Η κοινότητα της Σύμης κατά την οθωμανική περίοδο

Abstract

The subject of the dissertation lies at the study of the society and economy of the Aegean island of Symi in the Ottoman period (1522-1912). The thesis attempts to complete the understanding of the Greek-Orthodox insular communities, to change the prevailing assumptions about the tax-free and privileged nature of the administrative status of these communities, taking as a case analysis Symi, which in the Dodecanese literature is presented as the island that had obtained privileges ratified by firmans first by Suleiman the Magnificent and then by later sultans. The claim of non existence of the Ottoman administration on the island is reviewed and the relations between Ottoman institutions and the community are described thoroughly. At the same time, the dissertation studies the transformation of a society based on a special activity, diving and sponge-fishing, connecting the special character of the island with the formation of its relationship with the Ottoman power as early as the 16th century. The mechanization and internationalization of sponge-fishing activity which changed the economic and social context in the 19th century, the divers' protests against the scaphandres and the reactions of the shipowners and the Ottoman administration are examined. Finally, it is explained how it was possible to maintain a social care system that ensured education and primary health to all its members. The dissertation is based on unpublished Ottoman and Greek archival records, consular reports, notarial acts, newspapers and travelogues.

Η διατριβή έχει ως αντικείμενο μελέτης την κοινωνία και την οικονομία της Σύμης κατά την οθωμανική περίοδο (1522-1912), τον βαθμό ένταξης του νησιού στους μηχανισμούς ελέγχου της οθωμανικής αυτοκρατορίας και τη βασική δραστηριότητα που διαμόρφωνε τον χαρακτήρα του νησιού, τη σπογγαλιεία. Η εργασία επιχειρεί να συμπληρώσει την εικόνα των νησιωτικών ελληνορθόδοξων κοινοτήτων, να μεταβάλει τις κυρίαρχες παραδοχές για το αφορολόγητο και τον προνομιακό χαρακτήρα του διοικητικού καθεστώτος αυτών των κοινοτήτων παίρνοντας ως ανάλυση περίπτωσης τη Σύμη, η οποία στη δωδεκανησιακή βιβλιογραφία παρουσιάζεται ως το νησί που είχε αποσπάσει προνόμια επικυρωμένα με φιρμάνια πρώτα από τον Σουλεϊμάν τον Μεγαλοπρεπή κατά την κατάκτηση των Δωδεκανήσων από τους Οθωμανούς και έπειτα από τους μεταγενέστερους σουλτάνους. Στη διατριβή αναθεωρούνται οι παραδοχές περί απουσίας της οθωμανικής διοίκησης στο νησί και περιγράφονται με αναλυτικό τρόπο οι σχέσεις οθωμανικών θεσμών και κοινότητας. Παράλληλα, αναδεικνύεται μία κοινωνία που βασίζεται σε μία ιδιαίτερη καθολική και συνεχή χρονικά δραστηριότητα, τη σπογγαλιεία, συνδέοντας τον ιδιαίτερο χαρακτήρα του νησιού με τη διαμόρφωση της σχέσης του με την οθωμανική εξουσία ήδη από τον 16ο αιώνα. Περιγράφεται ο μετασχηματισμός των σχέσεων εργασίας και οι αλλαγές που συμβαίνουν με την εκμηχάνιση και τη διεθνοποίηση της σπογγαλιείας και τη συσσώρευση κεφαλαίων με την αύξηση των επενδύσεων και του κύκλου εργασιών. Εξετάζεται το κίνημα κατά των μηχανών και οι αντιδράσεις των εφοπλιστών αλλά και της οθωμανικής διοίκησης στις κινητοποιήσεις των παραδοσιακών δυτών απέναντι στην εκμηχάνιση της εργασίας τους. Τέλος, εξηγείται με ποιον τρόπο ήταν εφικτή σε συνθήκες δανεισμού και ανταγωνιστικής εκμετάλλευσης της σπογγαλιείας η διατήρηση μιας κοινοτικής κοινωνικής διαχείρισης που εξασφάλιζε εκπαίδευση και πρωτοβάθμια υγεία σε όλα τα μέλη της. Συζητούνται οι παραδοσιακές θεωρήσεις για την οθωμανική Σύμη και μελετώνται οι εσωτερικές ισορροπίες της κοινότητας, η εξέλιξη της σχέσης με την οθωμανική εξουσία και ο μετασχηματισμός της οικονομίας του νησιού. Η διατριβή βασίζεται σε αδημοσίευτες οθωμανικές και ελληνικές πηγές που απόκεινται σε αρχεία στην Ελλάδα και την Τουρκία, υλικό από τις γαλλικές προξενικές πηγές, από τα νοταριακά έγγραφα και από άλλες σωζόμενες ελληνικές πηγές, όπως και από τις περιηγητικές αναφορές και άλλες αγγλικές ή γαλλικές πηγές που πλαισιώθηκαν από εκτεταμένη βιβλιογραφική υποστήριξη.