Θεωρίες και πολιτικές για την κοινωνική ισότητα μέσω της εκπαίδευσης

Abstract

This doctoral thesis deals with the issue of social equality through education. Based on the international literature on the role of education in promoting social equality, theoretical approaches to social and educational equality, empirical research data documenting the existence of social and educational inequalities in modern international and Greek reality and the primary research we conducted, we present a scientific proposal, which can be used for the design of educational policy and contribute to strengthening social and educational equality in Greece. Specifically, we critically reviewed basic theories and relevant empirical data on equality and their relation to education, identifying the main variables (social class, gender, national identity, disability) and their sub-criteria for social and educational equality, which we included in our research. At the same time, we reviewed the theories of solidarity, aiming to explore its connection with social and educational equality, considering it as a relevant reference for their promotion. The Analytical Hierarchical Process was the research method we followed and the sample of our research consisted of Ministers or Deputy Ministers of Education of Greece for the period 1990-2020. We also set up a smaller sample, as a control group, were participants held positions of Special Secretary or Adviser at the Ministry of Education during the same period. Thus, we constructed a hierarchical model for the variables under consideration while we were led to some other original findings for Greece. The hierarchy of variables based on the model is: disability, social class, national identity, gender. In addition, our findings highlighted, inter alia, the role of solidarity in promoting social and educational inequality in policy-making and the importance of national dialogue and evaluation for education and educational and social equality. The above, in combination with the method applied and the composition of the sample constitute the original contribution of the thesis, especially in the field of Sociology, where in the case of our country this combination is made for the first time. Our findings contribute to the enrichment of the relevant scientific debate in the field of politics, society and economics as their use can help build policy that promotes educational and social equality.

Η ανά χείρας διδακτορική διατριβή πραγματεύεται το ζήτημα της κοινωνικής ισότητας μέσω της εκπαίδευσης. Mε βάση τη διεθνή βιβλιογραφία για τον ρόλο της εκπαίδευσης στην προαγωγή της κοινωνικής ισότητας, τις θεωρητικές προσεγγίσεις για την κοινωνική και εκπαιδευτική ισότητα, τα εμπειρικά ερευνητικά δεδομένα που τεκμηριώνουν την ύπαρξη κοινωνικών και εκπαιδευτικών ανισοτήτων στη σύγχρονη διεθνή και ελληνική πραγματικότητα και την πρωτογενή έρευνα που υλοποιήσαμε, καταρτίζουμε μια επιστημονική πρόταση, η οποία δύναται να αξιοποιηθεί για τον σχεδιασμό εκπαιδευτικής πολιτικής που θα ενισχύει την κοινωνική αλλά και την εκπαιδευτική ισότητα στην Ελλάδα. Συγκεκριμένα, ξεκινήσαμε με την κριτική παράθεση των βασικών θεωριών και των σχετικών εμπειρικών δεδομένων για την ισότητα και τη σύνδεσή της με την εκπαίδευση, εντοπίζοντας τις κυριότερες μεταβλητές (κοινωνική τάξη, κοινωνικό φύλο, εθνική ταυτότητα, αναπηρία) και τα υποκριτήριά τους για την κοινωνική και εκπαιδευτική ισότητα, τις οποίες συμπεριλάβαμε στην έρευνά μας. Κατόπιν, προχωρήσαμε στην κριτική παρουσίαση των θεωριών για την αλληλεγγύη, επιχειρώντας να διαπιστώσουμε τη σύνδεσή της με την κοινωνική και εκπαιδευτική ισότητα και θεωρώντας τη ως σχετικό παράγοντα προαγωγής τους. Η Αναλυτική Ιεραρχική Προσέγγιση ήταν η ερευνητική μέθοδος που ακολουθήσαμε και το δείγμα της έρευνάς μας αποτελούνταν από Υπουργούς ή Υφυπουργούς Παιδείας της Ελλάδος για το διάστημα 1990-2020. Επίσης, συγκροτήσαμε και ένα μικρότερο δείγμα, ως ομάδα ελέγχου, οι συμμετέχοντες του οποίου κατείχαν θέση Ειδικού Γραμματέα ή Συμβούλου στο Υπουργείο Παιδείας κατά το ανωτέρω διάστημα. Με βάση τα αποτελέσματα της έρευνας κατασκευάσαμε ένα ιεραρχικό μοντέλο για τις υπό εξέταση μεταβλητές, ενώ οδηγηθήκαμε και σε ορισμένα άλλα πρωτότυπα ευρήματα για την Ελλάδα. Η ιεράρχηση των μεταβλητών με βάση το μοντέλο είναι: αναπηρία, κοινωνική τάξη, εθνική ταυτότητα, κοινωνικό φύλο. Ως προς τα πρωτότυπα ευρήματα, σε αυτά περιλαμβάνεται η ανάδειξη του ρόλου της αλληλεγγύης στον σχεδιασμό πολιτικής για την προαγωγή της κοινωνικής και εκπαιδευτικής ισότητας και η σημασία του εθνικού διαλόγου και της αξιολόγησης για την εκπαίδευση και την εκπαιδευτική και κοινωνική ισότητα. Τα παραπάνω, σε συνδυασμό με τη μέθοδο που εφαρμόστηκε και τη σύνθεση του δείγματος, συνιστούν την καινοτομία της διατριβής, ειδικά στο πεδίο της Κοινωνιολογίας. Στην περίπτωση μάλιστα της χώρας μας ο συνδυασμός αυτός πραγματοποιείται για πρώτη φορά. Tα ευρήματά μας συνεισφέρουν στον εμπλουτισμό της σχετικής επιστημονικής συζήτησης και στο πεδίο της πολιτικής, της κοινωνίας και της οικονομίας καθώς η αξιοποίησή τους δύναται να συμβάλει στην οικοδόμηση πολιτικής για την προαγωγή της εκπαιδευτικής και κοινωνικής ισότητας.