Η μεταμυθοπλασία στο εικονογραφημένο βιβλίο χωρίς λόγια (wordless picturebook) και η πρόσληψή της από παιδιά προσχολικής ηλικίας

Abstract

In the last decades we often find in picturebooks metafictional devices, in both written and visual text, that create ambiguity and indeterminacy and make them even more complex and sophisticated. These self-referential and self-conscious texts require the active participation of the reader, who is called upon to decode them and solve the problems created by the metafictional narrative. Wordless picturebooks are visual narratives in which their images bear the weight of the narrative. Some of the most demanding wordless books use metafictional devices in a playful way, to undermine the relationship between narrative and reality and to present the book as a construction. In the present dissertation we study how children aged 4-6 years understand and respond to metafiction in wordless picturebooks, especially to the devices of metalepsis, the disruptions in time and space, mise en abyme, intervisuality/intertextuality and the design experimentations. We conclude that preschool children are able to deal with the ambiguity and indeterminacy of metafictional devices in wordless picturebooks and they are able to construct the meanings and messages of these sophisticated narratives. The playful nature of metafictional texts makes them particularly attractive to preschoolers who show interest, actively participate and enjoy the constant violations of literary conventions and norms of reality.

Τις τελευταίες δεκαετίες συναντάμε συχνά στα εικονογραφημένα βιβλία για παιδιά μεταμυθοπλαστικές τεχνικές, και στο γραπτό και στο οπτικό κείμενο, οι οποίες δημιουργούν ασάφεια και απροσδιοριστία και τα κάνουν ακόμα πιο σύνθετα και περίτεχνα. Αυτά τα αυτοαναφορικά και αυτοσυνειδητά κείμενα απαιτούν την ενεργητική συμμετοχή του αναγνώστη, ο οποίος καλείται να τα αποκωδικοποιήσει και να επιλύσει τα προβλήματα που δημιουργεί η μεταμυθοπλαστική αφήγηση. Τα βιβλία χωρίς λόγια είναι οπτικά κείμενα στα οποία οι εικόνες είναι αυτές που φέρουν το βάρος της αφήγησης. Κάποια από τα πιο απαιτητικά βιβλία χωρίς λόγια χρησιμοποιούν μεταμυθοπλαστικές τεχνικές με έναν παιγνιώδη τρόπο, προκειμένου να υπονομεύσουν τη σχέση ανάμεσα στη φαντασία και την πραγματικότητα και να παρουσιάσουν το βιβλίο ως μια κατασκευή. Στην παρούσα διατριβή μελετάμε πώς παιδιά 4-6 ετών κατανοούν και ανταποκρίνονται στη μεταμυθοπλασία σε ένα βιβλίο χωρίς λόγια, ιδιαίτερα στις τεχνικές της μετάληψης, της διάρρηξης του χωρόχρονου, της mise en abyme, της διεικονικότητας/διακειμενικότητας και των πειραματισμών στο design. Συμπεραίνουμε ότι τα παιδιά προσχολικής ηλικίας είναι σε θέση να διαχειριστούν την ασάφεια και την απροσδιοριστία των μεταμυθοπλαστικών τεχνικών στα βιβλία χωρίς λόγια και μπορούν, σε ένα ομαδικό πλαίσιο ανάγνωσης, να κατασκευάσουν τα νοήματα και μηνύματα αυτών των εκλεπτυσμένων αφηγήσεων. Η παιγνιώδης φύση των κειμένων αυτών τα κάνει ιδιαίτερα ελκυστικά στα παιδιά μικρής ηλικίας που δείχνουν ενδιαφέρον, συμμετέχουν ενεργά και απολαμβάνουν τις συνεχείς παραβιάσεις των λογοτεχνικών συμβάσεων και νόμων της πραγματικότητας.