Χριστιανοί και παγανιστικοί λατρευτικοί χώροι σε Αίγυπτο, Παλαιστίνη και Συρία από τον 4ο έως τον 6ο αιώνα

Abstract

Pagan cults in Late Antiquity are declining more and more, in contrast to the rapid development of Christianity. Thus, at the end of the 6th century their believers are now few. This transition to Christianity is generally peaceful, while the fate of pagan temples varies. They are usually abandoned or reused for other functions. At the same time, there are very few violent attacks on them. Most of the conflicts between Christians and pagans are located in Egypt, Palestine and Syria and are largely due to their religious and social background. The main attacks on pagan places of worship are also taking place there. Typical examples are the destruction of Serapeum in Alexandria, the temple of Zeus in Apamea and the temple of Zeus Marnas in Gaza. The action of Abba Shenoute is noteworthy, as he takes part in such attacks. It seems, however, that in many narratives of such events there is a strong element of exaggeration, especially by ecclesiastical writers, as their reports are not confirmed by archaeological findings.

Οι παγανιστικές λατρείες κατά την Ύστερη Αρχαιότητα υποχωρούν όλο και περισσότερο, σε αντίθεση με τη ραγδαία ανάπτυξη του Χριστιανισμού. Έτσι, στα τέλη του 6ου αιώνα οι πιστοί τους είναι πλέον ελάχιστοι. Η μετάβαση αυτή προς το Χριστιανισμό σε γενικές γραμμές είναι ειρηνική, ενώ η τύχη των παγανιστικών ναών ποικίλλει. Συνήθως εγκαταλείπονται είτε επαναχρησιμοποιούνται για άλλες λειτουργίες. Συγχρόνως, είναι πολύ λίγες οι βίαιες επιθέσεις σ’ αυτούς. Οι περισσότερες συγκρούσεις Χριστιανών και παγανιστών εντοπίζονται σε Αίγυπτο, Παλαιστίνη και Συρία και οφείλονται σε μεγάλο βαθμό στο θρησκευτικό και κοινωνικό τους υπόβαθρο. Εκεί εξελίσσονται επίσης και οι κυριότερες επιθέσεις σε παγανιστικούς λατρευτικούς χώρους. Χαρακτηριστικά παραδείγματα αποτελούν οι καταστροφές του Σαραπείου στην Αλεξάνδρεια, του ναού του Δία στην Απάμεια και του ναού του Δία Μαρνά στη Γάζα. Ιδιαίτερη είναι η δράση του Αββά Σενουτέ, ο οποίος συμμετέχει σε τέτοιου είδους επιθέσεις. Φαίνεται πάντως, πως σε πολλές αφηγήσεις τέτοιων γεγονότων υπάρχει έντονο το στοιχείο της υπερβολής, ιδιαίτερα από τους εκκλησιαστικούς συγγραφείς, καθώς δεν επιβεβαιώνονται οι αναφορές τους από τα αρχαιολογικά ευρήματα.