Το μεταπολεμικό αστυνομικό μυθιστόρημα: από την παραλογοτεχνία στην καθιέρωση της μεταπολίτευσης

Abstract

The Crime Fiction genre has been particularly popular in Greece during the 20th century until the 1950s. Crime literature was published in magazines or in newspapers of wide circulation in serials. As a general rule the Greek Crime Fiction at the time adopted forms that had been developed earlier abroad, with the Greek authors producing mainly translations, adaptations or imitations of foreign works. In terms of content, even when the heroes were hellenized the crime itself still related to foreign places and life conditions. Since the 1950s, Crime Fiction has acquired a distinct Greek character, mainly due to the literary talent of Υannis Maris (and secondarily of other authors such as A. Kakouri, N. Marakis, Andr. Markakis). The Greek Crime Fiction model, with stories set in the Greek society, was mainly developed through the numerous Maris’ novels. But despite the wide popularity it enjoyed among the mass audience, literary critics classified Crime Fiction as paraliterature and the genre was held in disrepute by the literary circles. After a period of avoiding everything related to the «police milieu» during the first years of the Metapolitefsi (the period after the fall of the military junta of 1967-74) for reasons which do not require explanation, the Greek Crime Νovel reappears in the 1980s and -much more strongly- during the 1990s with new authors such as P. Markaris, P. Marinidis, Andr. Apostolidis, F. Filippou, T. Danelli, M. Politopoulou etc. and gradually shapes new characteristics. The focus of the present dissertation is on the works and authors of Crime Fiction literature of the time period starting in the symbolic year 1974 of the Metapolitefsi and ending in 2004 (a milestone year connected with the Athens Olympics, which marked a rise in aspirations for the future in the greek society). It covers a 30 year period after the restoration of democracy, a time period long enough for the new conditions of political and intellectual life to be shaped and crystallized. During this period the New Greek Crime Νovel is forged through a process of evolution and change that takes place slowly transforming the weak and loose relationship of the earlier, paraliterary Crime Fiction with the social reality into a polyprismatic search for the culprit in the Crime Νovel of the Metapolitefsi. The research questions posed here are: -How does the Crime Νovel assimilate the stimuli of the socio-political environment and how does it render them in the narrative by means of place, time and characters (perpetrator, victim, detective). -Which narrative-aesthetic features does the Crime Novel acquire in the process of its gradual divergence from paraliterature.The dissertation studies and demonstrates how the earlier paraliterary Crime Novel is transformed into a recognized literary genre during the Metapoltefsi period, in parallel with a profound change of the Greek society which the Crime Novel creatively assimilated developing not only a more elaborate structure but a new writing quality as well.

Το αστυνομικό αφήγημα στην Ελλάδα στον εικοστό αιώνα έως το 1950 υπήρξε είδος εξαιρετικά δημοφιλές, που δημοσιευόταν σε περιοδικά ή σε συνέχειες, σε ευρείας κυκλοφορίας εφημερίδες. Κατά κανόνα, υιοθέτησε τις εκδοχές του αστυνομικού που είχαν αναπτυχθεί ενωρίτερα στο εξωτερικό και οι Έλληνες δημιουργοί του έκαναν μεταφράσεις, διασκευές ή μιμήσεις ξένων έργων. Σε ό,τι αφορά στο περιεχόμενό του, ακόμη κι αν ελληνοποιήθηκαν οι ήρωές του, το έγκλημα αφορούσε ξένους τόπους και συνθήκες ζωής.Από τη δεκαετία του 1950 και μετά,το αστυνομικό εξελληνίστηκε χάρη στο συγγραφικό ταλέντο κυρίως του Γιάννη Μαρή (και δευτερευόντως άλλων συγγραφέων όπως η Α. Κακούρη, ο Ν. Μαράκης, ο Ανδρ. Μαρκάκης). Ιδιαίτερα ο πολύ μεγάλος αριθμός αστυνομικών μυθιστορημάτων του Γ. Μαρή δημιούργησε το μοντέλο του ελληνικού αστυνομικού μυθιστορήματος που οι υποθέσεις του αναφέρονται στο έγκλημα στην ελληνική κοινωνία Όμως, παρά την εξαιρετική δημοφιλία του στο λαϊκό κοινό, η κριτική το αντιμετωπιζε ως παραλογοτεχνία και βρισκόταν σε ανυποληψία στους λογοτεχνικούς κύκλους. Μετά από μια περίοδο αποσιώπησης κάθε «αστυνομικού» στα πρώτα χρόνια της μεταπολίτευσης για ευνόητους λόγους, σύντομα μέσα στη δεκαετία του 1980 και, πολύ πιο δυναμικά, στη διάρκεια της δεκαετίας του 1990, το ελληνικό αστυνομικό μυθιστόρημα επανεμφανίζεται με νέους συγγραφείς (Π. Μάρκαρης, Π. Μαρτινίδης, Ανδρ. Αποστολίδης, Φ. Φιλίππου, Τ. Δανέλλη, Μ. Πολιτοπούλου κ.ά.) και διαμορφώνει σταδιακά νέα χαρακτηριστικά. Η μελέτη εστιάζει στα έργα και τους συγγραφείς αστυνομικής λογοτεχνίας της περιόδου από το συμβολικό έτος 1974 της μεταπολίτευσης έως το 2004, (έτος σταθμό λόγω της πραγματοποίησης των Ολυμπιακών Αγώνων, που σηματοδότησαν μια ανοδική πορεία προσδοκιών της ελληνικής κοινωνίας) οπότε και συμπληρώνονται 30 χρόνια μεταπολιτευτικής ζωής, διάστημα ικανό για να διαμορφωθούν και να παγιωθούν οι νέες συνθήκες πολιτικής και πνευματικής ζωής. Σε αυτή την περίοδο διαμορφώνεται το νέο ελληνικό αστυνομικό μυθιστόρημα σε μια διαδικασία εξέλιξης και αλλαγής που συντελείται αργά και μετατρέπει τη χαλαρή και αποδυναμωμένη σχέση με την κοινωνική πραγματικότητα των παραλογοτεχνικών παλαιότερων αστυνομικών μυθιστορημάτων, σταδιακά, σε μια πολυπρισματική αναζήτηση των ενόχων στο αστυνομικό μυθιστόρημα της μεταπολίτευσης. Τα ερωτήματα που μας απασχολούν είναι: •πώς το αστυνομικό μυθιστόρημα αφομοιώνει τα ερεθίσματα του κοινωνικού-πολιτικού περιβάλλοντος και πώς τα αποδίδει στον τόπο, τον χρόνο και τα πρόσωπα (θύτης, θύμα, ντετέκτιβ) της αφήγησης •ποια αφηγηματικά-αισθητικά χαρακτηριστικά αποκτά, καθώς σταδιακά απομακρύνεται από τον παραλογοτεχνικό του χαρακτήρα. Η μελέτη παρακολουθεί και αναδεικνύει πώς το παλαιότερο παραλογοτεχνικό (αστυνομικό) μυθιστόρημα μετατράπηκε σε καταξιωμένο λογοτεχνικό είδος την χρονική περίοδο της μεταπολίτευσης, όταν συντελέστηκε μια βαθιά αλλαγή της ελληνικής κοινωνίας την οποία ενσωμάτωσε δημιουργικά παρουσιάζοντας, όχι μόνο μια πιο σύνθετη οργάνωση, αλλά και μια νέα αισθητική γραφής.