα με το επιχείρημά μου, στα ομηρικά έπη η δράση των δημιοεργών εμπεριέχει τον στοχευμένο και λειτουργικό μετασχηματισμό πρώτων υλών όπως το ξύλο και τα μέταλλα, καθώς και ιστοριών, οιωνών, οραμάτων κ.λπ. σε καλοδουλεμένα και λειτουργικά έργα. Τέτοια έργα αποτελούν είτε απτά τεχνουργήματα είτε έγκυρες δημόσιες δηλώσεις και παραστάσεις με κοινωνικό προσανατολισμό, όπως άλλωστε η ίδια η λέξη δημιοεργός υποδηλώνει. Υποστηρίζω ότι στον Όμηρο, ο όρος αυτός αναφέρεται σε πρόσωπα που προσφέρουν κοινωφελές έργο. Ανεξάρτητα από εξειδίκευση, η κάθε κατηγορία ομηρικών δημιοεργών προσδιορίζεται από τη συνεισφορά της στην κοινωνική συνοχή και ευημερία. Συγκεκριμένα, δείχνω πως οι ομηρικοί δημιοεργοί μεσολαβούν μεταξύ μεμονωμένων προσώπων αλλά και ολόκληρων κοινοτήτων, ακόμη και μεταξύ ανθρώπων και θεών. Δεν είναι απλώς εξειδικευμένοι επαγγελματίες ή τεχνίτες που αποσκοπούν στον βιοπορισμό, αλλά συντελεστές ζωτικής σημασίας για την επιβίωση και άνθηση του ανθρώπινου πολιτισμού. Η διατριβή μου περιλαμβάνει ενδελεχή προσωπογραφική μελέτη συγκεκριμένων χαρακτήρων που ανήκουν στις διάφορες κατηγορίες ομηρικών δημιοεργών. Εκτός από τους εξειδικευμένους επαγγελματίες που ανήκουν στις αναφερθείσες κατηγορίες δημιοεργών, εξετάζω επίσης και χαρακτήρες όπως ο Οδυσσέας, η Ελένη, η Κασσάνδρα κ.ά., των οποίων η δραστηριότητα παρομοιάζεται με εκείνη των δημιοεργών. Υπογραμμίζω ότι η ομηρική απεικόνιση των δημιοεργών είναι αποκαλυπτική και της αντίληψης του ποιητή-αφηγητή για τη θέση και τον ρόλο της δικής του τέχνης.