Καλλιεργώντας την ικανότητα των μαθητών να σκέφτονται συστημικά: μια διδακτική προσέγγιση στο μάθημα της Νεοελληνικής Γλώσσας

Abstract

Systems thinking has been emerged as a new educational paradigm over the last decades and is considered as a complimentary way to overcome the negative and unexpected effects that the current analytical thinking educational paradigm produces. Thus, the purpose of the current study is to explore whether and under which conditions a systems thinking course-intervention can be implemented within the current school structure. The designed intervention respects the emergent nature of learning and aspires to rejuvenate the current school teaching and learning practices and perceptions. For the study’s purpose to be fulfilled, an action-research methodology was deemed highly effective as it enables both the implementation of an educational intervention and the observation and understanding of the underpinning processes. The study’s findings are promising since students showed an improvement on their systems thinking abilities and became acquainted with new learning practices. Concomitantly, the study indicated and analyzed the emerging as enablers or barriers factors. The originality of the study lies on (a) the selected mixed research methods for the collection and analysis of data, (b) the design of a valid and reliable systems thinking measurement tool and (c) the combination of systems thinking with the complex and emergent nature of learning. Therefore, the current study contributes to the theory development of the field and fills in the research gap; more specifically, the study informs the existing body of literature about systems thinking and broadens the approaches of how it can be measured and developed.

Η παρούσα ερευνητική μελέτη αποτελεί μια προσπάθεια εισαγωγής της συστημικής σκέψης στο σχολείο, τόσο με τη μορφή μιας «βιώσιμης» εκπαιδευτικής πρακτικής, η οποία θα συστοιχείται με τις υπάρχουσες δομές και επιδιώξεις του σχολικού πλαισίου, όσο και με τη μορφή μιας νέας φιλοσοφίας μάθησης, η οποία θα έχει ως στόχο την ανανέωση και αλλαγή/βελτίωσή του. Ως εκ τούτου, αξιοποιεί τη μεθοδολογία της έρευνας-δράσης και επιχειρεί να μελετήσει τις συνθήκες υπό τις οποίες είναι δυνατή η εφαρμογή ενός προγράμματος συστημικής σκέψης σε μαθητές της γ’ γυμνασίου, καθώς και το βαθμό στον οποίο μπορεί να μεταβάλει τον τρόπο σκέψης τους και να βελτιώσει τις υπάρχουσες εκπαιδευτικές αντιλήψεις και πρακτικές. Τα αποτελέσματα της έρευνας είναι ενθαρρυντικά προς την κατεύθυνση αυτή, μιας και καταδεικνύουν πως μετά την εφαρμογή του προγράμματος, οι μαθητές του δείγματος βελτίωσαν την κατανόηση και αντίληψή τους σχετικά με τον τρόπο που λειτουργούν τα συστήματα, ενώ ανέπτυξαν σε ένα βαθμό νέες συνήθειες αντίληψης και μάθησης. Ταυτόχρονα αναδεικνύουν και μια σειρά από παράγοντες που μπορούν να λειτουργήσουν είτε βοηθητικά, είτε αποθαρρυντικά προς τη βελτίωση αυτή. Η συνολική και παράλληλη αξιοποίηση της συστημικής σκέψης ως διδακτικού στόχου, φιλοσοφίας μάθησης και μαζί ερευνητικής μεθοδολογίας, η κατασκευή ενός αξιολογικού κριτηρίου που θα τη μετρά με έγκυρο και αξιόπιστο τρόπο, η συνάρτησή της με τους στόχους και τις ιδιαιτερότητες του γνωστικού αντικειμένου της γλώσσας, καθώς και ο συνδυασμός ποιοτικών και ποσοτικών παραδειγμάτων ανάλυσης, συγκροτούν την πρωτοτυπία/σημαντικότητα της έρευνας, ενώ προσφέρουν και μια σειρά πλεονεκτημάτων που μπορούν να εμπλουτίσουν το υπάρχον ερευνητικό κενό, όχι μόνο αναφορικά με το τι είναι η συστημική σκέψη και πώς μπορεί να αναπτυχθεί, αλλά και το πώς μπορεί να συντελέσει σε μια νέα εκπαιδευτική νοοτροπία.