Εναλλακτικές προσεγγίσεις του λογοτεχνικού κειμένου: επαναπροσδιορίζοντας την επικοινωνία των εφήβων μαθητών με το λογοτεχνικό κείμενο μέσω της δημιουργικής ανάγνωσης και της δημιουργικής γραφής

Abstract

Can a creative approach in literature teaching improve the way students read, understand and interpret literature texts? This was the main topic on which a three-year study in a junior high-school of Athens was focused. Following a pre-test, post-test multiple group time series quasi experimental design, diverse Control and Experimental Groups (n=193 students) were compared as follows: a. ordinary literature class vs creative literature class (a hybrid of traditional classroom and CW workshop) of the same level (students aged 13), b. ordinary literature class vs creative literature class of different level (students aged 15 in the Control Group and students aged 13 in the Experimental Group) and c. ordinary literature class vs Creative Writing Workshop (students of same age). Creative Reading and Creative Writing strategies were exploited in approaching literature in the creative classroom: creative writing functioned as a median to creative reading and creative reading as a fuel for creative writing. In the CW Workshop the degrees of students’ freedom were larger than the creative classroom, limiting the teacher’s interventions. The Experimental Groups approached literature in a creative way, exploiting methods and designs inspired by constructivist literature instruction, reading-centered teaching, transactional teaching strategies, discussion and thinking scaffolding, envisionment-building classroom, creativity-in context, transactional Workshop. The results of the statistic control (Mann-Whitney U-test) reveal statistic significant differences (sig. 000), in favor of the Experimental Groups, concerning the ways students read and interpret literature texts, written poetically and in prose. The important benefits of creative reading and creative writing on the way students in junior-high school receive literature texts are presented.

Στην εργασία αυτή διερευνάται αν και κατά πόσο η δημιουργική προσέγγιση της Λογοτεχνίας μέσω της Δημιουργικής Ανάγνωσης και της Δημιουργικής Γραφής βελτιώνει τον τρόπο με τον οποίο οι μαθητές επικοινωνούν με το λογοτεχνικό κείμενο. Διερευνώνται οι εξής υποθέσεις: αν η δημιουργική προσέγγιση του λογοτεχνικού κειμένου βελτιώνει τον τρόπο με τον οποίο οι μαθητές κατανοούν και αναλύουν ένα λογοτεχνικό κείμενο, πεζό και ποιητικό, σε σχέση με μαθητές που έχουν διδαχθεί τη Λογοτεχνία «παραδοσιακά»· αν η δημιουργική προσέγγιση της Λογοτεχνίας συμβάλλει στην ερμηνευτική χειραφέτηση των μαθητών απέναντι σε απαιτητικά κείμενα –όπως η μοντέρνα ποίηση– ή σε απαιτητικές ερωτήσεις, σε σύγκριση με μαθητές που έχουν διδαχθεί τη Λογοτεχνία «παραδοσιακά»· αν βελτιώνει τις αναγνωστικές και ερμηνευτικές δεξιότητες των μαθητών πάνω από τις αναμενόμενες για την ηλικία και την ωριμότητά τους δεξιότητες στο πεζό και το ποιητικό κείμενο· αν η ποιότητα και πληρότητα των κειμένων των μαθητών που συμμετέχουν σε Εργαστήριο Δημιουργικής Γραφής διαφέρει πολύ από εκείνη των μαθητών που δεν έχουν εκτεθεί στη μεταβλητή της Δημιουργικής Ανάγνωσης και Γραφής· αν η βελτίωση των μαθητών που εκτίθενται στη δημιουργική προσέγγιση του λογοτεχνικού κειμένου εντείνεται σε βάθος χρόνου. Στην έρευνά μας συγκεράζεται η ποιοτική με την ποσοτική μέθοδο. Πρόκειται για έρευνα-δράση με αξιολόγηση, στην οποία αξιοποιείται οιονεί πειραματικός σχεδιασμός χρονικών/ χρονολογικών σειρών με προέλεγχο, μετέλεγχο και Ομάδα Ελέγχου. Ο οιονεί πειραματικός σχεδιασμός οργανώνεται σε δύο μορφές: α. η πρώτη μορφή –την οποία ονομάζουμε «Κυρίως Έρευνα»– αφορά στη σύγκριση Πειραματικών Ομάδων (μαθητών που έχουν εκτεθεί στη δημιουργική διδασκαλία της Λογοτεχνίας) και Ομάδων Ελέγχου (μαθητών που δεν έχουν εκτεθεί στη δημιουργική διδασκαλία της Λογοτεχνίας) ίδιας τάξης (Α΄ Γυμνασίου)· η δημιουργική και «παραδοσιακή» διδασκαλία αφορά σε κοινό λογοτεχνικό κείμενο από το σχολικό εγχειρίδιο και είναι ίσης διάρκειας. β. η δεύτερη μορφή –την οποία ονομάζουμε «Εναλλακτική Έρευνα»– αφορά στη σύγκριση ανόμοιων ομάδων: είτε Εργαστηρίου Δημιουργικής Γραφής (Πειραματική Ομάδα) και Συμβατικής Τάξης (Ομάδα Ελέγχου) ίδιας τάξης (Β΄ και Γ΄ Γυμνασίου αντίστοιχα) είτε Δημιουργικής Τάξης Α΄ Γυμνασίου (Πειραματική Ομάδα) και Συμβατικής Τάξης Γ΄ Γυμνασίου (Ομάδα Ελέγχου). Στους μετελέγχους, που σχεδιάστηκαν λαμβάνοντας υπόψη τα δεδομένα της έρευνας, οι μαθητές των δύο ομάδων υποβάλλονται σε κοινή γραπτή αξιολόγηση σε αδίδακτα λογοτεχνικά κείμενα συναφούς δυσκολίας ή θεματικής με το κοινό λογοτεχνικό κείμενο που διδάχθηκαν από το σχολικό τους εγχειρίδιο. Από τη στατιστική επεξεργασία των αποτελεσμάτων των αξιολογήσεων, κατόπιν «τυφλής» βαθμολόγησης από δύο ή τρεις αξιολογητές, αλλά και από την ανάλυση περιεχομένου των γραπτών απαντήσεων προκύπτει ότι οι μαθητές των Πειραματικών Ομάδων υπερτερούν σε όλους τους μετελέγχους σε αναγνωστικές και ερμηνευτικές δεξιότητες έναντι των μαθητών των Ομάδων Ελέγχου. Αυτό το γεγονός επαληθεύει όλες τις ερευνητικές υποθέσεις και αποδεικνύει την πολύ σημαντική συμβολή της Δημιουργικής Ανάγνωσης και της Δημιουργικής Γραφής στη γόνιμη επικοινωνία των εφήβων μαθητών Γυμνασίου με το λογοτεχνικό κείμενο.