Κινηματογράφος και εκπαίδευση: η εμπειρία της μετανάστευσης από τους/τις μαθητές/τριες

Abstract

This doctoral thesis examines the use of cinema in education to negotiate the migration experience of children from other countries. The main purpose of our study was to discuss the possibility of using film education for the negotiation of identity and psychosocial issues concerning immigrant children. It seems that so far, both internationally and in Greece, the programs that link film education and migration have a pedagogical or psycho-educational character. By emphasizing the psychoanalytic concept of the transitional space created by the audiovisual material, we propose the connection between film education and the negotiation of the migration experience of students and teachers at school. We prioritize the mental processes in the context of the dynamics of the children's group, rather than the technical aspect of film education and its final audiovisual product. In terms of method, we proceeded to an extensive review of studies and research, to support the theoretical framework we propose. In addition, we conducted ethnographic action research in a non-formal educational setting (A Non-Government Organization), with the participation of 10 teenagers 11-14 years old, as an example of applying our theoretical basis. Thus, we explore the possibilities of a film education program for immigrant students with a psychoanalytic orientation. Our theoretical framework was based on the psychoanalytic concepts of splitting and transitional space about cinema and migration. We also drew on literary theory and film theory to explore concepts such as the relationship of the viewer's identity to the cinematic identification and the emotional processes of the child spectator, including the treatment of a possible trauma through film. We examine the identity of immigrant children, which appears split through the discourse of members of the school community but also through educational policies. It seems that new, hybrid-type identities with a transnational character are emerging through the transitional space of the cinema. As an example of applying psychoanalytic theoretical tools to film education programs related to migration, we present the intervention program we conducted. In this program, we tried, through the screening of films, to better understand how it is possible to make use of cinema and to facilitate students to process the migration experience emotionally. We also explored whether, by using cinema, we could achieve positive changes in group dynamics and strengthen children's relationships with each other through a sense of belonging. Our main conclusion, both from our literature review and from our action research, is that film education can be used in a particularly fruitful way, for immigrant students to negotiate emotionally migration and identity issues. Films can facilitate the negotiation of the identity of immigrant students, a conclusion that is aligned with international research. Hoping to contribute to future relevant research and implementation, we propose a film education program aimed at immigrant students based on reliable and tested educational material. The program uses the material as a transitional space to achieve emotional goals, emphasizing team dynamics and observation of unconscious processes.

Σκοπός της διατριβής ήταν να διερευνήσουμε τη δυνατότητα της αξιοποίησης της κινηματογραφικής εκπαίδευσης για τη διαπραγμάτευση θεμάτων ταυτότητας και ψυχοκοινωνικών ζητημάτων στα παιδιά με εμπειρία μετανάστευσης. Αντλήσαμε και συνδυάσαμε στοιχεία από διαφορετικές επιστημονικές περιοχές, όπως την ψυχανάλυση, την ψυχαναλυτική προσέγγιση του κινηματογράφου, την κινηματογραφοθεραπεία, τη θεωρία της Λογοτεχνίας, την παιδαγωγική επιστήμη και την επιστήμη της μελέτης των μέσων. Στο πρώτο, θεωρητικό μέρος της διατριβής, μέσα από τη βιβλιογραφική μας ανασκόπηση, ασχοληθήκαμε με τις συναισθηματικές διεργασίες που αφορούν το παιδί-θεατή κατά την παρακολούθηση μιας κινηματογραφικής ταινίας. Επίσης, αναφερθήκαμε στον ρόλο των ψυχαναλυτικών εννοιών της διχοτόμησης και του μεταβατικού χώρου σε σχέση με τον κινηματογράφο και τη μετανάστευση, στα πλαίσια της διαπραγμάτευσης της ταυτότητας των παιδιών και των εφήβων μεταναστών και μεταναστριών, μέσα από την παρακολούθηση των κινηματογραφικών ταινιών. Επιπλέον, παρουσιάσαμε την εικόνα της ερευνητικής δραστηριότητας και των αντίστοιχων προγραμμάτων που συνδέουν την κινηματογραφική εκπαίδευση και τη μετανάστευση, μέσα από την καταγραφή τους. Επιχειρήσαμε, έτσι, να αναδείξουμε τη ψυχο-συναισθηματική διάσταση των προγραμμάτων κινηματογραφικής εκπαίδευσης, η οποία σε μεγάλο βαθμό είναι απούσα από τα ήδη υλοποιημένα προγράμματα, που δίνουν έμφαση στην κριτική και την τεχνική διάσταση της κινηματογραφικής παιδείας. Στο δεύτερο μέρος της διατριβής, παρουσιάσαμε το παράδειγμα υλοποίησης προγράμματος κινηματογραφικής εκπαίδευσης σε ομάδα παιδιών μεταναστών, που έδινε έμφαση στις συναισθηματικές διεργασίες της ομάδας και τη δυναμική της, όπως κινήθηκαν από την επαφή των μελών με το οπτικοακουστικό υλικό. Πραγματοποιήσαμε εκπαιδευτική έρευνα-δράση, για μία ακαδημαϊκή χρονιά, σε πλαίσιο μη τυπικής εκπαίδευσης, σε συνεργασία με ομάδα 10 παιδιών 11-15 ετών. Κύριο συμπέρασμά μας ήταν πως η κινηματογραφική εκπαίδευση μπορεί να αξιοποιηθεί με ιδιαίτερα γόνιμο τρόπο, προκειμένου οι μετανάστες/στριες μαθητές/τριες να διαπραγματευτούν συναισθηματικά θέματα μετανάστευσης και ταυτότητας.