Μεταφραστικές παρεμβάσεις και τροποποιήσεις σε διηγήματα του Αλέξανδρου Παπαδιαμάντη κατά τη μεταφορά τους στην Νεοελληνική για παιδιά και νέους

Abstract

Adaptations have been considered poor reflections of their originals for a long time. Nevertheless, they are responsible for the transmission of knowledge and concentrated wisdom, as well as the preservation of timeless cultural values, especially when it comes to works of classic literature. In Greece we find numerous adaptations of 19th century works addressed to underage readers, an example being the works of Alexandros Papadiamantis. Papadiamantis is a psychographer and an ethnographer of the simple man of his time, and his work is enriched with religious references and idiomatic and archaic language. Due to these characteristics, translators often face translation dilemmas as they transfer short stories to new target groups. Consequently, the main goal of this thesis is to identify Papadiamantis' adapted short stories for minors and highlight the translation techniques adopted by translators. Great effort was put into iconographic representations and paratextual data of the books, as they make up for a large part of the narration and reveal important information regarding the translation techniques. Translation techniques such as simplifications, omissions or additions point up the existing conventions in modern children's literature in our country. At the same time, the study of synchronic and diachronic retranslations allows us to draw conclusions about translation customs of each era. An additional goal of this research is discussing whether or not intralingual translation of Papadiamantis' short stories is legitimate. Finally, we hope to contribute to the creation of an autonomous study model of intralingual translation for children. Until today theories of interlingual translation were being used to map the unexplored field of intralingual translation. To that end, the examination draws methodological tools from the field of interlingual translation and more specifically from the theory of "Descriptive Translation Studies".

Οι διασκευές θεωρούνταν κατ’ εξακολούθηση φτωχές αντανακλάσεις των πρωτοτύπων τους. Μολαταύτα, έχουν επιτρέψει τη μετάδοση γνώσεων και συμπυκνωμένης σοφίας, καθώς και τη διατήρηση διαχρονικών πολιτισμικών αξιών, ιδίως, όταν πρόκειται για έργα κλασικής λογοτεχνίας. Στην Ελλάδα συναντάμε πολυάριθμες εκδόσεις με διασκευές έργων Ελλήνων λογοτεχνών του 19ου αιώνα για ανήλικους αναγνώστες, όπως είναι αυτά του Αλέξανδρου Παπαδιαμάντη. Ο Παπαδιαμάντης είναι ψυχογράφος και ηθογράφος του λαϊκού ανθρώπου της εποχής του και το έργο του φέρει έντονες θρησκευτικές αναφορές και ιδιαίτερη γλώσσα εμπλουτισμένη με σκιαθίτικο ιδίωμα και καθαρευουσιάνικους τύπους. Λόγω αυτών των χαρακτηριστικών υποθέτουμε ότι οι μεταφραστές θα έρθουν αντιμέτωποι με μεταφραστικές δυσκολίες και διλήμματα, που πρέπει να ξεπεράσουν για να μεταφέρουν τα διηγήματα στο νέο αναγνωστικό κοινό-στόχος. Στόχος της έρευνας είναι ο εντοπισμός των διασκευασμένων διηγημάτων του Παπαδιαμάντη για ανηλίκους και των μεταφραστικών ελιγμών, στους οποίους έχουν καταφύγει οι μεταφραστές για την απόδοσή τους. Σημείο εξέτασης και κριτικής προσέγγισης αποτελούν και οι τυχόν εικονογραφικές αναπαραστάσεις και τα περικειμενικά δεδομένα των βιβλίων, καθώς λειτουργούν διαμορφωτικά για το τελικό νόημα της εξιστόρησης, αποκαλύπτουν σημαντικές για την εξέταση πληροφορίες ως προς τις στρατηγικές μετάφρασης και τους λόγους για τους οποίους έγιναν κατά περίσταση συγκεκριμένες γλωσσικά μεταφραστικές επιλογές. Οι όποιες προσαρμογές, παραλείψεις ή προσθήκες αναδεικνύουν και τις συμβάσεις που ακολουθεί η σύγχρονη παιδική λογοτεχνία στη χώρα μας, καθώς και τις αντιλήψεις που έχουμε σχετικά με τις δεξιότητες, προσδοκίες και ανάγκες των αναγνωστών-παιδιών. Παράλληλα, η μελέτη των αναμεταφράσεων σε συγχρονία και διαχρονία επιτρέπει να συναχθούν συμπεράσματα σχετικά με τα μεταφραστικά ήθη της κάθε εποχής. Επιμέρους στόχος της εξέτασης είναι η συμβολή στον διάλογο περί θεμιτού ή όχι της ενδογλωσσικής μετάφρασης των διηγημάτων του Παπαδιαμάντη. Με την έρευνα αυτή αποσκοπούμε, ακόμη, στη συμβολή στη δημιουργία ενός εξατομικευμένου μοντέλου μελέτης ενδογλωσσικής μετάφρασης για παιδιά. Η εξέταση αντλεί μεθοδολογικά εργαλεία από το πεδίο της διαγλωσσικής μετάφρασης και των «Περιγραφικών Μεταφραστικών Σπουδών».