Συγκλίσεις και αποκλίσεις μεταξύ των συστημάτων δικαστικού ελέγχου της συνταγματικότητας των νόμων: η περίπτωση της Ελλάδας και της Γαλλίας

Abstract

From an epistemological point of view, the quest for a self-sufficient Legal Science leads legal positivism to the construction of the descriptive method and the projection of the law as it really is and not as it should be according to ethical or evaluative considerations. However, the object of the descriptive analysis is difficult to avoid the empirical ascertainment of the interdependence of two seemingly distinct procedures: the enactment and the interpretation of the law. Thus, in the field of constitutional law arises the issue of determining the content of the current Constitution. Does the interpreter of the constitution - in this case the constitutional judge - reproduce through logical schemes and verifiable reasoning (constitutional) norms, which pre-exist the interpretation or, on the contrary, via the exercise of his powers, does he shape their content? Post-war constitutionalism presents constitutional review of legislation as evidence of the legal delimitation of political authority. The aim of the present dissertation is to examine the validity of the abovementioned proposition comparatively, by describing two different models of constitutional review. After approaching the French and the Greek model of constitutional review, their opposite course and their recent development during the last decade, the research concludes to an intermediate position: constitutional justice corresponds to a dynamic concept which could be furtherly analysed both in decision-making participation and in the exercise of a purely judicial function.

Το κεντρικό αίτημα του νομικού θετικισμού για μία αυτάρκη Νομική Επιστήμη κατευθύνει τις επιστημολογικές επιλογές στην οικοδόμηση της περιγραφικής μεθόδου και στην αναπαράσταση του δικαίου όπως πραγματικά είναι και όχι όπως πρέπει να είναι σύμφωνα με επιμέρους ηθικές ή αξιολογικές εκτιμήσεις. Το αντικείμενο της περιγραφικής ανάλυσης, ωστόσο, φαίνεται ότι είναι δύσκολο να διαφύγει από την εμπειρική διαπίστωση της συμπλοκής και της αλληλεξάρτησης δύο θεωρητικά διακριτών διαδικασιών: της θέσπισης και της ερμηνείας του κανόνα δικαίου. Έτσι, και στο πεδίο του συνταγματικού δικαίου ανακύπτει το ζήτημα του καθορισμού του περιεχομένου της συνταγματικής νόρμας (norme constitutionnelle), δηλαδή του ισχύοντος Συντάγματος. Ο εφαρμοστής του δικαίου - εν προκειμένω ο συνταγματικός δικαστής - αναπαράγει μέσω λογικών σχημάτων και ελέγξιμων συλλογισμών (συνταγματικούς) κανόνες δικαίου, οι οποίοι προϋπάρχουν της ερμηνείας ή αντιθέτως μέσω της άσκησης των αρμοδιοτήτων του συμμετέχει στη διαμόρφωση του περιεχομένου τους; Ο μεταπολεμικός συνταγματισμός προβάλλει το πεδίο του ελέγχου της συνταγματικότητας του νόμου ως την ισχυρότερη απόδειξη της νομικής οριοθέτησης της πολιτικής. Η παρούσα εργασία επιδιώκει να εξετάσει την ισχύ της διαπίστωσης αυτής μέσω της συγκριτικής εξέτασης δύο ιδεοτυπικά αντιπαρατιθέμενων συστημάτων ελέγχου. Εκκινώντας από δύο φαινομενικά αντίθετες θέσεις, το γαλλικό και το ελληνικό σύστημα δικαστικού ελέγχου της συνταγματικότητας του νόμου και ακολουθώντας την αντίρροπη πορεία τους και την πρόσφατη εξέλιξή τους κατά την τελευταία δεκαετία, η έρευνα καταλήγει σε μία ενδιάμεση θέση: η συνταγματική δικαιοσύνη, δηλαδή ο συνταγματικός λόγος που εκφέρει ο δικαστής κατά τον έλεγχο της συνταγματικότητας του νόμου, ανταποκρίνεται σε μία έννοια δυναμική η οποία αναλύεται τόσο στη συμμετοχή του στη διαμόρφωση των πολιτικών επιλογών, δηλαδή στον καθορισμό του περιεχομένου των γενικών και απρόσωπων κανόνων που καλούνται να ρυθμίσουν την κοινωνική ύλη όσο και στην άσκηση αμιγούς δικαιοδοτικής λειτουργίας, δηλαδή στην επίλυση συγκεκριμένων υποθέσεων μέσω της διατύπωσης ατομικών - ή έστω εξατομικευμένων - κανόνων δικαίου. Η διαπίστωση αυτή είναι περιγραφική και όχι αξιολογική, επιδιώκει να προβάλλει το ισχύον συνταγματικό δίκαιο και όχι να επηρεάσει τη διαμόρφωσή του ή να αποτελέσει επιχείρημα δικαιολόγησης της θέσης του σε ισχύ.