Ολιστική διερεύνηση της οικονομικότητας και της αποτελεσματικότητας της ελληνικής αιγοτροφίας: προοπτικές ανάπτυξης του κλάδου

Abstract

Goat farming in Greece consists an important activity with a strong socio-economic footprint, contributing substantially to the national economy and the employment of residents in rural areas. The sector is characterized by structural weaknesses, mainly linked to the small farm size and low investment in facilities/machinery, but also to the lack of vocational training of farmers. The main objective of this research was the holistic investigation of the economic performance and structural relations of the sector. The central focus was to analyze the economic performance and to assess the relationships of optimization and efficiency, to describe the milk supply chain and to outline the farmers’ profile. Through a farm management survey of 96 farms, located in Northern Greece (Macedonia and Thrace), accounting data were collected and the technical and economic indicators were estimated, as well as the costs of milk and meat production. The supply chain was also outlined and the technical efficiency in the sector and the optimal organization of production inputs towards the maximization of farm income were assessed. Moreover, goat farmers’ views on individual issues of “cooperation, social capital and innovations” were recorded. Feeding cost affects the economic performance and sector’s viability is based on CAP subsidies. Farm size and milk yield affect the economic results of the sector, with high milk yield and large size farms achieving higher economic performance. The supply chain map for goat milk appears highly oligopolistic, with the largest part of the market shared by few large companies. The strengths of goat farming include the use of remote/disadvantaged areas, low investment in fixed capital, added value achieved through milk processing, and growing consumer preference for goat milk, while the high dependence on the feed market, shortage of machinery, poor building facilities and limited collective organization are weaknesses. The sector's opportunities include the position of “Feta” cheese on the market, and the increased preferences for traditional cheeses, while the possible substitution of goat's milk by cow's milk and the perception that goat farming is not compatible with modern lifestyles are threats. As the supply chain progresses, the party higher up in the supply chain has stronger power. Improved management could result in 20.9% input savings for the average farm. The results indicate difference in the utilization of inputs among milk yield groups and efficient and inefficient groups of farms. The optimal structure plan for the sector recommends reducing the irrigated acres, not cultivating dry land, and the increase of meat and cheese produced. The attitude of farmers on individual issues of “cooperation, social capital and innovations” is independent of the farm origin, empirical training, collective actions, and prospect of succession, while the time in goat farming, age of farm, intention for investments, participation in co-funding programs, and training programs differentiate their attitude. In conclusion, the management capacity of the goat farmer could lead him/her to adopt necessary adjustments and achieve higher economic results. This capacity can be improved by investing in targeted training on co-financing programs, management practices and innovations in the sector.

Η ελληνική αιγοτροφία συνιστά δραστηριότητα με έντονο κοινωνικοοικονομικό αποτύπωμα, συμβάλλοντας σημαντικά στα μεγέθη της οικονομίας και στη διατήρηση του κοινωνικού ιστού σε αγροτικές περιοχές. Ο κλάδος χαρακτηρίζεται από διαρθρωτικές αδυναμίες, όπως μικρό μέγεθος εκμεταλλεύσεων, ανεπαρκείς υποδομές και έλλειψη κατάρτισης των αιγοτρόφων. Βασικός στόχος της έρευνας ήταν η ολιστική διερεύνηση της τεχνικοοικονομικής ταυτότητας και των διαρθρωτικών σχέσεων της αιγοτροφίας και η ανάδειξη των προοπτικών ανάπτυξής της. Κεντρικό άξονα της προσέγγισης αυτής αποτελεί η αποτύπωση των οικονομικών αποτελεσμάτων και η εκτίμηση των σχέσεων αριστοποίησης και αποτελεσματικότητας στον κλάδο, η αποτύπωση της αλυσίδας εφοδιασμού του γάλακτος και η σκιαγράφηση στάσεων των αιγοτρόφων σε θέματα «συνεργασίας, κοινωνικού κεφαλαίου και καινοτομιών». Με βάση τεχνικοοικονομικά δεδομένα 96 εκμεταλλεύσεων της Μακεδονίας και Θράκης, υπολογίστηκαν τα οικονομικά αποτελέσματα, εκτιμήθηκε το κόστος παραγωγής γάλακτος και κρέατος, εκτιμήθηκαν η τεχνική αποτελεσματικότητα και η βέλτιστη οργάνωση εισροών για μεγιστοποίηση του αγροτικού εισοδήματος στον κλάδο, ενώ σκιαγραφήθηκαν οι εμπορικές πρακτικές στην αλυσίδα αξίας του γάλακτος αιγών και καταγράφηκαν οι στάσεις των αιγοτρόφων σε θέματα «συνεργασίας, κοινωνικού κεφαλαίου και καινοτομιών». Η διατροφή επηρεάζει σημαντικά την οικονομικότητα της αιγοτροφίας και η βιωσιμότητά της στηρίζεται στις ενισχύσεις της ΚΑΠ. Το μέγεθος εκμετάλλευσης και η απόδοση γάλακτος/αίγα διαφοροποιούν τα οικονομικά αποτελέσματα. O χάρτης εφοδιασμού του γάλακτος παρουσιάζεται έντονα ολιγοπωλιακός, με το μεγαλύτερο μερίδιο της αγοράς να μοιράζεται σε λίγες επιχειρήσεις. Η αξιοποίηση ορεινών/μειονεκτικών περιοχών, η μη απαίτηση υψηλών επενδύσεων σε πάγια, η προστιθέμενη αξία από τη μεταποίηση γάλακτος και η αυξανόμενη προτίμηση στο γάλα αιγών αποτελούν δυνατά σημεία της αιγοτροφίας, ενώ η εξάρτηση από την αγορά ζωοτροφών, οι ανεπαρκείς εγκαταστάσεις, η περιορισμένη συλλογική οργάνωση, κ.ά. αποτελούν εμπόδια. Στις ευκαιρίες συγκαταλέγονται η θέση της “φέτας Π.Ο.Π.” στην αγορά και οι εκτιμήσεις για αύξηση της προτίμησης στα παραδοσιακά τυριά, ενώ η πιθανή υποκατάσταση του γάλακτος αιγών από αγελαδινό και η άποψη ότι η αιγοτροφία δεν συνάδει με τον σύγχρονο τρόπο ζωής αποτελούν απειλές. Όσο προχωράει η εφοδιαστική αλυσίδα, ο συμβαλλόμενος που βρίσκεται πιο πάνω σε αυτήν έχει ισχυρότερη θέση, ενώ η οικονομική κρίση συνέβαλε στο να κλείσουν πολλά τυροκομεία/μικρές εταιρίες. Η μέση εκμετάλλευση με ορθολογικότερη διαχείριση θα μπορούσε να εξοικονομήσει εισροές μέχρι 20%. Οι οικονομικοί δείκτες διαφοροποιούνται μεταξύ τεχνικά αποτελεσματικών και αναποτελεσματικών εκμεταλλεύσεων. Στην υφιστάμενη δομή, οι εκμεταλλεύσεις εκτρέφουν μεγαλύτερο αριθμό αιγών, απασχολούν περισσότερη εργασία, μεταβλητό και σταθερό κεφάλαιο/αίγα, συγκριτικά με το βέλτιστο σχέδιο. Σημαντική απόκλιση καταγράφεται στις διάφορες τάξεις μεγέθους ή απόδοσης σε γάλα των εκμεταλλεύσεων. Το άριστο σχέδιο διάρθρωσης του κλάδου συστήνει μείωση ποτιστικών στρεμμάτων, μη καλλιέργεια ξηρικών εκτάσεων, αγορά ζωοτροφών και αύξηση παραγωγής κρέατος και τυριού. Οι στάσεις των αιγοτρόφων στα θέματα που τέθηκαν φαίνονται ανεξάρτητες από την προέλευση εκτροφής, την εμπειρική εκπαίδευση, τη συλλογική δράση και την προοπτική διαδοχής, ενώ ο χρόνος ασχολίας στον κλάδο, η πρόθεση επενδύσεων, η χρηματοδότηση από πρόγραμμα και η παρακολούθηση προγραμμάτων τις διαφοροποιούν. Εν κατακλείδι, η διαχειριστική ικανότητα του αιγοτρόφου μπορεί να τον οδηγήσει στις απαραίτητες προσαρμογές, προκειμένου να επιτύχει καλύτερα οικονομικά αποτελέσματα. Ο ρόλος του μπορεί να αναβαθμιστεί με στοχευμένη επιμόρφωση σε θέματα συγχρηματοδότησης προγραμμάτων, διαχειριστικών πρακτικών και καινοτομιών, ευαισθητοποιώντας παράλληλα τον κοινωνικό και περιβαλλοντικό του ρόλο.