Μελέτη της ικανότητας διδακτικού σχεδιασμού εκπαιδευτικών στις Φυσικές Επιστήμες σε μικτά μαθησιακά περιβάλλοντα

Abstract

The present study assesses the impact of a Professional Development program, called STED – “Science Teachers’ EDucation”, on the broadening of teachers’ views and practices regarding current trends of science teaching. The strand of the program studied here, included teaching activities for both formal and non-formal settings, as a part of the preparation and implementation of site visits in science teaching. Four teachers equally balanced from primary and secondary education were engaged. The assessment focused on the part of the project implemented in school (formal settings), both during the program and also one year after its conclusion. The training, besides its main target which was familiarizing teachers with the inquiry approach, also included the following topics: (i) content management, (ii) students’ alternative ideas, (iii) verbal interaction, (iv) use of ICT materials and models, (v) procedural, (vi) and epistemological knowledge, and (vii) integration of non-formal educational activities. These topics were selected either because they were leading issues in science teaching (e.g., inquiry) or supported inquiry teaching (e.g., use of ICT materials and models, procedural knowledge and verbal interaction). The rest of the topics (e.g., students’ alternative ideas and epistemological knowledge) are under research the last decades, while didactic transposition relates to all the above. The research’s originality lies on the immediate, detailed and extended recording of teachers' views and practices during the program’s implementation, as well as one year after its completion, while the developed methodology can contribute to future efforts attempting to evaluate other professional development programs. In order to record teachers’ views and practices specific research tools were modified and/or developed. Additionally, for studying possible consistencies or inconsistencies between teachers’ views and practices a particular technique was also developed. Specifically, teachers' views were recorded qualitatively using semi-structured reflective interviews, written questionnaires and teachers' diaries. Teachers’ practices were recorded by a teaching observation protocol, in a semi-quantitative way. Results, in general, are consistent with other literature findings. More specifically, findings indicate that the program had a significant, positive impact on both teachers’ views and practices regarding the adoption of inquiry in general, and particularly concerning guided inquiry. Improvement was also evidenced for ICT, materials and models use, procedural knowledge and verbal interaction. The program enriched teachers’ views regarding the integration of more open inquiry approaches and issues of epistemological nature, however teachers’ practices for these topics did not present substantial improvement. Moreover, management of content and students’ alternative ideas presented no considerable changes. The comparison between teachers' views and practices showed consistency or relative consistency to innovative teaching for the topics that an overall improvement of views and practices was evidenced (e.g., inquiry, use of ICT materials and models).

Στην παρούσα διατριβή μελετήθηκε και αξιολογήθηκε η επίδραση ενός προγράμματος επαγγελματικής ανάπτυξης εκπαιδευτικών, με την ονομασία STED - «Εκπαίδευση Εκπαιδευτικών στις Φυσικές Επιστήμες», στη διεύρυνση των απόψεων και των πρακτικών των συμμετεχόντων πάνω στις τρέχουσες τάσεις διδακτικής των Φυσικών Επιστημών (ΦΕ). Η κατεύθυνση του προγράμματος που μελετήθηκε περιλάμβανε δραστηριότητες τυπικής όσο και μη τυπικής εκπαίδευσης ΦΕ, ως κομμάτι της προετοιμασίας και της υλοποίησης εκπαιδευτικών επισκέψεων σε χώρους τεχνοεπιστημών. Στην έρευνα συμμετείχαν τέσσερις εκπαιδευτικοί πρωτοβάθμιας και δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης. Η αξιολόγηση της επίδρασης του προγράμματος εστιάστηκε κυρίως στο τμήμα των διδακτικών παρεμβάσεων που πραγματοποιήθηκαν εντός σχολείου, δηλαδή αυτό της τυπικής εκπαίδευσης, τόσο κατά τη διάρκεια της υλοποίησης του προγράμματος όσο και ένα χρόνο μετά την ολοκλήρωσή του. Επίκεντρο της εκπαίδευσης των εκπαιδευτικών, ήταν η εξοικείωση τους με την υιοθέτηση της διερευνητικής προσέγγισης και ειδικότερα οι εξής θεματικές: (i) διαχείριση του περιεχομένου και των (ii) εναλλακτικών ιδεών των μαθητών, (iii) λεκτική αλληλεπίδραση, (iv) χρήση ΤΠΕ υλικών και μοντέλων, (v) διαδικαστική και (vi) επιστημολογική γνώση, και τέλος (vii) ενσωμάτωση δραστηριοτήτων μη τυπικής εκπαίδευσης. Οι θεματικές επιλέχθηκαν είτε διότι βρίσκονταν στην αιχμή των σύγχρονων προτάσεων της διδασκαλίας των ΦΕ (π.χ. διερεύνηση) είτε διότι υποστήριζαν τη διερεύνηση (π.χ. χρήση ΤΠΕ υλικών και μοντέλων, λεκτική αλληλεπίδραση και διαδικαστική γνώση). Οι υπόλοιπες θεματικές περιοχές απασχολούν την έρευνα εδώ και δεκαετίες (π.χ. οι εναλλακτικές ιδέες και η αξιοποίησή τους, η επιστημολογική γνώση), ενώ στο διδακτικό μετασχηματισμό του περιεχομένου στηρίζονται όλες οι προηγούμενες. Η πρωτοτυπία της έρευνας έγκειται στην άμεση, λεπτομερή και εκτεταμένη καταγραφή των απόψεων και των πρακτικών των εκπαιδευτικών κατά την υλοποίηση του προγράμματος, καθώς και ένα χρόνο μετά την ολοκλήρωσή του, η δε μεθοδολογία που αναπτύχθηκε, μπορεί να συμβάλει σε μελλοντικές προσπάθειες αξιολόγησης προγραμμάτων επαγγελματικής ανάπτυξης ΦΕ. Για την καταγραφή της εξελικτικής πορείας των απόψεων και των πρακτικών των εκπαιδευτικών αναπτύχθηκαν ή/και τροποποιήθηκαν κατάλληλα ερευνητικά εργαλεία καθώς και συγκεκριμένη τεχνική μελέτης της πιθανής συνέπειας μεταξύ των απόψεων και των πρακτικών των συμμετεχόντων. Ειδικότερα, η καταγραφή των απόψεων των εκπαιδευτικών πραγματοποιήθηκε με ποιοτικό τρόπο με ημιδομημένες αναστοχαστικές συνεντεύξεις, γραπτά ερωτηματολόγια και ημερολόγια εκπαιδευτικών. Οι πρακτικές καταγράφηκαν με παρατήρηση στην τάξη και τη χρήση κλείδας παρατήρησης, με ημιποσοτικό τρόπο. Τα αποτελέσματα, σε γενικές γραμμές , συνάδουν με αντίστοιχα ευρήματα της βιβλιογραφίας. Πιο συγκεκριμένα, φάνηκε ότι το πρόγραμμα άσκησε σημαντικά θετική επίδραση τόσο στις απόψεις όσο και στις πρακτικές των συμμετεχόντων αναφορικά με την υιοθέτηση της διερευνητικής προσέγγισης γενικά και της καθοδηγούμενης διερεύνησης ειδικά. Εξέλιξη, επίσης, σημειώθηκε στη χρήση Τ.Π.Ε. υλικών και μοντέλων, καθώς και σε θέματα διαδικαστικής γνώσης και λεκτικής αλληλεπίδρασης. Το πρόγραμμα εμπλούτισε τις απόψεις των συμμετεχόντων όσον αφορά στην ενσωμάτωση περισσότερο ανοιχτών διερευνητικών προσεγγίσεων και ζητημάτων επιστημολογικής φύσης, χωρίς ωστόσο να εμφανιστεί διαφοροποίηση στις αντίστοιχες πρακτικές. Τέλος, ζητήματα διαχείρισης του περιεχομένου της διδασκαλίας και των εναλλακτικών ιδεών των μαθητών/τριών δεν εμφάνισαν σημαντικές μεταβολές. Η σύγκριση μεταξύ απόψεων και πρακτικών των εκπαιδευτικών ανέδειξε συνέπεια ή και σχετική συνέπεια ως προς τον καινοτομικό χαρακτήρα της διδασκαλίας όπου παρατηρήθηκε συνολική βελτίωση απόψεων και πρακτικών, (π.χ. υιοθέτηση της διερευνητικής προσέγγισης, χρήση ΤΠΕ υλικών και μοντέλων κλπ.).