Το παράδοξο του σκοτεινού ουρανού: ενα κοσμολογικό ιστορικό και εκπαιδευτικό αίνιγμα: μια νέα εκπαιδευτική πρόταση

Abstract

The purpose of this thesis is to transform the paradox of the dark sky and to present it not only as a cosmological problem, but also as a historical and educational paradox that can be the basis for a retrospective of the course of Astronomy/Cosmography in Greek education system and at the same time -at the present time- to be the pillar for a new educational challenge. We first investigate what the paradox consists of, what are the necessary “conditions” for its birth through a review of the relevant literature, identifying the common ground among the multitude of definitions that have been given. Then, after presenting the different names that describe the enigma of the dark sky and on the occasion of its most famous name, as a paradox of Olbers, we proceed to a historical review of the paradox through the analysis of the most important personalities who have dealt with it, and they have contributed to its transformation and evolution. Then we discuss on the occasion of the fundamental cosmological paradox, the importance of teaching the subject of Astronomy and Cosmology, for the formation of a Cosmopedia, through the presentation of the advantages of their teaching, but also identifying the possible obstacles to its reintroduction in Greek education system. After this, we investigate through research in the curriculum of the course of Cosmography/Astronomy that was taught during the 19th and 20th century in Greek education system, how this course approached the dark sky paradox. Furthermore, we analyse at the same time the textbooks of that time that were used for teaching the specific courses, always focusing and recording nuggets of the paradox of the dark sky within them and possible interpretation of its omission. Finally, we propose the educational use of the paradox and more specifically the introduction of an Astronomy Day having as a special theme, the paradox of the dark sky. We illuminate the multilevel benefits that the organization of an educational paradox can have in the educational and student life as well as the differentiated and updated approach of the paradox, in order to meet the requirements of modern culture.

Σκοπός της παρούσας εργασίας είναι να μεταπλάσει το παράδοξο του σκοτεινού ουρανού και να το προβάλλει όχι μόνο ως μια προβληματική κοσμολογική, αλλά να το αναδείξει και ως ένα ιστορικό και εκπαιδευτικό παράδοξο που μπορεί να αποτελέσει το έρεισμα για μια αναδρομή του μαθήματος της Αστρονομίας/Κοσμογραφίας στο ελληνικό εκπαιδευτικό σύστημα και συνάμα -στο παρόν- να αποτελέσει τον πυλώνα για μια νέα εκπαιδευτική πρόκληση. Αρχικά διερευνούμε σε τι συνίσταται το παράδοξο, ποιες είναι οι απαραίτητες συνθήκες για τη γέννησή του μέσα από μια αναδρομή στη σχετική βιβλιογραφία, εντοπίζοντας τον κοινό τόπο ανάμεσα στη πληθώρα ορισμών που έχουν δοθεί. Στη συνέχεια αφού παρουσιάσουμε τα διαφορετικά ονόματα με τα οποία περιγράφεται το αίνιγμα του σκοτεινού ουρανού και με αφορμή τη πιο γνωστή ονομασία του, ως παράδοξο του Olbers, προβαίνουμε σε μια ιστορική αναδρομή του παραδόξου μέσα από την ανάλυση των πιο σημαντικών προσωπικοτήτων που έχουν ασχοληθεί με αυτό και φυσικά έχουν συμβάλλει στον μετασχηματισμό του και την εξέλιξή του. Έπειτα πραγματευόμαστε με αφορμή το θεμελιώδες κοσμολογικό παράδοξο, τη σημασία της διδασκαλίας του μαθήματος της Αστρονομίας και της Κοσμολογίας, για τη διαμόρφωση μιας Κοσμοπαιδείας, μέσα από τη παρουσίαση των πλεονεκτημάτων της διδασκαλίας τους, αλλά εντοπίζοντας παράλληλα και τα πιθανά προσκόμματα από την επανεισαγωγή του μαθήματος στο ελληνικό εκπαιδευτικό σύστημα. Ύστερα διερευνούμε μέσα από έρευνα στα Αναλυτικά Προγράμματα Σπουδών τη πορεία του μαθήματος της Κοσμογραφίας/ Αστρονομίας στο ελληνικό εκπαιδευτικό σύστημα κατά τον 19ο και 20ο αιώνα και συνάμα παρουσιάζουμε και αναλύουμε τα σχολικά εγχειρίδια εκείνης της εποχής που χρησιμοποιήθηκαν για τη διδασκαλία των συγκεκριμένων μαθημάτων εστιάζοντας πάντα και καταγράφοντας ψήγματα του παραδόξου του σκοτεινού ουρανού μέσα σε αυτά και ενδεχόμενες ερμηνείες για την παράλειψή του. Καταληκτικά, προτείνουμε την εκπαιδευτική αξιοποίηση του παραδόξου και πιο συγκεκριμένα την θεσμοθέτηση μια Ημέρας Αστρονομίας με ειδικό θέμα το παράδοξο του σκοτεινού ουρανού. Φωτίζουμε τα πολυεπίπεδα οφέλη που μπορεί να έχει η διοργάνωση μιας εκπαιδευτικής παραδοξότητας, μιας ανωμαλίας μέσα στην εκπαιδευτική και μαθητική ζωή, της διαφοροποιημένης και επικαιροποιημένης προσέγγισης του παραδόξου, ώστε να ανταποκρίνεται στις επιταγές του σύγχρονου πολιτισμού