Το "Εθνικό Ζήτημα" στην ελληνική μαρξιστική ιστοριογραφία (1907-1959)

Abstract

This thesis tackles the issue of the mechanisms through which the Greek Marxist historiographers of the period 1907-1959 had shaped their perceptions of the Greek national phenomenon, based mainly on the social content of the revolution of 1821. The central question is what changes these perceptions have been through and how much their were affected by a) the work of the classics of Marxism of the First and Second Internationalb) the modified perceptions of the scientific tools of Marxismc) the conflicts within the world communist movement and the political and social disputes of Greece. The beginning of the research period is defined in 1907, when Georgios Skliros published To Koinonikon mas Zitima (our Social Question) and its limit in 1959, when the historical work of Giannis Kordatos ends.In the first chapter, the extent of the study of the national phenomenon in the wider work of Karl Marx and Friedrich Engels and the Marxist philosophy of history is being examined. In particular, it is examined whether the two classics had formulated a distinct theory of the national phenomenon or if they had considered it as a secondary derivative of capitalism, and approached it mainly in the context of their political tactics. In the second chapter we examine the ways in which the descendants of Marx and Engels, the Marxist thinkers and politicians of the Second International, interpreted the national phenomenon. We focus on the fact that they had to deal with the national question in the context of intense political processes and movemnets that were taking place within their own states, resulting in the development of conflicting perspectives within the socialist movement. The third chapter examines the approaches of the Greek Marxist historiographers to the phenomenon of the nation, focusing mainly on the Revolution of 1821. Based on the above, we examine the extent to which the analyzes of the classics of Marxism for the nation and for the evolution of historical stages have affected the perceptions of Greek Marxist historiogrpahers. Also, the efect that the political and social situation, and especially the key events of the Nazi Occupation and the Greek National Resistance, had on their work.

Στην παρούσα διατριβή ερευνώνται οι μηχανισμοί μέσα από τους οποίους οι Έλληνες μαρξιστές ιστοριογράφοι της περιόδου 1907-1959 διαμόρφωσαν τις προσλήψεις τους για το εθνικό φαινόμενο στην Ελλάδα, με πυρήνα το κοινωνικό περιεχόμενο της επανάστασης του 1821. Κεντρικό ερώτημα είναι το ποιες αλλαγές γνωρίζουν αυτές οι προσλήψεις και πως επιδρούν σε αυτές α) οι σχετικές επεξεργασίες των κλασικών του μαρξισμού της Α΄ και της Β΄ Διεθνούςβ) οι τροποποιούμενοι τρόποι πρόσληψης των εργαλείων του μαρξισμούγ) οι συγκρούσεις στο εσωτερικό του παγκόσμιου κομμουνιστικού κινήματος και τα άμεσα πολιτικά και κοινωνικά επίδικα της Ελλάδας. Ως αρχής της περιόδου διερεύνησης ορίζεται το 1907, όταν ο Γεώργιος Σκληρός εκδίδει Το Κοινωνικόν μας Ζήτημα και ως όριο το 1957, όταν τελειώνει το ιστορικό έργο του Γιάνη Κορδάτου.Στο πρώτο κεφάλαιο διερευνάται ο ρόλος που έχει η μελέτη του εθνικού φαινομένου στο έργο των Καρλ Μαρξ και Φρήντριχ Ενγκελς και την μαρξική φιλοσοφία της ιστορίας. Συγκεκριμένα, εξετάζεται το κατά πόσο οι δύο κλασικοί είχαν διαμορφώσει μια διακριτή θεωρία για το φαινόμενο του έθνους ή το εξέταζαν στο πλαίσιο των άλλων επεξεργασιών τους, ως ένα δευτερογενές παράγωγο του καπιταλισμού και το προσέγγιζαν κυρίως με όρους πολιτικής τακτικής. Στο δεύτερο κεφάλαιο διερευνώνται οι τρόποι ερμηνείας του εθνικού φαινομένου από τους επιγόνους των Μαρξ και Ένγκελς, τους μαρξιστές διανοητές και πολιτικούς της Β΄ Διεθνούς, με άξονα το ότι οι τελευταίοι καλούνταν σε μεγάλο βαθμό να τοποθετηθούν για το εθνικό ζήτημα στη βάση ένοτνων πολιτικών διεργασιών και κινηματικών εξελίξεων που συντελούνταν στο εσωτερικό των κρατών τους, με αποτέλεσμα να αναπτυχθούν στο εσωτερικό του σοσιαλιστικού κινήματος συγκρουόμενες οπτικές. Στο τρίτο κεφάλαιο διερευνώνται οι προσεγγίσεις των Ελλήνων μαρξιστών για το φαινόμενο του έθνους, με άξονα κυρίως την επανάσταση του 1821. Με βάση τα προηγούμενα, εντοπίζεται ο βαθμός στον οποίο έχουν επιδράσει σε αυτές τις προσεγγίσεις οι αναλύσεις των κλασικών του μαρξισμού για το έθνος και για την εξέλιξη των ιστορικών σταδίων. Επίσης, εξετάζοντας την ευρύτερη πολιτική και κοινωνική συγκυρία και ειδικά το κομβικό γεγονός της Κατοχής και της Εθνικής Αντίστασης, εντοπίζονται και οι επιδράσεις που αυτές ασκούν.