Εντοπισμός και υποστήριξη εφήβων μέσων και υψηλών ικανοτήτων με υποεπίδοση: έρευνα δράση με παρέμβαση σχολικής μεντορείας

Abstract

Performing below potential in school, also known as ‘academic underachievement’ describes a complex phenomenon which may affect students of all cognitive and learning ability ranges and especially high ability students. Underachievement has been often reported as a common issue among educational settings. However, there is still poor research regarding Greek underachieving students. Both the limited investigation of underachievement and the factors that may influence it, and the absence of specific methods of identifying high ability underachievers has led to lack of efficient interventions to prevent or reverse the pattern of underperforming. In this regard, this study attempted to describe the multidimensional dynamics among the potential causes and expressions of underachievement between able and highly able adolescents within an open exploratory approach. In this regard, a mixed methods research, following action research, has been conducted with 12 highly able and 6 able secondary underachievers (mean age = 14,1) using multiple qualitative data sources. Additionally, this action research study explored the contribution of a solution focused learning mentoring intervention in improving the academic achievement. Results indicated that such student-centered approaches might improve academic achievement, help renegotiate a negative academic identity of underachievers and guide them to efficient strategies for improving their school behaviors and academic achievement. Much more, the positive outcomes of solution-focused learning mentoring were found to be expanded to various aspects of the school context, such as altering the attitudes of teachers and students towards underachievers. In conclusion, the present study can be used as a guide for similar interventions for adolescents at risk for underachievement or dropout.

Η ακαδημαϊκή υποεπίδοση αποτελεί ένα ιδιαίτερα συχνό και σύνθετο φαινόμενο που απαντά σε μαθητές απ’ όλο το εύρος των γνωστικών και μαθησιακών ικανοτήτων και ιδιαίτερα στους μαθητές με υψηλές ικανότητες. Παρά τη συχνότητά της, ωστόσο, η υποεπίδοση αποτελεί ζήτημα που έχει απασχολήσει ελάχιστα την ελληνική εκπαιδευτική έρευνα. Η ανεπαρκής μελέτη του φαινομένου και των παραγόντων που συνδέονται με την εμφάνισή του, καθώς και η απουσία μεθόδων εντοπισμού μαθητών υψηλών ικανοτήτων με υποεπίδοση συνεπάγεται την απουσία στοχευμένων κι αποτελεσματικών μεθόδων για την αντιμετώπισή του. Λαμβάνοντας υπόψη τα παραπάνω, η παρούσα εργασία απέβλεπε στην κατανόηση του πλαισίου εμφάνισης της υποεπίδοσης και στην συνακόλουθη διαμόρφωση ενός στοχευμένου προγράμματος παρέμβασης για την αντιμετώπισή της. Προς το σκοπό αυτό πραγματοποιήθηκε εκπαιδευτική έρευνα δράση με την αξιοποίηση πολλαπλών πηγών δεδομένων και μικτών μεθόδων. Επιπλέον, σχεδιάστηκε κι εφαρμόστηκε ένα πρόγραμμα εστιασμένης στη λύση σχολικής μεντορείας σε δείγμα 18 μαθητών Γυμνασίου (12 μαθητές υψηλών ικανοτήτων, 6 μαθητές μέσων ικανοτήτων) μέσης ηλικίας 14,1 ετών. Από τα δεδομένα προέκυψε η δημιουργία ενός ετεραρχικού θεωρητικού μοντέλου διαμόρφωσης και αναπαραγωγής μιας αρνητικής ακαδημαϊκής ταυτότητας που φαινόταν να είναι συνυφασμένη με την υποεπίδοση. Ακολούθως, τα αποτελέσματα κατέδειξαν ότι η εφαρμογή μαθητοκεντρικών ψυχοπαιδαγωγικών προσεγγίσεων μπορούσε να συμβάλει τόσο στη βελτίωση της ακαδημαϊκής επίδοσης, όσο και στην αναδιαπραγμάτευση της αρνητικής ακαδημαϊκής ταυτότητας των μαθητών με υποεπίδοση, καθώς και στην αναπλαισίωση της σχέσης τους με το σχολικό περιβάλλον. Τα ευρήματα της έρευνας θα μπορούσαν να αξιοποιηθούν περαιτέρω για την εφαρμογή ολιστικών παρεμβάσεων για την υποστήριξη μαθητών με υποεπίδοση και αυξημένο κίνδυνο σχολικής διαρροής.