Τα τυποβαφικά εργαστήρια του Τυρνάβου: 19ος-20ός αιώνας

Abstract

This study examines the two block printing workshops of Tyrnavos, Saini and Ioannidis respectively, between the 19th - 20th centuries, with the aim of restoring the independence of a technique which was considered inferior and preserved in the shadow of other traditional arts. The first two chapters present the basic techniques of printing fabrics and the exploration of the area of Tyrnavos based on social and economic data which characterize it, from the middle of the 17th cent till the middle of the 20th cent. The third chapter focuses on the two block printing workshops which are the core parts of the research. Issues related to the organization of the space, the operating structure, the workforce and the trade of printed textiles are studied. The fourth chapter presents the techniques applied by the printing workshops of Tyrnavos for the manufacture of wooden hand blocks and the production of printed fabrics. The thorough investigation of the techniques attempt both the technological recording of a dead technique and its inclusion within the framework of tradition and modernization. The fifth chapter studies the material of the Saini-Albani block printing workshop and its historical timeline dating from the last quarter of the 19th century, which reflects on the shrinking tool equipment of the laboratory. In the same chapter, the Magrizos workshop is presented, as an incomplete effort to modernize the block printing workshop. The sixth chapter studies the workshop of Themistoklis and Panagiotis Ioannidis, presenting all its tool equipment. The comprehensiveness of the material offers a unique testimony, through which influences from ideological currents, calligraphic patterns, traditional techniques, motifs and patterns from Eastern art or the industrial production are detected. Chapter seven studies the types of block printed textiles (stampata) produced by Tyrnavos workshops and investigates the relationship of Tyrnavos printed textiles with other textile decoration techniques, the social acceptance of stampata in the local and wider "clientele", the role and participation of customers in the formulation of evaluation criteria. The second volume includes a list of the wooden hand blocks that belong to the collection of the Ethnographical Historical Museum of Larissa, accompanied by photos and comments as well as designs, shapes and images of printed fabrics.

Η παρούσα μελέτη εξετάζει τα δύο τυποβαφικά εργαστήρια του Τυρνάβου, εργαστήριο Σαΐνη και εργαστήριο Ιωαννίδη, στα χρονικά όρια του 19ου – 20ού αιώνα, με στόχο να αποκαταστήσει την αυτοτέλεια μιας τεχνικής που θεωρήθηκε κατώτερη και συντηρήθηκε στη σκιά άλλων παραδοσιακών τεχνών. Στα δύο πρώτα κεφάλαια παρουσιάζονται οι βασικές τεχνικές εκτύπωσης υφασμάτων και διερευνάται ο χώρος του Τυρνάβου με τα κοινωνικά και οικονομικά δεδομένα που τον χαρακτηρίζουν, από τα μέσα του 17υυ αι. έως τα μέσα του 20ού αι. Το τρίτο κεφάλαιο εστιάζει στα δύο τυποβαφεία που αποτελούν το βασικό δείγμα της έρευνας. Εξετάζονται θέματα που αφορούν την οργάνωση του χώρου, τη δομή λειτουργίας, το εργατικό δυναμικό και το εμπόριο των σταμπωτών. Το τέταρτο κεφάλαιο παρουσιάζει τις τεχνικές που εφαρμόζουν τα τυποβαφεία του Τυρνάβου για τη κατασκευή των ξυλοτύπων και την παραγωγή των σταμπωτών υφασμάτων. Μέσα από τη διεξοδική διερεύνηση των τεχνικών επιχειρείται τόσο η τεχνολογική καταγραφή μιας νεκρής τεχνικής όσο και η ένταξή της στα όρια της παράδοσης και του εκσυγχρονισμού. Το πέμπτο κεφάλαιο μελετά το υλικό του τυποβαφείου Σαΐνη – Αλμπάνη με την ιστορική διαδρομή από το τελευταίο τέταρτο του 19ου αι., που αντανακλά στο συρρικνωμένο εργαλειακό εξοπλισμό του εργαστηρίου. Στο ίδιο κεφάλαιο παρουσιάζεται το τυποβαφείο Μαγρίζου, ως ατελής προσπάθεια εκσυγχρονισμού της τυποβαφικής. Το έκτο κεφάλαιο μελετά το τυποβαφείο του Θεμιστοκλή και Παναγιώτη Ιωαννίδη παρουσιάζοντας το σύνολο του εργαλειακού εξοπλισμού του. Η πληρότητα του υλικού αποτελεί μοναδική μαρτυρία μέσα από την οποία ανιχνεύονται επιρροές από ιδεολογικά ρεύματα, καλλιγραφικά πρότυπα, παραδοσιακές τεχνικές, επιρροές από το θεματολόγιο της Ανατολής και τη βιομηχανική παραγωγή. Το έβδομο κεφάλαιο μελετά τα είδη των σταμπωτών που παράγουν τα τυποβαφεία του Τυρνάβου. Διερευνάται η σχέση των σταμπωτών με άλλες τεχνικές διακόσμησης υφασμάτων, η κοινωνική αποδοχή σταμπωτών στην τοπική και ευρύτερη «πελατεία», ο ρόλος και η συμμετοχή των πελατών στη διαμόρφωση αισθητικών και αξιολογικών κριτηρίων. Ο δεύτερος τόμος περιλαμβάνει κατάλογο των ξυλοτύπων των εργαστηρίων που ανήκουν στη συλλογή του Λαογραφικού Ιστορικού Μουσείου Λάρισας, συνοδευόμενο από φωτογραφίες και σχόλια καθώς επίσης και σχέδια, σχήματα και εικόνες σταμπωτών υφασμάτων.