Το κοινωνικό-συναισθηματικό προφίλ των λογοτεχνικών χαρακτήρων στα εικονογραφημένα βιβλία και η ερμηνεία του από παιδιά προσχολικής ηλικίας

Abstract

This dissertation studies the Social-Emotional Profile (SEP) of the literary characters and explores the representations of social- emotional skills of the literary characters in picture books on three levels: on the level of the message, thus the representation of social-emotional skills, on the level of the creation and on the level of interpretation from preschoolers. Analyzing the award-winning picture books written by Greek authors, published in the period 2014-2017 and distinguished in the three largest literary competitions held in Greece, along with the opinion of their creators -authors and illustrators- the study outlines the Social-Emotional Profile (SEP) of the literary characters and the elements -words and images- which reveal to the reader the SEP of the fictional characters. Moreover, by the implementation of a reading program selected from the award-winning picture books, the research attempts to approach the verbal and visual elements that preschool children interpret as indicators of social-emotional skills and the way in which preschoolers perceive those skills when reading picture books. Creating the SEP, through words and images, is a complex process, in which words, narrative techniques, verbal schemes, colors, lines and elements of visual design capture, directly and indirectly, the social-emotional skills of the characters. During the reading, the basic emotions, the general mood of the characters and the development of interpersonal relationships were recognized more often and with direct references to elements of the book by the preschoolers, while skills such as the adaptability, stress management and problem solving were reported through the discussion and often as a result of the situation the characters experienced.

Η διδακτορική διατριβή έχει ως ερευνητικό αντικείμενο το Κοινωνικό –Συναισθηματικό Προφίλ (ΚΣΠ) των λογοτεχνικών χαρακτήρων στα εικονογραφημένα παιδικά βιβλία. Μελετά τις αναπαραστάσεις των δεξιοτήτων κοινωνικής-συναισθηματικής νοημοσύνης των λογοτεχνικών χαρακτήρων σε τρία επίπεδα: στο επίπεδο του μηνύματος, στο επίπεδο της δημιουργίας του και στο επίπεδο της ερμηνείας του από παιδιά προσχολικής ηλικίας. Αναλύοντας τα βραβευμένα εικονογραφημένα βιβλία Ελλήνων δημιουργών που κυκλοφόρησαν την περίοδο 2014-2017 και διακρίθηκαν στους τρεις λογοτεχνικούς διαγωνισμούς που διεξάγονται στην Ελλάδα, σε συνδυασμό με τις απόψεις των δημιουργών τους, συγγραφέων και εικονογράφων, σκιαγραφείται το Κοινωνικό-Συναισθηματικό Προφίλ σύγχρονων λογοτεχνικών χαρακτήρων και μελετώνται τα στοιχεία εκείνα, σε επίπεδο λέξεων και εικόνων, που αποκαλύπτουν στον αναγνώστη το προφίλ και τις δεξιότητες κοινωνικής-συναισθηματικής νοημοσύνης των μυθοπλαστικών χαρακτήρων. Παράλληλα, μέσα από την εφαρμογή ενός προγράμματος αναγνώσεων επιλεγμένων εικονογραφημένων βιβλίων, επιχειρείται η προσέγγιση των στοιχείων εκείνων που τα παιδιά προσχολικής ηλικίας ερμηνεύουν ως δηλωτικά των κοινωνικών – συναισθηματικών δεξιοτήτων και ο τρόπος που τα νήπια αντιλαμβάνονται τις δεξιότητες αυτές κατά την ανάγνωση εικονογραφημένων βιβλίων. Η αποτύπωση του ΚΣΠ μέσω των λέξεων και των εικόνων αποτελεί μια σύνθετη δημιουργική διαδικασία, στην οποία, λέξεις, αφηγηματικές τεχνικές, λεκτικά σχήματα, χρώματα, γραμμές και στοιχεία του οπτικού σχεδιασμού αποτυπώνουν, άμεσα και έμμεσα, τις κοινωνικές-συναισθηματικές δεξιότητες των χαρακτήρων. Κατά την ανάγνωση, τα βασικά συναισθήματα, η γενική διάθεση των ηρώων και η ανάπτυξη διαπροσωπικών σχέσεων αναγνωρίστηκαν πιο συχνά και με άμεσες αναφορές σε στοιχεία του βιβλίου από τα παιδιά προσχολικής ηλικίας, ενώ δεξιότητες, όπως η ικανότητα προσαρμογής, η διαχείριση του άγχους και η επίλυση προβλημάτων αναφέρθηκαν κατά τη συζήτηση ως συνέπεια και αποτέλεσμα της κατάστασης στην οποία βρίσκονται οι ήρωες.