Φοιτητικές-πολιτικές νεολαίες της άκρας δεξιάς στην Ελλάδα, 1949-1981

Abstract

This thesis examines the origins, the course, the action, the ideological background and the evolution that Greek student parties had -particularly those placed on the fringes of extreme right and the nationalist student organizations- during the period 1949-1981. The selected period was not chosen incidentally. 1949 is the year Greece came out of a decade of military confrontations and was seeking for a government formation that would ultimately set the country in an orbit of growth and prosperity. The end of the examined era, 1981, is chosen because it is the year when political forces with clear progressive direction take the lead for the first time. Nevertheless, far right student extremism phenomena don’t seize. 1981 remains an important time mark for every researcher considering that this is when a long-term period of almost exclusively right or closed to right governance expired. The target of the current thesis has two legs. The first is about pointing out how those parties were encountered by the state, namely conservative state and how this treatment changes regarding the political developments and ideological fermentations (EOKA fight against the British, Karamanlis escape to Paris, the coup of 1967, the affair of Cyprus). The second leg is about how far right tried to develop and survive in the field of studying youth, whether by autonomous presence or as a trend on the borders of more mediocre student parties. At the same time, the role that those organizations had in the ideological fermentations of the far right, and right wing in general, is illustrated. In order to answer the questions that this thesis sets as goals, both Greek and foreign bibliography was used as well as electronic sources, interviews with people having starred in some of the examined parties and archives. In addition, study of magazines, printed material (leaflets) and announcements of those organizations had an important role. Especially for the Student National Avant-garde, the National Junction of Greeks in Italy and the Student National Fighting Movement, rare or unique printed material was studied (i.e. “Provoli”, “Antidoto”, “The Student Issue” magazines and other), so as the present thesis contributes in the general research attempt aiming to study the political space that those parties represented inside Universities. The thesis follows the evolution of historical facts and includes the origins and actions of the particular parties in the political evolutions in Greece. For better understanding and explaining the facts, the examined period is divided into three sub-periods. The first one is about 1949-1967, when we see the primary steps of postwar Greek state, the first governments and the ways used by them, especially after the 1958 elections to restrain the rising of the left and EDA in particular. 1959 is the year when EKOF, National Social Organization of Students, a student group first appeared. Its foundation was part of a plan of the National Radical Union (ERE) governance so as to change the constantly growing appeal that progressive political forces had in Universities. Konstantinos Karamanlis escape creates frictions inside ERE, causing many members of the student party to turn towards more extreme student schemes, such as Student National Avant-garde (FEP). FEP constituted the student branch of the 4th of August party (K4A), a party with clearly nationalist and anti-democratic positions which was formed in 1965.The second sub-period begins with the military coup of April 21st 1967, the headmen of which took apart all student groups in Greece. On the same year, Greek students in Italy form ESESI. ESESI was clearly a Greek nationalist student organization that acted in Italy during 1967-1975 and left its sign on the Italian student history. The third and last sub-period begins after the fall of the dictatorship in 1974 and goes up to 1981. In the meantime, we have FEP’s reappearance and also the creation of a new far right student formation, FEAK. The course of those two may have not been important but they are the only student parties that went further beyond the central right party of New Democracy and its student branch, the Democratic Renewing Avant-garde - New Democratic Student Movement (DAP-NDFK).Finally, in order to give a political sign as accurate as possible to each one of the under examination student parties, an analysis of their main ideas takes place. Moreover, their action is studied by taking into consideration other corresponding European student organizations that were role models for the Greek far right or nationalist student ones.

Η διατριβή εξετάζει την γέννηση, την πορεία, την δράση, την ιδεολογία και την εξέλιξη που είχαν οι φοιτητικές οργανώσεις της Ελλάδας, οι οποίες πολιτικά τοποθετούνταν είτε στις παρυφές της ακροδεξιάς, είτε αποτελούσαν καθαρά εθνικιστικές φοιτητικές οργανώσεις, κατά την περίοδο 1949 -1981. Η επιλογή της συγκεκριμένης χρονικής περιόδου δεν έγινε τυχαία. Επιλέχθηκε ως αφετηρία το 1949, χρονιά κατά την οποία η Ελλάδα βγήκε από μία δεκαετή πολεμική περίοδο και αναζητούσε σχηματισμό κυβέρνησης με απώτερο σκοπό την είσοδο της χώρας σε μία τροχιά ανάπτυξης και ευημερίας, που τόσο έλειψαν από τους Έλληνες κατά τα προηγούμενα έτη. Όσον αφορά το τέλος της περιόδου που εξετάζεται, δηλαδή το 1981, αυτό επελέγη διότι τότε συντελείται μία σημαντική αλλαγή στην πολιτική σκηνή της Ελλάδας, καθώς για πρώτη φορά αναλαμβάνουν τα ηνία της διακυβέρνησης της χώρας πολιτικές δυνάμεις με σαφές προοδευτικό πρόσημο. Αυτό, βέβαια, δεν σημαίνει πως τα φαινόμενα ακροδεξιού φοιτητικού εξτρεμισμού παύουν να υφίστανται και τα επόμενα χρόνια. Ωστόσο, το 1981 παραμένει ένα έτος σημαντικό για τον εκάστοτε ερευνητή, καθώς τότε λήγει μία μακρά χρονική περίοδος κατά την οποία, με εξαίρεση ένα ελάχιστο χρονικό διάστημα, η διακυβέρνηση της χώρας ήταν αποκλειστικό ζήτημα των διαφόρων εκδοχών της δεξιάς. Ο στόχος της παρούσας διατριβής έχει δύο σκέλη. Το πρώτο σκέλος αφορά την ανάδειξη της αντιμετώπισης που τύγχαναν οι υπό έρευνα οργανώσεις από το κράτος, κατά βάση κράτος της δεξιάς και πώς αυτή η αντιμετώπιση μεταβάλλεται ανάλογα με τις πολιτικές εξελίξεις (αγώνας της ΕΟΚΑ εναντίον των Άγγλων, φυγή Καραμανλή στο Παρίσι, πραξικόπημα του 1967, Κυπριακό ζήτημα) και τις ιδεολογικές ζυμώσεις που ακολουθούν. Το δεύτερο σκέλος σχετίζεται με το πώς η άκρα δεξιά προσπάθησε να αναπτυχθεί και να επιβιώσει στον χώρο της σπουδάζουσας νεολαίας, είτε με αυτόνομη παρουσία, είτε ως τάση στο πλαίσιο πιο μετριοπαθών φοιτητικών σχηματισμών. Ταυτόχρονα, αναδεικνύεται ο ρόλος αυτών των οργανώσεων στις ιδεολογικές και κομματικές ζυμώσεις του χώρου της άκρας δεξιάς, αλλά και της ευρύτερης δεξιάς. Προκειμένου να απαντηθούν οι προβληματικές που τίθενται στον στόχο της διατριβής χρησιμοποιήθηκε ελληνική και ξένη βιβλιογραφία, ηλεκτρονικές πηγές, έγιναν συνεντεύξεις με πρόσωπα που πρωταγωνίστησαν σε κάποιες από τις υπό μελέτη οργανώσεις και αξιοποιήθηκε αρχειακό υλικό. Επιπρόσθετα, δόθηκε ιδιαίτερη βαρύτητα στην μελέτη περιοδικών, εντύπων και ανακοινώσεων των ίδιων των οργανώσεων. Ιδιαίτερα για την Φοιτητική Εθνική Πρωτοπορία (Φ.Ε.Π.), τον Εθνικό Σύνδεσμο Ελλήνων Ιταλίας (Ε.Σ.Ε.Σ.Ι.) και την Φοιτητική Εθνική Αγωνιστική Κίνηση (Φ.Ε.Α.Κ.) μελετήθηκαν σπάνια έως μοναδικά έντυπα (π.χ. τα περιοδικά Προβολή, Αντίδοτο, Το Φοιτητικό Πρόβλημα κ.ά), με τελικό σκοπό να προσφέρει η παρούσα διατριβή στην συνολική ερευνητική προσπάθεια που γίνεται και που ως στόχο έχει την όσο το δυνατόν πληρέστερη μελέτη του πολιτικού χώρου που εκπροσώπησαν αυτές οι οργανώσεις εντός των πανεπιστημιακών σχολών. Η διατριβή ακολουθεί την εξέλιξη των ιστορικών γεγονότων και εντάσσει την δημιουργία και δράση των οργανώσεων αυτών στις πολιτικές εξελίξεις της Ελλάδας. Για την καλύτερη κατανόηση και ερμηνεία των γεγονότων, η περίοδος με την οποία ασχολείται η παρούσα έρευνα χωρίζεται σε τρεις υποπεριόδους. Η πρώτη περίοδος αφορά το διάστημα από το 1949 έως το 1967, όπου βλέπουμε τα πρώτα βήματα του μεταπολεμικού ελληνικού κράτους, τις πρώτες κυβερνήσεις και τον τρόπο που προσπάθησε η ελληνική κυβέρνηση, ιδιαίτερα από τις εκλογές του 1958 και έπειτα, να αναχαιτίσει την άνοδο της αριστεράς και συγκεκριμένα της ΕΔΑ. Το 1959 έχουμε την ίδρυση της Εθνικής Κοινωνικής Οργάνωσης Φοιτητών (ΕΚΟΦ), μίας φοιτητικής παράταξης που εμφανίστηκε ως ακομμάτιστη, ωστόσο η ίδρυσή της αποτελούσε μέρος του σχεδίου της κυβέρνησης της Εθνικής Ριζοσπαστικής Ένωσης (ΕΡΕ) να ελέγξει την συνεχώς αυξανόμενη δυναμική των προοδευτικών πολιτικών δυνάμεων στα πανεπιστήμια. Η φυγή του Κωνσταντίνου Καραμανλή δημιουργεί προστριβές στο εσωτερικό της ΕΡΕ, με πολλά μέλη της φοιτητικής νεολαίας του κόμματος να στρέφονται σε πιο ακραίους φοιτητικούς σχηματισμούς, όπως ήταν η Φοιτητική Εθνική Πρωτοπορία (ΦΕΠ). Η ΦΕΠ αποτελούσε τον φοιτητικό βραχίονα του Κόμματος της 4ης Αυγούστου (Κ4Α), ένα κόμμα με καθαρά εθνικιστικές και αντιδημοκρατικές θέσεις, το οποίο ιδρύθηκε το 1965. Η δεύτερη περίοδος ξεκινά με το στρατιωτικό πραξικόπημα της 21ης Απριλίου 1967, οι επικεφαλής του οποίου διαλύουν όλες τις φοιτητικές οργανώσεις στην Ελλάδα. Ωστόσο, στην Ιταλία, σχηματίζεται το ίδιο έτος από τους Έλληνες φοιτητές ο ΕΣΕΣΙ. Ο ΕΣΕΣΙ υπήρξε καθαρά ελληνική εθνικιστική φοιτητική οργάνωση που έδρασε στην Ιταλία την περίοδο 1967-1975 και άφησε το στίγμα του στην φοιτητική ιστορία της Ιταλίας. Η τρίτη και τελευταία περίοδος αφορά το διάστημα από την πτώση του δικτατορικού καθεστώτος, το 1974, έως το 1981. Σε αυτό το διάστημα έχουμε την επανεμφάνιση της ΦΕΠ, αλλά και ενός νέου ακροδεξιού φοιτητικού σχηματισμού, της ΦΕΑΚ. Μπορεί η πορεία των δύο να μην ήταν ιδιαίτερα σημαντική, ωστόσο αποτελούν τις μοναδικές φοιτητικές παρατάξεις που κινήθηκαν δεξιότερα της κεντροδεξιάς παράταξης της Νέας Δημοκρατίας, και του φοιτητικού της βραχίονα, της Δημοκρατικής Ανανεωτικής Πρωτοπορίας - Νέας Δημοκρατικής Φοιτητικής Κίνησης (ΔΑΠ-ΝΔΦΚ). Τέλος, προκειμένου να δοθεί ένα όσο το δυνατό ακριβές πολιτικό πρόσημο στην κάθε μία υπό μελέτη φοιτητική οργάνωση, γίνεται μία ανάλυση των θέσεων και της δράσης της κάθε μίας, μελετώντας παράλληλα τη δράση και τον λόγο αντίστοιχων ευρωπαϊκών φοιτητικών οργανώσεων που αποτέλεσαν πρότυπο για τις εν Ελλάδι ακροδεξιές ή εθνικιστικές φοιτητικές οργανώσεις.