Μελέτη των αγγειογενετικών παραγόντων σε ασθενείς με αιμορροφιλία

Abstract

In the present study an attempt was made to approach angiogenesis, which occurred in patients with hemophilia and arthropathy, through the study of various angiogenetic factors. In the study, a total of 77 participants, 55 patients with hemophilia and 22 healthy volunteers were studied. The mean age of the individuals in the two groups was 40 years. Angiogenic factors such as Vascular Endothelial Growth Factor (VEGF), Fibroblastic Growth Factor (FGF), Metalloproteinase -9 (MMP-9), and angiopoietins -1 and -2 (Ang-1- and Ang-2) were measured by ELISA method. Hemophilic arthropathy evaluation was based on the Petersson and Arnold-Hilgartner radiological criteria. Serum levels of VEGF and MMP-9 in the hemophilia patients in the study were lower than those in healthy controls. However, a statistically significant correlation was found between VEGF and MMP-9 levels. This finding reflects the interdependence of these factors in the process of angiogenesis. B-FGF levels in the hemophilia patients in the study were lower than those in healthy controls. Patients investigated in the present study showed elevated Ang-2 levels compared with healthy subjects, whereas Ang-1 levels in the hemophilia patients in the study were lower than those in healthy controls. Plasma Ang-1 levels were also found to be positively correlated with MMP-9 levels. In addition, plasma VEGF levels were positively correlated with Ang-1 levels. The study did not find statistically significant differences in the levels of angiogenic factors between patients with hemophilia A and B, possibly due to unequal distribution of the two groups. Also, no statistically significant correlations were found regarding the prophylactic treatment. The results of the values of angiogenic factors in the patients of the study based on the severity of the disease were interesting. Among the angiogenic factors, Angio-2 levels were found to be higher in patients with moderate and severe hemophilia compared with levels in patients with mild hemophilia. In addition, the correlation of angiogenic factors levels with the severity of hemophilic arthropathy, based on the Pettersson score (PS), showed that MMP-9 levels were higher in group 2 patients (PS ≤ 5) without a statistically significant correlation. Also, the levels of Angio-1 and VEGF were found higher in group 2 but without statistically significant correlation compared to the other groups. Angio-2 levels were found to be statistically significantly higher in group 3 patients (PS> 5), as were FGF levels but without statistically significant potency. In conclusion, we consider that angiogenetic process is observed in patients with hemophilic arthropathy as it is expressed by the increased levels of Ang-2 as well as the statistical correlations between VEGF, MMP-9 and Ang-1. The findings of the study are partly in line with those of the recent literature. The combination of serological markers (biomarkers) and imaging criteria may be a new useful tool for the early diagnosis of joint damage and may lead to the development of new therapies for the treatment of hemophilic arthropathy.

Στην παρούσα διδακτορική διατριβή έγινε προσπάθεια προσέγγισης της αγγειογένεσης, που παρατηρείται σε ασθενείς με αιμορροφιλία και αρθροπάθεια, μέσω της μελέτης διαφόρων αγγειογενετικών παραγόντων. Στην εργασία αυτή μελετήθηκαν συνολικά 77 άτομα, 55 ασθενείς με αιμορροφιλία και 22 υγιείς εθελοντές. Η μέση ηλικία των ατόμων στις δυο ομάδες ήταν τα 40 έτη. Σε όλα τα άτομα έγινε προσδιορισμός των αγγειογενετικών παραγόντων όπως ο αυξητικός παράγοντας του αγγειακού ενδοθηλίου( Vascular Endothelial Growth Factor – VEGF-), ο αυξητικός παράγοντας των ινοβλαστών ( Fibroblastic Growth Factor – FGF-), η μεταλλοπρωτεϊνάση - 9 της θεμέλιας ουσίας (Matrix Metalloproteinase – MMP-9-), και αγγειοποιητίνες -1 και -2 (Angiopoeitin-1 – Ang-1- και Angiopoeitin-2 –Ang-2-) με τη μέθοδο ELISA. Η αιμορροφιλική αρθροπάθεια, μελετήθηκε με βάση τα ακτινολογικά κριτήρια Petersson και Arnold-Hilgartner. Τα επίπεδα του VEGF και της MMP-9 στους αιμορροφιλικούς ασθενείς της μελέτης ήταν χαμηλότερα από αυτά των υγιών μαρτύρων. Βρέθηκε όμως στατιστικά σημαντική συσχέτιση των επιπέδων του VEGF και της MMP-9. Το εύρημα αυτό αντικατοπτρίζει την αλληλοεξάρτηση των παραγόντων αυτών στη διαδικασία της αγγειογένεσης. Τα επίπεδα του b-FGF στους αιμορροφιλικούς ασθενείς της μελέτης ήταν χαμηλότερα από αυτά των υγιών μαρτύρων. Οι ασθενείς που μελετήθηκαν στην παρούσα εργασία παρουσίασαν αυξημένα, επίπεδα Ang-2 σε σχέση με τους υγιείς, ενώ τα επίπεδα της Ang-1 στους αιμορροφιλικούς ασθενείς της μελέτης ήταν χαμηλότερα από αυτά των υγιών μαρτύρων. Βρέθηκε επίσης ότι τα επίπεδα της Ang-1 στο πλάσμα των ασθενών σχετίζονταν θετικά και με τα επίπεδα της MMP-9. Επιπλέον τα επίπεδα του παράγοντα VEGF στο πλάσμα σχετίζονταν θετικά με τα επίπεδα της Ang-1.Στη μελέτη δεν βρέθηκαν στατιστικά σημαντικές διαφορές στα επίπεδα των αγγειογενετικών παραγόντων μεταξύ των ασθενών με αιμορροφιλία Α και Β, πιθανόν λόγω άνισης κατανομής των ομάδων. Επίσης δεν βρέθηκαν στατιστικά σημαντικές συσχετίσεις με κριτήριο την προφυλακτική θεραπεία. Ενδιαφέρον παρουσιάζουν τα αποτελέσματα προσδιορισμού των αγγειογενετικών παραγόντων στους ασθενείς της μελέτης με βάση την βαρύτητα της νόσου. Μεταξύ των αγγειογενετικών παραγόντων, τα επίπεδα της Angio-2 βρέθηκε σε υψηλότερα στους ασθενείς με μέτρια και βαριά αιμορροφιλία σε σύγκριση με τα επίπεδα στους ασθενείς με ήπια αιμορροφιλία. Επιπλέον, η συσχέτιση των επιπέδων των αγγειογενετικών παραγόντων με τη βαρύτητα της αιμορροφιλικής αρθροπάθειας, με βάση το Pettersson score (PS), έδειξε ότι τα επίπεδα της MMP-9 ήταν υψηλότερα στην ομάδα 2 των ασθενών (PS ≤ 5) χωρίς στατιστικά σημαντική συσχέτιση. Επίσης τα επίπεδα των Angio-1 και VEGF βρέθηκαν υψηλότερα στην ομάδα 2 αλλά χωρίς στατιστικά σημαντική συσχέτιση σε σχέση με τις υπόλοιπες ομάδες. Τα επίπεδα της Angio-2 βρέθηκαν στατιστικά σημαντικά υψηλότερα στην ομάδα 3 των ασθενών (PS>5), καθώς και τα επίπεδα του FGF αλλά χωρίς όμως στατιστικά σημαντική ισχύ. Συμπερασματικά θεωρούμε ότι παρατηρείται αγγειογενετική διαδικασία στους ασθενείς με αιμορροφιλική αρθροπάθεια όπως αυτή εκφράζεται από τα αυξημένα επίπεδα της Ang-2 καθώς και των στατιστικών συσχετίσεων μεταξύ του VEGF, MMP-9 και Ang-1. Τα ευρήματα της μελέτης συμφωνούν εν μέρει με αυτά της πρόσφατης βιβλιογραφίας. Ο συνδυασμός ορολογικών δεικτών (βιοδεικτών) και απεικονιστικών κριτηρίων πιθανόν να αποτελέσει ένα νέο χρήσιμο εργαλείο για την έγκαιρη διάγνωση της αρθρικής βλάβης και ίσως οδηγήσει στην ανάπτυξη νέων θεραπευτικών μέσων για την αντιμετώπιση της αιμορροφιλικής αρθροπάθειας.