Η αναγωγική σχέση στην αδικοπρακτική ευθύνη (άρθρο 927 ΑΚ)

Abstract

The subject of the thesis is the fundamental and thorough approach of the right of contribution (recourse/regress) between joint and several co-debtors in tort liability provided in article 927 of the Greek Civil Code. The thesis is structured in nineteen paragraphs and four Chapters, as follows: Praefatio (§ 1), First Chapter (§§ 2-6), Second Chapter (§§ 7-9), Third Chapter (§§ 10-14), Fourth Chapter (§§ 15-18) and Conclusio (§ 19). At the end of each chapter a summary of the findings and conclusions is set out in the paragraphs under the heading “Multum in parvo” (§§ 6, 9, 14, 18). The study is supplemented by tables of contents, abbreviations, bibliography and an annex with the main foreign provisions. The research undertaken attempts to provide answers to a series of questions concerning the entire course of the right of contribution, from its creation, its function, the exercise of the contribution claim and its prescription to the final apportionment of damages between the co-debtors. The first chapter outlines the course of the relationship between joint and several co-debtors from its establishment to the satisfaction of the injured party. In this introductory chapter, article 927 CC is mainly approached from the point of view of its connection and interaction with the general provisions, in particular those concerning joint and several liability. More specifically, it is examined whether and to what extent a “two-speed” contribution in the field of passive joint and several liability can be justified, as appears to be inferred from the wording of articles 487 § 1 and 927 CC and is accepted in terms of interpretation. The question whether there is in fact a substantive reason for treating separately the general rule on contribution, applicable to contractual contribution, and the more specific provision (lex specialis) on contribution in tort, regarding the time at which the right of contribution arises and becomes claimable and consequently the moment at which the limitation period begins to run, is under consideration. Emphasis is placed on the advance exercise of the contribution claim. In this context, the study intends to identify the connecting link between the co-debtors under article 927 CC, the nature of that connection and the consequences arising from it. The possibility of deviations from the narrow wording of article 927 CC and whether there is room for private autonomy to prevail are further examined. A closer view of the relation between joint and several liability and tort contribution follows, with argumentation based on the economic analysis of law (ex ante view). This paragraph is complemented by a brief game-theoretic approach of tort apportionment in terms of the allocation criteria (ex post view). In the second chapter the right of tort contribution is approached from a historical, comparative and in terms of European codification perspective. The third chapter features the relationship between the joint and several co-debtors in tort liability as a legal bond (vinculum juris), including the teleological and philosophical consideration of tort contribution, the diagnosis of its legal nature and the determination of its scope and content. Further, issues concerning the prescription of the contribution claim are also examined. At the end of this chapter, main procedural issues, which have a substantive background, are set out. The fourth chapter is dedicated to the apportionment of damages between the joint and several co-debtors in tort law and to the criteria of tort contribution. The allocation of liability between them is examined in the light of case studies according to the specific type of causation provided in article 926 CC. It is proposed that additional criteria should be considered, including the degree of probability of the causal contribution to the damage in the case of probable causality. Finally, the thesis deals with the “irregular” joint and several liability and its possible impact on the contribution claim as well as the allocation method between the multiple tortfeasors and the injured party in case of the latter’s concurrent fault.

Αντικείμενο της διατριβής είναι η εκ θεμελίων και εις βάθος προσέγγιση της αναγωγικής σχέσης του άρθρου 927 ΑΚ επί αδικοπρακτικής ευθύνης. Η διατριβή διαρθρώνεται σε δεκαεννέα παραγράφους και τέσσερα Κεφάλαια, ως εξής: Προοίμιο (§ 1. Praefatio), Κεφάλαιο Πρώτο (§§ 2-6), Κεφάλαιο Δεύτερο (§§ 7-9), Κεφάλαιο Τρίτο (§§ 10-14), Κεφάλαιο Τέταρτο (§§ 15-18) και Επιλογικές παρατηρήσεις-κατακλείδα (§ 19. Conclusio). Στο τέλος κάθε κεφαλαίου παρατίθεται σύνοψη των πορισμάτων στις παραγράφους υπό τον τίτλο Multum in parvo (§§ 6, 9, 14, 18). Τη μελέτη συμπληρώνουν πίνακες περιεχομένων, βραχυγραφιών, βιβλιογραφίας και παράρτημα με τις κυριότερες αλλοδαπές διατάξεις. Η εκπονηθείσα έρευνα επιχειρεί να δώσει απαντήσεις σε μια σειρά ερωτημάτων απτόμενων όλης της διαδρομής της αναγωγικής σχέσης, από τη σύστασή της, τη λειτουργία, την εξέλιξή της, την άσκηση της αναγωγικής αξίωσης και την παραγραφή της, μέχρι και τον τελικό επιμερισμό της ζημίας μεταξύ των μερών της. Στο πρώτο κεφάλαιο διαγράφεται η πορεία της αναγωγικής σχέσης από τη γένεσή της μέχρι την ικανοποίηση του ζημιωθέντος. Στο εισαγωγικό αυτό κεφάλαιο, η προσέγγιση του άρθρου 927 ΑΚ γίνεται κυρίως από τη σκοπιά της σχέσης και της αλληλεπίδρασής του με τις γενικές, ιδίως περί ενοχής εις ολόκληρον, διατάξεις. Ειδικότερα, διερευνάται εάν και κατά πόσον μπορεί να δικαιολογηθεί μια αναγωγή «δύο ταχυτήτων» επί παθητικής εις ολόκληρον ενοχής, όπως αυτή φαίνεται να συνάγεται από τη γραμματική διατύπωση των άρθρων 487 § 1 και 927 ΑΚ και γίνεται ερμηνευτικώς αποδεκτή. Εξετάζεται το ερώτημα αν πράγματι υφίσταται ουσιαστικός δικαιολογητικός λόγος για τη διακριτή αντιμετώπιση του γενικού περί αναγωγής κανόνα, εφαρμοστέου επί δικαιοπρακτικής αναγωγής, και της ειδικότερης διάταξης (lex specialis) περί αδικοπρακτικής αναγωγής, ως προς τα γενόμενα δεκτά περί τον χρόνο γένεσης της αναγωγής και του απαιτητού αυτής, συνεπώς, και περί το χρονικό σημείο έναρξης της παραγραφής της. Ιδιαίτερη έμφαση δίδεται στην προκαταβολική άσκηση της αναγωγικής αξίωσης. Στο πλαίσιο αυτό, σκοπείται η ανεύρεση του συνεκτικού ιστού μεταξύ των πλειόνων κατ’ άρθρον 927 ΑΚ συνυποχρέων και του τρόπου με τον οποίον αυτός διαμορφώνει τον έναντι αλλήλων δεσμό, του είδους της σύνδεσης αυτής και των εξ αυτού απορρεουσών συνεπειών. Εξετάζεται, περαιτέρω, η δυνατότητα αποκλίσεων από τη στενή γραμματική διατύπωση του άρθρου 927 ΑΚ και αν καταλείπεται το περιθώριο στην ιδιωτική αυτονομία προς επικράτηση. Έπεται εγγύτερη θέαση της σχέσης εις ολόκληρον ευθύνης και αδικοπρακτικής αναγωγής με επιχειρηματολογία από την οικονομική ανάλυση του δικαίου υπέρ αλλά και κατά της μεταξύ τους σύνδεσης (ex ante θέαση). Η παράγραφος αυτή συμπληρώνεται από μια σύντομη παιγνιοθεωρητική προσέγγιση της αδικοπρακτικής κατανομής ως προς τα κριτήρια επιμερισμού (ex post θέαση). Στο δεύτερο κεφάλαιο ακολουθεί ιστορική και δικαιοσυγκριτική, αλλά και σε επίπεδο ευρωπαϊκής κωδικοποίησης, θεώρηση της αναγωγικής σχέσης επί αδικοπρακτικής ευθύνης. Στο τρίτο κεφάλαιο αναδεικνύεται η αναγωγική σχέση επί αδικοπρακτικής ευθύνης ως δεσμός δικαίου (vinculum juris), με τελολογική και φιλοσοφική θεώρηση της αδικοπρακτικής αναγωγής, διάγνωση της νομικής της φύσης και προσδιορισμό του πεδίου εφαρμογής της και του περιεχομένου της. Διερευνώνται, περαιτέρω, ζητήματα περί την παραγραφή της αναγωγικής αξίωσης. Στο τέλος του εν λόγω κεφαλαίου παρατίθενται βασικά δικονομικά ζητήματα με ουσιαστικό υπόβαθρο. Το τέταρτο κεφάλαιο αφιερώνεται στον επιμερισμό στο πλαίσιο της αδικοπρακτικής αναγωγικής σχέσης και τα κριτήρια της αδικοπρακτικής αναγωγής. Εξετάζεται ο τρόπος επιμερισμού στην αναγωγική σχέση ανά ειδικότερη μορφή θεμελιωτικής κατ’ άρθρον 926 ΑΚ αιτιότητας, καθώς και το ενδεχόμενο συνεκτίμησης περαιτέρω κριτηρίων αναγωγής, με πρόταση συγκεκριμένων ενδεικτών κατανομής, μεταξύ των οποίων και του βαθμού πιθανότητας συμβολής στην επαγωγή της ζημίας επί αναγωγής λόγω πιθανής αιτιότητας. Τέλος, διερευνάται τυχόν επίδραση στην αναγωγική σχέση της «χωλαίνουσας» ενοχής εις ολόκληρον, ενώ μελετάται και ο τρόπος επιμερισμού της ζημίας μεταξύ πλειόνων ζημιωσάντων επί συντρέχοντος πταίσματος του ζημιωθέντος.