Η Βυζαντινή οικογένεια τον 14ο αιώνα: η μαρτυρία των πατριαρχικών και μοναστικών εγγράφων

Abstract

The subject of the doctoral thesis is the institution of the byzantine family and its function in the 14th century. Through understanding the functioning of the family in the 14th century, an understanding of the social and economic conditions of that century was sought. The research is based on the decisions of the Patriarchal Synod, because deviations in relation to the family model, as it was determined by a previous legal framework, which had been formed by the State and the Church long before, reach it in the 14th century. Through the deviations from the law, it is possible to study the endurance of the family in the 14th century. The doctoral thesis was also based on the monastic archives of the 14th century. The doctoral thesis studied the following topics: marriage, aristocratic and middle-class marriage strategies, natural and artificial kinship, the function of first and last name, dowry and premarital gifts of man, the hereditary system, the economic action of women. The final purpose was to examine whether the institution of the family was stable in the 14th century, ensuring the cohesion of society.

Αντικείμενο της διδακτορικής διατριβής είναι ο θεσμός της βυζαντινής οικογένειας και η λειτουργία του τον 14ο αι. Μέσω της κατανόησης της λειτουργίας της οικογένειας του 14ου αιώνα, επιδιώχθηκε η κατανόηση των κοινωνικών και οικονομικών συνθηκών του αιώνα αυτού. Η έρευνα στηρίζεται στις αποφάσεις της πατριαρχικής συνόδου, διότι τον 14ο αι. φθάνουν σε αυτήν οι παρεκκλίσεις σε σχέση με το οικογενειακό πρότυπο, όπως αυτό καθοριζόταν από ένα προγενέστερο νομικό πλαίσιο, το οποίο είχε διαμορφωθεί από την Πολιτεία και την Εκκλησία πολύ πιο πριν. Μέσα από τις παρεκκλίσεις, την εκτροπή δηλαδή από τον νόμο, είναι δυνατό να μελετηθεί η αντοχή της οικογένειας τον 14ο αι. Δεύτερο «πυλώνα» πάνω στον οποίο βασίστηκε η διδακτορική διατριβή αποτελούν τα μοναστικά αρχεία του 14ου αι., τα έγγραφα δηλ. των μονών του Αγίου Όρους και της μονής Προδρόμου Σερρών. Στη διατριβή μελετήθηκαν πτυχές που άπτονται των ακόλουθων θεμάτων: η γαμική ένωση, οι γαμήλιες στρατηγικές της αριστοκρατικής τάξης και της μεσαίας τάξης, τα όρια της φυσικής συγγένειας και οι συγγενικές σχέσεις, η τεχνητή συγγένεια, η λειτουργία του ονόματος και του επωνύμου, η προίκα και οι προγαμιαίες δωρεές του άνδρα, το κληρονομικό σύστημα, η οικονομική δράση των γυναικών, ενώ παράλληλα επιχειρήθηκε να «σκιαγραφηθεί» το «προφίλ», η υλική βάση, οι αντιλήψεις και οι συμπεριφορές της αριστοκρατικής οικογένειας και της οικογένειας της μεσαίας τάξης. Τελικός σκοπός ήταν να εξετασθεί κατά πόσον τον 14ο αι. ο θεσμός της οικογένειας ήταν σταθερός, εξασφαλίζοντας τη συνοχή της κοινωνίας.