Η ηλεκτρονική επίλυση διαφορών ως νέο σύστημα απονομής δικαιοσύνης: το παράδειγμα της Ευρωπαϊκής πλατφόρμας για την ηλεκτρονική επίλυση των καταναλωτικών διαφορών

Abstract

The aim of the research was the study of online dispute resolution as a new system of justice and specifically the study of the European online dispute resolution platform for consumer disputes of the European Union. Initially, it was presented the legislative framework that was the precursor of the European legislation on online dispute resolution, i.e. the Recommendations 98/257/EC and 2001/310/EC respectively. Subsequently, the first European systems of online dispute resolution were presented, that became the basis for the development of the European ODR platform. Further, the Regulation (EU) No 524/2013 of the European Parliament and of the Council of 21 May 2013 on online dispute resolution for consumer disputes and the Directive 2013/11/EU of the European Parliament and of the Council of 21 May 2013 on alternative dispute resolution for consumer disputes were analyzed. Additionally, there was an analysis of the operation of the EU ODR platform, the European Commission’s role, the role of the national ODR contact points and the role of the ADR entities participating in the ODR platform. Furthermore, two novel studies were presented in an attempt to present and evaluate the ADR entities as part of a greater evaluation of the EU ODR platform. In addition, the right to access to justice under the light of ODR and ADR was examined. The relevant European case law, such as case Rosalba Alassini vs. Telecom Italia and case Menini, Rampanelli vs. Banko Popolare were analyzed as well. Further, the issue of personal data protection of the subjects participating in the ODR platform and the latter’s GDPR level of compliance were examined. It followed the analysis of ODR’s separate categories, such as e-mediation, e-arbitration and e-negotiation within the field of online dispute resolution for consumer disputes. The main ODR systems in international level were presented which constitute e-Justice, e-Arbitration or e-Negotiation applications. Subsequently, the use of AI applications in the field of ODR was examined, followed by the main principles that should apply in such use. A conceptual delineation of consumer disputes as provided by the ODR Regulation and the ADR Directive was attempted. Finally, the issue of the recognition and enforcement of ODR decisions and the use of the blockchain technology as the solution to the latter’s lack of enforceability were examined as well.

Σκοπός της διατριβής ήταν η μελέτη της ηλεκτρονικής επίλυσης διαφορών ως νέο σύστημα απονομής της δικαιοσύνης και ειδικότερα η μελέτη της ευρωπαϊκής πλατφόρμας επίλυσης καταναλωτικών διαφορών της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Αρχικά, έγινε αναφορά στο νομοθετικό πλαίσιο, το οποίο αποτέλεσε τον πρόδρομο της ευρωπαϊκής νομοθεσίας στην οποία βασίζεται η λειτουργία της πλατφόρμας ηλεκτρονικής επίλυσης διαφορών, όπως είναι η Σύσταση 98/257/ΕΚ και η Σύσταση 2001/310/ΕΚ. Στη συνέχεια, παρουσιάστηκαν τα πρώτα ευρωπαϊκά συστήματα ηλεκτρονικής επίλυσης διαφορών, τα οποία αποτέλεσαν τη βάση για τη δημιουργία της ευρωπαϊκής πλατφόρμας ΗΕΔ. Έγινε περαιτέρω ανάλυση του Κανονισμού (ΕΕ) αριθ. 524/2013 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου της 21ης Μαΐου 2013 για την ηλεκτρονική επίλυση καταναλωτικών διαφορών (Κανονισμός ΗΕΚΔ), καθώς και της Οδηγίας 2013/11/ΕΕ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου της 21ης Μαΐου 2013 για την εναλλακτική επίλυση καταναλωτικών διαφορών (Οδηγία ΕΕΚΔ). Επίσης, αναλύθηκε η λειτουργία της πλατφόρμας ΗΕΔ, καθώς και ο ρόλος της Ευρωπαϊκής Επιτροπή, των εθνικών σημείων επαφής ΗΕΔ, καθώς και των φορέων εναλλακτικής επίλυσης διαφορών που συμμετέχουν σε αυτήν. Προσέτι δε, παρουσιάστηκαν δύο πρωτότυπες έρευνες, ώστε να παρουσιαστούν και να αξιολογηθούν οι φορείς ΕΕΔ σε μια προσπάθεια συνολικότερης αξιολόγησης της ευρωπαϊκής πλατφόρμας ΗΕΔ. Εξετάστηκε, επίσης, το δικαίωμα πρόσβασης στη δικαιοσύνη υπό το πρίσμα της ηλεκτρονικής επίλυσης διαφορών αλλά και της εναλλακτικής επίλυσης διαφορών. Αναλύθηκαν, ακόμα, οι σχετικές αποφάσεις του Δικαστηρίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης, ήτοι η υπόθεση Rosalba Alassini κλπ. κατά Telecom Italia και η υπόθεση Menini, Rampanelli κατά Banko Popolare. Στη συνέχεια, εξετάστηκε το ζήτημα της προστασίας των προσωπικών δεδομένων των υποκειμένων των δεδομένων, τα οποία συμμετέχουν στην ευρωπαϊκή πλατφόρμα ΗΕΔ, καθώς και η συμμόρφωση της τελευταίας με το Γενικό Κανονισμό Προστασίας Δεδομένων. Αναλύθηκαν τα είδη της ηλεκτρονικής επίλυσης διαφορών (Online Dispute Resolution), όπως είναι η ηλεκτρονική διαμεσολάβηση (e-mediation), η ηλεκτρονική διαιτησία (e-arbitration) και η ηλεκτρονική διαπραγμάτευση (e-negotiation) με ειδικότερη αναφορά στη χρήση των σχετικών μεθόδων στο πεδίο της ηλεκτρονικής επίλυσης των καταναλωτικών διαφορών. Παρουσιάστηκαν, ακόμα, τα βασικότερα συστήματα ηλεκτρονική επίλυσης διαφορών διεθνώς, τα οποία αποτελούν εφαρμογές της ηλεκτρονικής δικαιοσύνης (e-Justice), της ηλεκτρονικής διαιτησίας και της ηλεκτρονικής διαπραγμάτευσης. Εξετάστηκε η εφαρμογή της τεχνητής νοημοσύνης στο πεδίο της ηλεκτρονικής επίλυσης διαφορών, καθώς και οι αρχές που θα πρέπει να τηρούνται κατά την εφαρμογή της. Ακόμα, οριοθετήθηκαν εννοιολογικά οι καταναλωτικές διαφορές, υπό την έννοια που τις προβλέπει ο Κανονισμός ΗΕΚΔ και η Οδηγία ΕΕΚΔ. Τέλος, εξετάστηκε το ζήτημα της αναγνώρισης και εκτέλεσης των αποφάσεων που προκύπτουν από την ηλεκτρονική επίλυση διαφορών, καθώς και η χρήση της τεχνολογίας blockchain ως λύση στο πρόβλημα της έλλειψης εκτελεστότητας των αποφάσεων ηλεκτρονικής επίλυσης διαφορών.