Πρότυπα και τάσεις των βενθοπελαγικών κοινωνιών στις ελληνικές θάλασσες

Abstract

The present work aims to contribute to the knowledge of diversity and abundance patterns and trends of the marine demersal communities in the Mediterranean, with emphasis in the Greek Seas. The effect of environmental and anthropogenic factors on the diversity, biomass and structure of the demersal communities were investigated. The analysis was based on data from the Mediterranean International Trawl Survey (MEDITS) conducted during 1994-2016 and Generalized Additive Modelling techniques were used.Significant differences among areas and fauna categories were found. High diversity of chondricthyan species was observed in the Aegean Sea. Different biomass trends were observed between areas and species, owing to their vulnerability to sea warming and/or fisheries. Overall findings suggested a biomass decline of chondrichthyan species with increasing fishing effort. Nevertheless, it was also found that certain species can withstand fishing pressure. The increase in sea temperature, due to the climate change, has not resulted in an immediate response to demersal marine communities; however, areas with higher warming rates or shallow depths were found to be more susceptible to sea warming. Inverse changes were observed in areas with -comparatively- lower bottom temperatures, which seem to act as psychrophilic species’ shelters. Additionally, present results do not support a general change in the Mediterranean demersal communities’ trophic-structure, due to fishing activities, for the examined time period. The present results indicate existing differences among Mediterranean subareas in regard to the community structure changes attributed to different environmental conditions and exploitation patterns with implications in the ecology and dynamics of the stocks.

Η παρούσα εργασία συμβάλει στην κατανόηση των προτύπων και τάσεων ποικιλότητας και αφθονίας των βενθοπελαγικών κοινωνιών στη Μεσόγειο, με έμφαση στις Ελληνικές θάλασσες. Σκοπός της μελέτης ήταν η διερεύνηση της επίδρασης περιβαλλοντικών και ανθρωπογενών παραγόντων στους εξεταζόμενους δείκτες ποικιλότητας, αφθονίας και δομής των βενθοπελαγικών κοινωνιών. Η ανάλυση βασίστηκε σε δεδομένα από τις δειγματοληψίες MEDITS (Mediterranean International Trawl Survey) που έγιναν μεταξύ 1994-2016. Χρησιμοποιήθηκαν τεχνικές Γενικευμένων Προσθετικών Μοντέλων. Σημαντικές διαφορές, όσον αφορά στα πρότυπα των εξεταζόμενων δεικτών, παρατηρήθηκαν μεταξύ περιοχών και πανιδικών ομάδων. Παρατηρήθηκε υψηλή ποικιλότητα ειδών χονδριχθύων στο Αιγαίο, καθώς και διαφορές στις τάσεις αφθονίας τους μεταξύ περιοχών, αλλά και μεταξύ ειδών, σχετιζόμενες με την επίδραση της κλιματικής αλλαγής και της αλιείας. Γενικά, η βιομάζα των χονδριχθύων συσχετιζόταν αρνητικά με την αλιευτική προσπάθεια, ωστόσο ορισμένα είδη παρουσίαζαν ανθεκτικότητα στην αλιευτική πίεση. Η αύξηση της θερμοκρασίας της θάλασσας, λόγω της κλιματικής αλλαγής, δεν έχει επιφέρει άμεσες αλλαγές στις βενθοπελαγικές κοινωνίες, ωστόσο, σε περιοχές με υψηλούς ρυθμούς αύξησης της μέσης θερμοκρασίας της θάλασσας και σε περιοχές με μικρά βάθη, παρουσιάστηκε αύξηση των θερμόφιλων ειδών. Αντίστροφες τάσεις παρατηρήθηκαν σε περιοχές με χαμηλότερες συγκριτικά θερμοκρασίες βυθού, οι οποίες φαίνεται να αποτελούν «καταφύγια» για ψυχρόφιλα είδη. Τα αποτελέσματα επίσης έδειξαν ότι η αλιεία δεν έχει προκαλέσει γενικότερες αλλαγές στο τροφικό πλέγμα των βενθοπελαγικών κοινωνιών της Μεσογείου, κατά την περίοδο μελέτης. Τα αποτελέσματα της παρούσας εργασίας δείχνουν ότι υπάρχουν διαφορές μεταξύ γεωγραφικών περιοχών της Μεσογείου όσον αφορά τις αλλαγές στη δομή των θαλάσσιων βενθοπελαγικών κοινωνιών, που θα μπορούσαν να αποδοθούν είτε στις επικρατούσες διαφορετικές ωκεανογραφικές συνθήκες ή στα διαφορετικά πρότυπα της αλιευτικής εκμετάλλευσης, με επιπτώσεις στην οικολογία και τη δυναμική των αποθεμάτων.