Δημογραφία, κοινωνική ασφάλιση, χρηματοοικονομικός-ασφαλιστικός κίνδυνος: παρούσες και μελλοντικές επιπτώσεις της οικονομικής κρίσης: η περίπτωση της Ελλάδας

Abstract

A state social security system is a subset of the functioning of the economy as a whole. The difficulty and complexity of studying a social security system lies in the fact of the time lag between the period of the payment of insurance contributions which constitutes the working life of an insured person and the receipt of retirement benefits which constitute the retirement period. For this reason, the study of the present economic condition of a social security system is not enough, but it is essential the study of future viability in order to ensure both payment and adequacy of pension benefits for current and future retirees. The purpose of this thesis is to highlight and examine the association of demography with the social security system. In particular, the effects of the economic crisis-recession on the demographic components of the Greek population are investigated and then investigated: (a) initially whether these effects (changes in demographic components) had an impact on the social security system and (b) if so, which are the magnitude of the impact of changes in demographic components on absolute values (monetary units) and relative values (indexes) was measured. The methodology used in this dissertation to measure the present and future impacts of the financial crisis is that of economic projections. That is, a model of economic projections was developed that measured, in economic terms, the effects of the economic crisis on demographic components, which in turn affect the economic sustainability and social efficiency of the social security system. The main findings of this thesis are that the austerity policies of the Memorandums implemented during the period of the economic crisis (2009-2018) in Greece did not improve the financial sustainability of the social security system. In contrast, the final result was the deterioration of the social security and the social effectiveness of the social security system. Through this thesis, further research can be initiated using the projected economic model of the present study but supplemented by a projected demographic model thereby explaining specific demographic policies that offset the future effects of the economic crisis and recession on the social security system which were evaluated in this thesis.

Το σύστημα κοινωνικής ασφάλισης μιας χώρας αποτελεί ένα υποσύνολο της λειτουργίας του συνόλου της οικονομίας. Η δυσκολία και η πολυπλοκότητα στην μελέτη ενός συστήματος κοινωνικής ασφάλισης έγκειται στο γεγονός του ετεροχρονισμού μεταξύ του χρονικού διαστήματος της καταβολής των ασφαλιστικών εισφορών που αποτελεί τον εργασιακό βίο ενός ασφαλισμένου και της λήψης των συνταξιοδοτικών παροχών που αποτελεί την περίοδο της συνταξιοδότησης. Για τον λόγο αυτό, σε ένα σύστημα κοινωνικής ασφάλισης δεν αρκεί η παρούσα μελέτη αυτού, αλλά πρέπει να μελετάται και η μελλοντική του οικονομική βιωσιμότητα, ώστε να διασφαλίζονται η καταβολή και η επάρκεια των παροχών, τόσο για τους σημερινούς, όσο και για τους μελλοντικούς συνταξιούχους. Το αντικείμενο της παρούσας διατριβής είναι η ανάδειξη και διερεύνηση της σύνδεσης της δημογραφίας με το σύστημα κοινωνικής ασφάλισης. Ειδικότερα, διερευνώνται οι επιπτώσεις της οικονομικής κρίσης – ύφεσης στις δημογραφικές συνιστώσες του πληθυσμού της Ελλάδας και εν συνεχεία διερευνήθηκε: α) αρχικά αν οι επιπτώσεις αυτές (μεταβολές των δημογραφικών συνιστωσών) προκάλεσαν επιπτώσεις στο σύστημα κοινωνικής ασφάλισης της Ελλάδας και β) αν ναι, ποιο είναι το μέγεθος των επιπτώσεων των μεταβολών των δημογραφικών συνιστωσών σε απόλυτες τιμές (χρηματικές μονάδες) και σε σχετικές τιμές (μεταβολή δεικτών). Η μεθοδολογία που χρησιμοποιήθηκε στη διατριβή για την μέτρηση των παρουσών και μελλοντικών επιπτώσεων της οικονομικής κρίσης στις δημογραφικές συνιστώσες, είναι αυτή των οικονομικών προβολών. Δηλαδή, αναπτύχθηκε ένα μοντέλο οικονομικών προβολών με το οποίο μετρήθηκαν, σε οικονομικούς όρους, οι επιπτώσεις της οικονομικής κρίσης στις δημογραφικές συνιστώσες, οι οποίες με την σειρά τους επηρεάζουν την οικονομική ισορροπία και κοινωνική αποτελεσματικότητα του συστήματος κοινωνικής ασφάλισης. Τα βασικά συμπεράσματα της διατριβής είναι ότι οι πολιτικές λιτότητας των μνημονίων που εφαρμόστηκαν κατά την περίοδο της οικονομικής κρίσης (2009-2018) στην Ελλάδα, δεν επέφεραν καμία βελτίωση στη βιωσιμότητα των δημοσιονομικών του συστήματος κοινωνικής ασφάλισης, αντιθέτως το τελικό αποτέλεσμα ήταν ο περιορισμός της κοινωνικής ασφάλισης και της κοινωνικής αποτελεσματικότητας του συστήματος κοινωνικής ασφάλισης. Μέσω της παρούσας διατριβής μπορεί να ξεκινήσει μια περαιτέρω έρευνα που να χρησιμοποιεί το οικονομικό μοντέλο προβολών που αναπτύχθηκε στη διατριβή το οποίο θα μπορούσε να συμπληρωθεί με ένα μοντέλο δημογραφικών προβολών διερευνώντας έτσι συγκεκριμένες δημογραφικές πολιτικές, που να αντισταθμίζουν τις μελλοντικές επιπτώσεις της οικονομικής κρίσης και ύφεσης στο σύστημα κοινωνικής ασφάλισης οι οποίες αποτιμήθηκαν στην παρούσα διατριβή.