Ενσωμάτωση χαρακτηριστικών οργανισμού που μαθαίνει στα Δημοτικά σχολεία: μία έρευνα μεικτών μεθόδων

Abstract

The doctoral dissertation aims to identify and understand the function of the factors involved in the transformation of the Primary school into a School as Learning Organization. Her special contribution is that she studies the concept not only at the level of actions (Watkins & Marsick, 1993 ∙ Kools & Stoll, 2016), but also at the level of the emotional climate at school (Bowen et al., 2006 ∙ Sleegers et al., 2013). Dissertation examines a combination of different aspects of leadership and the role of the school's research climate, while at the same time attempts to understand how the characteristics of the learning organization are integrated into the school's functions.The research was designed to structure a holistic picture of the phenomenon by examining both the perspective of Teachers and that of Principals. For this reason, the mixed methods approach was chosen, specifically the concurrent triangulation design. The quantitative part of the research was implemented by collecting questionnaires from a sample of 304 teachers, who served in schools with innovative activity, wide geographical representation and a variety of sizes. The collected data were analyzed by a variety of multivariate exploratory and inductive methods (factor analysis, cluster analysis, path analysis). The quality part of the research was implemented through semi-structured interviews with 16 school principals. The analysis of the interview material was done with a thematic analysis followed by a cross-case analysis. The articulation of the two approaches was done at the level of the results obtained from the two strands.According to the findings of the research, the multidimensional structure of the School as Learning Organization, in the context of Greek Primary schools, was found to be expressed by five general issues, which run through both the practical and the emotional components of the school climate that promotes its transformation in a learning organization. Specifically: 1) trust 2) collaboration 3) openness 4) optimism 5) adequacy of resources. From both qualitative and quantitative analysis, three school profiles were identified that correspond to the traditional model of an organization without the characteristics of a school as learning organization, the emerging and the developing organization. In addition, it was found that this multidimensional structure also includes school improvement strategies such as planning, participatory decision making and evaluation / organizational memory. Mainly the stimulating and secondarily the distributed leadership contribute to the development of the school that learns. It was also confirmed that the operation of the school as a learning organization promotes the research climate as well as the professional satisfaction of teachers. However, in the present study it was also found that most of the effect of stimulating leadership but also a part of the effect of distributed leadership on job satisfaction, is exercised through the operation of the school as a learning organization.

Η παρούσα διατριβή στοχεύει στον εντοπισμό και την κατανόηση της λειτουργίας των παραγόντων που εμπλέκονται στον μετασχηματισμό του Δημοτικού σχολείου σε οργανισμό που μαθαίνει. Η ιδιαίτερη συμβολή της εστιάζει στο ότι μελετά την έννοια όχι μόνο στο επίπεδο των δράσεων (Watkins & Marsick, 1993∙ Kools & Stoll, 2016), αλλά και στο επίπεδο του συναισθηματικού κλίματος στο σχολείο (Bowen και συν, 2006∙ Sleegers και συν., 2013), καθώς και στο ότι εξετάζει συνδυαστικά διαφορετικές όψεις της ηγεσίας και τον ρόλο του ερευνητικού κλίματος του σχολείου, ενώ ταυτόχρονα επιχειρεί να κατανοήσει πώς ενσωματώνονται τα χαρακτηριστικά του οργανισμού που μαθαίνει στις λειτουργίες του σχολείου. Ο ερευνητικός σχεδιασμός αποσκοπεί στη δόμηση μιας ολιστικής εικόνας του φαινομένου εξετάζοντας τόσο την οπτική των Εκπαιδευτικών όσο και εκείνη των Διευθυντών. Για τον λόγο αυτόν, επιλέχτηκε η προσέγγιση μικτών μεθόδων και, πιο συγκεκριμένα, ο σχεδιασμός παράλληλου τριγωνισμού (concurrent triangulation design). Το ποσοτικό σκέλος της έρευνας υλοποιήθηκε με συλλογή ερωτηματολογίων από ένα δείγμα 304 εκπαιδευτικών, που υπηρετούσαν σε δημόσια Δημοτικά Σχολεία με καινοτομική δραστηριότητα, ευρεία γεωγραφική εκπροσώπηση και ποικιλία μεγέθους. Τα δεδομένα που συλλέχτηκαν αναλύθηκαν με μια πληθώρα πολυμεταβλητών διερευνητικών και επαγωγικών μεθόδων (παραγοντική ανάλυση, ανάλυση συστάδων, ανάλυση διαδρομών). Το ποιοτικό σκέλος της έρευνας υλοποιήθηκε με ημιδομημένες συνεντεύξεις σε 16 Διευθυντές/τριες. Η ανάλυση του υλικού των συνεντεύξεων έγινε με θεματική ανάλυση ακολουθούμενη από ανάλυση διασταύρωσης περιπτώσεων (cross-case analysis). Η συνάρθρωση των δύο προσεγγίσεων υλοποιήθηκε στο επίπεδο των αποτελεσμάτων που προέκυψαν από τα δύο σκέλη. Από τα ευρήματα της έρευνας προέκυψε η πολυδιάστατη δομή του Σχολείου ως Οργανισμού που μαθαίνει, στο συγκείμενο των Ελληνικών Δημοτικών σχολείων, η οποία βρέθηκε να εκφράζεται από πέντε γενικά θέματα, που διατρέχουν τόσο τις πρακτικές όσο και τις συναισθηματικές συνιστώσες του σχολικού κλίματος που προάγει τον μετασχηματισμό του σχολείου σε οργανισμό που μαθαίνει. Πιο συγκεκριμένα, οι θεματικές αυτές αφορούν σε: 1) εμπιστοσύνη 2) συνεργασία 3) ανοικτό πνεύμα 4) αισιοδοξία 5) επάρκεια πόρων. Τόσο από την ποιοτική όσο και την ποσοτική ανάλυση εντοπίστηκαν τρία προφίλ σχολείων που αντιστοιχούν σε: 1) στο παραδοσιακό μοντέλο οργανισμού χωρίς χαρακτηριστικά σχολείου που μαθαίνει, 2) στον αναδυόμενο και 3) στον αναπτυσσόμενο οργανισμό. Συμπληρωματικά, βρέθηκε ότι στη λειτουργία αυτής της πολυδιάστατης δομής συνδράμουν οι στρατηγικές σχολικής βελτίωσης όπως είναι ο προγραμματισμός, η συμμετοχική λήψη αποφάσεων και η αξιολόγηση/οργανωσιακή μνήμη. Πρωτίστως η παρωθητική και δευτερευόντως η κατανεμημένη ηγεσία συμβάλλουν στην ανάπτυξη του σχολείου ως οργανισμού που μαθαίνει. Επιπλέον, επιβεβαιώθηκε ότι η λειτουργία του σχολείου ως οργανισμού που μαθαίνει προάγει το ερευνητικό κλίμα καθώς και την επαγγελματική ικανοποίηση των εκπαιδευτικών. Κυρίως όμως, το μεγαλύτερο μέρος της επίδρασης της παρωθητικής ηγεσίας αλλά και ένα μέρος της επίδρασης της κατανεμημένης ηγεσίας στην επαγγελματική ικανοποίηση, ασκείται μέσω της λειτουργίας του σχολείου ως οργανισμού που μαθαίνει.