Συσταδικοί τύποι και συνθήκες της φυσικής αναγέννησης της ελάτης στο όρος Παρνασσός

Abstract

In Greece there are high fir forests of undeniable value. Their roles through years are οn multiple levels (protection, ecology, economy, etc) and in relation with human activities. Forests structure knowledge and right confrontation through management or protection is a necessity to preserve all those roles. On mount Parnassos (Sterea Ellada, Greece) there are forest ecosystems under protection (Parnassos National Park) and in management. Greek fir is the main species which grows productive forests despite the dry thermal conditions of the region. This thesis is about silvicultural research of fir stands on mount Parnassos. Spatial analysis applied with contemporary methods such as Geographic Information System G.I.S. and Global Positioning System devices which helped in spatial allocation of environmental parameters, as well as in numeral calculation and accurate location of data. There was stratification of the below parameters: a) slope, b) aspect, c) soil quality, d) soil parent material and e) management. At each sample plot covering 0,1 ha, all living trees with diameter at breast height greater than 4 cm were measured, as well as the regeneration (breast height diameter less than 4cm and height less than 1,30m). Fir stands structure of managed or unmanaged forests are presented. Fir main altitudinal zonation is between 800m to 1600m (more than 90%) in which its pure stands are separated in five site indexes. Stand structure is mainly at subplenter stage and less often even-aged or uneven-aged stands. At less than 800m altitude there are even pure or mixed stands with species belonging to Quercion Ilicis vegetation zone. At more than 1600m altitude fir stands are at degraded soils. At northern part of Parnassos there are mixed stands fir-oak (Mariolata-Lilea region) and fir-black pine (Amfikleia-Polydrosos region). The natural regeneration is not at satisfying levels. Exceptions are mixed stands fir-black pine and managed stands, where after the canopy disruption regeneration’s installation is easier.

Η ελάτη στη χώρα μας συγκροτεί υψηλά δάση αναμφισβήτητης αξίας. Διαχρονικά έχουν διαδραματίσει καθοριστικό ρόλο σε πολλά επίπεδα (προστασία, οικολογία, οικονομία κ.λπ.) σε σχέση με τον άνθρωπο. Η γνώση της δομής των δασών είναι απαραίτητη για τη σωστή αντιμετώπισή τους μέσω της διαχείρισης ή της προστασίας τους με σκοπό την διατήρηση των πολλαπλών ρόλων τους. Στο όρος Παρνασσός (Στερεά Ελλάδα, Ελλάδα) υπάρχουν δασικά οικοσυστήματα υπό καθεστώς προστασίας (Εθνικός Δρυμός Παρνασσού) και δασικά οικοσυστήματα διαχειριζόμενα. Κυρίαρχο είδος είναι η ελάτη η οποία, αν και βρίσκεται σε περιβάλλον ξηροθερμικό, αναπτύσσει παραγωγικά δάση. Η παρούσα διδακτορική διατριβή έχει ως σκοπό τη διενέργεια δασοκομικής έρευνας των συστάδων της ελάτης του Παρνασσού. Εφαρμόστηκε χωρική ανάλυση με σύγχρονες μεθόδους (Geographic Information System G.I.S.) και με συσκευές χωρικού εντοπισμού (Global Positioning System G.P.S.) η οποία βοήθησε στη χωρική κατανομή των περιβαλλοντικών παραμέτρων, στην ποσοτικοποίηση και στον αριθμητικό υπολογισμό τους και στην ακριβή χωροθέτηση και καταγραφή των δεδομένων. Έγινε στρωματοποίηση των εξής παραμέτρων: α) κλίση εδάφους, β) έκθεση εδάφους, γ) ποιότητα εδάφους, δ) μητρικό πέτρωμα και ε) διαχείριση. Στις δειγματοληπτικές επιφάνειες έκτασης 0,1Ha η καθεμία καταγράφηκαν όλα τα ιστάμενα ζωντανά δένδρα με στηθιαία διάμετρο >4cm καθώς και η αναγέννηση (στηθιαία διάμετρο <4cm και ύψους <1,30m) σε όλη την έκταση της επιφάνειας. Με βάση αυτά τα στοιχεία παρουσιάζονται τα χαρακτηριστικά της δομής που εμφανίζουν οι συστάδες ελάτης σε διαχειριζόμενες ή μη διαχειριζόμενες συστάδες. Η ελάτη εμφανίζεται στην κύρια ζώνη εξάπλωσής της στα 800-1600μ. υψόμετρο (σε ποσοστό >90%) συγκροτώντας αμιγείς συστάδες σε πέντε ποιότητες τόπου. Η δομή των συστάδων είναι κυρίως υποκηπετευτή-υποκηπευτοειδής και σπανιότερα ομήλικη ή κηπευτή. Σε υψόμετρα <800μ. υπάρχει είτε σε αμιγείς συστάδες είτε σε μίξη με είδη του Quercion Ilicis. Σε υψόμετρα >1600μ. βρίσκεται σε έντονα υποβαθμισμένα εδάφη. Στο βόρειο τμήμα του Παρνασσού συγκροτεί μικτές συστάδες τόσο με τη δρυ (περιοχή Μαριολάτας, Λιλαίας) όσο και με τη μαύρη πεύκη (περιοχή Αμφίκλειας, Πολυδρόσου). Η αναγέννηση γενικά είναι σε μη ικανοποιητικά επίπεδα. Ειδικότερα η καλύτερη αναγέννηση ελάτης βρέθηκε στις μικτές συστάδες με την μαύρη πεύκη και στις διαχειριζόμενες, όπου μετά τη διάσπαση της κομοστέγης γίνεται ευκολότερα η εγκατάστασή της.