Επειδή όταν σε κοιτώ: η Σαπφώ και οι μεταμορφώσεις της στη νεοελληνική γραμματεία

Abstract

Sappho's reception in modern Greek letters spans over a number of literary disciplines: from philology, editing and translation of her fragments, to prose and poetry (in Greek or in other European languages) inspired by Sappho, her figure or her work. An analysis of Sappho's poetry is essential for uncovering the difference between her own poetics and her image constructed over the past five centuries. The issue of her sexual orientation, whether heterosexual or homosexual, can been seen as the "Sapphic Question". This was treated with spurious methods by philologists wishing to protect the glory of ancient Greece and poets wishing to honour the reputation of the ancient poetess, until the rise of the modernist Sappho, the lesbian Sappho, who dynamically incorporates dominant figures of mid-19th century avant-garde poetry: a revolutionary woman that fights against the established values of bourgeois society, the laws of the state and the teachings of the Church. Hence, this thesis does not only treat the modern Greek Sappho, but also discusses Sapphic works in European literature that modern Greek philologists and poets draw upon, thus following a comparative literature approach.

Η παρουσία της Σαπφώς στη νεοελληνική γραμματεία καλύπτει ένα ευρύ φάσμα βιβλιογραφικών αναφορών. Από φιλολογικά κείμενα, ευρωπαϊκές και νεοελληνικές εκδόσεις και μεταφράσεις των αποσπασμάτων της, μέχρι ποιήματα (στα ελληνικά ή σε άλλες ευρωπαϊκές γλώσσες) που εμπνέονται από το πρόσωπο ή το έργο της Σαπφώς. Η ανάλυση της ποίησής της σε ξεχωριστά κεφάλαια υπήρξε απαραίτητη, για να τονιστεί η διαφορά ανάμεσα στην αρχαία Σαπφώ και στην εικόνα που σχηματίζει ο νεότερος κόσμος γι' αυτήν. Γιατί κάθε εποχή κατασκευάζει τη δική της Σαπφώ σύμφωνα με τις δικές της αισθητικές και ηθικές αρχές: από την "αγνή" Σαπφώ μέχρι τη λεσβία Σαπφώ, από τον ρομαντισμό μέχρι τον μοντερνισμό, η αρχαία ποιήτρια γίνεται όχημα για την αποτύπωση είτε παραδοσιακών είτε ανατρεπτικών εκδοχών της ανθρώπινης σεξουαλικότητας. Γι' αυτόν τον λόγο, η μελέτη δεν περιορίζεται στην πραγμάτευση μόνο της νεοελληνικής Σαπφώς, αλλά επεκτείνεται και στα σαπφικά έργα που εντοπίζονται στην υπόλοιπη ευρωπαϊκή γραμματεία από την οποία Νεοέλληνες φιλόλογοι και ποιητές αντλούν τα παραδείγματά τους. Πρόκειται, λοιπόν, για μια μελέτη που εντάσσεται στο πεδίο της συγκριτικής φιλολογίας.