Η μεθοδολογία της εκπαιδευτικής έρευνας υπό το πρίσμα της θεωρίας των νομιμοποιητικών κωδίκων

Abstract

The present study examines Educational Research Methodology in Greece as a subject at Educational Departments (undergraduate level) taking consideration of a relatively new theory in sociolinguistics known as “Legitimation Code Theory”. Legitimation Code Theory extends Basil Bernstein’s concepts of codes and proposes the notion of an ‘epistemic device’. It also uses Bourdieu’s field theory and Roy Baskar’s Critical Realism. In this context, the history and codes of Educational Research Methodology as an ‘elusive science’ are discussed. Opinions of 1005 students and 71 university teachers are analysed together with the life histories of three pioneers in the field in Greece (Michael Vamboukas, Michael Kassotakis, and Thalia Dragona). Semantic codes of varying density and gravity have been traced in four classes on Research Methods. In has been found that Educational Research Methodology in the Greek departments of education is ‘legitimized’ though the codes of frequentist statistics and psychological research. Ideal ‘knowers’ in the field are ‘legitimized’ through their epistemic ‘cultivated gaze’.

Η παρούσα διατριβή εξετάζει τη Μεθοδολογία της Εκπαιδευτικής Έρευνας ως γνωστικό αντικείμενο σε προπτυχιακό επίπεδο στα πανεπιστημιακά τμήματα των Επιστημών της Αγωγής και της Εκπαίδευσης στην Ελλάδα υπό το πρίσμα μιας σχετικά νέας κοινωνιογλωσσικής θεωρίας που ονομάζεται «Θεωρία των Νομιμοποιητικών Κωδίκων». Η θεωρία αυτή επεκτείνει τις ιδέες του Άγγλου Κοινωνιογλωσσολόγου Basil Bernstein και χρησιμοποιεί στοιχεία από το «πεδίο» του Pierre Bourdieu και τον Κριτικό Ρεαλισμό του Roy Bhaskar. Υπό το πρίσμα αυτής της θεωρίας συζητούνται στην παρούσα διατριβή οι τρόποι με τους οποίους γνώσεις και «γνώστες» στο υπό εξέταση γνωστικό αντικείμενο «νομιμοποιούνται» στη τριτοβάθμια εκπαίδευση, καθώς και οι τρόποι με τους οποίους οι κώδικες αυτοί εμφανίζονται κατά τη διδασκαλία του εν λόγω γνωστικού αντικειμένου. Στο πλαίσιο αυτό, η παρούσα διατριβή εξετάζει την ιστορία και τους «κώδικες» της εκπαιδευτικής έρευνας στην Ελλάδα ως «απροσδιόριστης επιστήμης» από το 1920 ως τις μέρες μας. Σε ερευνητικό επίπεδο αναλύονται: (α) οι απόψεις 1005 φοιτητών και φοιτητριών και 71 καθηγητών και καθηγητριών από όλα τα πανεπιστημιακά τμήματα Αγωγής και Εκπαίδευσης στην Ελλάδα, (β) οι αφηγήσεις ζωής τριών πρωτοπόρων στη θεμελίωση της Μεθοδολογίας Εκπαιδευτικής Έρευνας ως διδακτικού αντικειμένου στην Ελλάδα (Μιχάλης Βάμβουκας, Μιχάλης Κασσωτάκης, Θάλεια Δραγώνα) και (γ) τέσσερις διδασκαλίες στο αντικείμενο της Μεθοδολογίας Έρευνας. Βρέθηκε ότι η Εκπαιδευτική Έρευνα θεωρείται «κατώτερη» από αυτή των άλλων επιστημών και νομιμοποιείται με τους ρεαλιστικούς και θετικιστικούς κώδικες της φισεριανής Στατιστικής και της Ψυχολογίας. Οι διδάσκοντες «νομιμοποιούνται» μέσω των γνώσεων των προαναφερθέντων κωδίκων αλλά και από το καλλιεργημένο βλέμμα του γνώστη. Τέλος, σημασιολογικά «κύματα» μεταβαλλόμενης «πυκνότητας» και «βαρύτητας» ανιχνεύτηκαν, σύμφωνα με την Θεωρία των Νομιμοποιητικών Κωδίκων σε πανεπιστημιακά μαθήματα.