Η ηγεμονία του νεοφιλελευθερισμού στον περί μνημονίων λόγο: ανάλυση λόγου των κυβερνητικών στελεχών από το 2010 έως το 2018

Abstract

The Greek crisis has been the most important problem in the history of the European Union, at least till 2010. Three Memoranda of Understanding have been signed by Greek governments. The discourse analysis is applied to speeches of specific government officials (prime ministers and finance ministers of the Greek governments) that were key political actors in managing the crisis. These speeches concern critical parliamentary voting dates (three Memoranda and five Medium-Term Budgetary Frameworks) of the 2010-2018 period. The research aims to reveal and highlight the role of neoliberal hegemony in the emergence- as well as in the management- of the crisis. The thesis presents the notion of hegemony as the mechanism that enables neoliberal policies to return as unopposed strategic choices to solve problems created by themselves.Discourse analysis is the primary research method, because it facilitates the extraction of meaning through texts. It investigates the hegemony of neoliberalism in the Memoranda discourse by highlighting the possible ideological convergence of the texts, despite the different ideological backgrounds and political parties of their subjects. The research is divided into three parts. The qualitative part concerns the presentation of the discourse analysis results. The second includes the quantitative representation of specific variables identified in the same set of speeches. The last part presents word clouds produced by text mining.

Η ελληνική κρίση αποδείχθηκε το σημαντικότερο πρόβλημα στην ιστορία της Ευρωπαϊκής Ένωσης, τουλάχιστον έως το 2010. Τρία Μνημόνια Κατανόησης υπεγράφησαν από ελληνικές κυβερνήσεις. Τα Μνημόνια περιέχουν πολιτικές λιτότητας, οι οποίες, αν και διαρκώς παρουσιάζονταν από τις πολιτικές και οικονομικές ελίτ ως θεραπεία, μονόδρομος και αντικειμενική εξέλιξη, αποτύγχαναν να επιλύσουν την κρίση στην Ελλάδα. Με την ανάλυση των ομιλιών που εκφωνήθηκαν από τους πρωθυπουργούς και τους υπουργούς Οικονομικών των ελληνικών κυβερνήσεων σε κρίσιμες ημερομηνίες ψήφισης των μνημονιακών πολιτικών επιχειρείται η αποκάλυψη και ανάδειξη του ρόλου της νεοφιλελεύθερης ηγεμονίας στην εμφάνιση και παράταση της κρίσης, όπως και της νεοφιλελεύθερης ιδεολογίας ως κοινής συνισταμένης όλων των μνημονιακών κυβερνήσεων. Η υπό εκπόνηση διατριβή παρουσιάζει τη- γκραμσιανών καταβολών- έννοια της ηγεμονίας ως το μηχανισμό που επιτρέπει στις νεοφιλελεύθερες πολιτικές να επανέρχονται ως άνευ αντιπάλου στρατηγικές επιλογές για την επίλυση των προβλημάτων που οι ίδιες δημιούργησαν. H διατριβή ενδιαφέρεται για την ιδεολογική απόχρωση των επικοινωνιακών στρατηγικών που επέλεξαν οι πρωθυπουργοί και υπουργοί Οικονομικών των κυβερνήσεων της περιόδου 2010-2018, όπως προκύπτει από τις πολιτικές ομιλίες που εξέφεραν σε συγκεκριμένες ημερομηνίες που σχετίζονται με την προσφυγή της Ελλάδος στους ευρωπαϊκούς μηχανισμούς στήριξης, την ψήφιση των τριών Μνημονίων και των ισάριθμων Μεσοπρόθεσμων Πλαισίων Δημοσιονομικής Στρατηγικής. Διά της ανάλυσης Λόγου υπογραμμίζονται τα στοιχεία που καταδεικνύουν την ηγεμονία του νεοφιλελευθερισμού στον περί Μνημονίων Λόγο και διερευνάται η πιθανή ιδεολογική σύγκλιση των κειμένων, παρά την εκφορά τους από διαφορετικών ιδεολογικών καταβολών και κομμάτων πολιτικούς. Σκοπός της διατριβής είναι να αποδώσει την κατίσχυση του νεοφιλελεύθερου δόγματος μέσα από τους λόγους των ιθυνόντων πολιτικών προσώπων κατά την προσπάθειά τους να πείσουν τη Βουλή και την κοινή γνώμη να εγκρίνουν προγράμματα λιτότητας ως ασφαλείς επιλογές απόκρισης στην κρίση.