Αίνος και Θάσος: η πιθοπλαστική της Αίνου κατά τη μεταβυζαντινή περίοδο στη Θάσο

Abstract

The real number of the Ainian pithoi in Thassos is large. They were transferred straight from Ainos, although there are oral testimonies that some of them might have arrived through large transit markets, such as Smyrna. The problems we encountered while studying this large number of samples during the last ten years were: difficulties in access, as most of the pithoi were found in private areas, in houses and oil presses, the damage of their structural and decorative details, inscriptions, and decorative patterns and the full bibliographical absence on the subject, something that certainly applies to the whole post-byzantine pithos production in the North Aegean. So far, approximately 700 pithoi have been identified and studied in the areas of Thasos. A large number of pithoi was studied in the two oil presses of Skala Sotiros. According to typology, they can be divided into two types, each of them having several categories and variations: into pithoi with a neck, which are the smallest as a rule, and pithoi without a neck which are of larger dimensions. Despite the gradual decay of Ainos after the half of the 19th century, the pithos production does not seem to be significantly influenced, since after the half of the century and up to 1923 there are plenty of testimonies for the circulation of its impressive pithoi.

Ο πραγματικός αριθμός αινίτικων πίθων στο νησί της Θάσου είναι μεγάλος. Μεταφέρθηκαν στο νησί είτε απευθείας από την Αίνο είτε, σύμφωνα με κάποιες προφορικές μαρτυρίες, μέσω σπουδαίων διαμετακομιστικών κέντρων όπως η Σμύρνη. Τα βασικά προβλήματα που κλήθηκε να αντιμετωπίσει η έρευνα αυτού του μεγάλου αριθμού δειγμάτων κατά την τελευταία δεκαετία ήταν: δυσκολίες πρόσβασης επειδή οι περισσότεροι πίθοι βρίσκονται σε ιδιόκτητους χώρους, κατοικίες και ελαιοτριβεία, η φθορά δομικών και διακοσμητικών χαρακτηριστικών του υλικού, κυρίως επιγραφών και μοτίβων, αλλά και η γενική βιβλιογραφική απουσία επί του θέματος. Το τελευταίο, βεβαίως, αποτελεί κανόνα για όλη την παραγωγή υστεροβυζαντινών πίθων του Βόρειου Αιγαίου. Ωστόσο, άνω των 700 πίθων ταυτίστηκαν και μελετήθηκαν σε περιοχές της Θάσου. Μεγάλος αριθμός πίθων καταγράφηκε στα δύο μεγαλύτερα ελαιοτριβεία του νησιού που βρίσκονται στη Σκάλα Σωτήρος. Τυπολογικά οι αινίτικοι πίθοι μπορούν να διαιρεθούν σε δύο τύπους, καθένας από τους οποίους διαθέτει αρκετές κατηγορίες και παραλλαγές: είναι οι πίθοι με λαιμό, κατά κανόνα μικρότερων μεγεθών, και οι πίθοι χωρίς λαιμό, μεγαλύτερων διαστάσεων. Παρά τη βαθμιαία παρακμή της Αίνου μετά τα μέσα του 19ου αιώνα, η πιθοπλαστική δεν επηρεάστηκε σημαντικά από αυτήν, αλλά φαίνεται ότι έως το 1923 υπάρχουν αρκετές μαρτυρίες για την κυκλοφορία αυτών των εντυπωσιακών πίθων.