Τα χαρακτηριστικά της σχολικής φήμης στην ελληνική δημόσια δευτεροβάθμια εκπαίδευση

Abstract

The purpose of the research is to highlight and describe the characteristics of school reputation in compulsory secondary education in Greece collated from the views and experiences of parents who are in the process of selecting a secondary school for their children. The research questions studied are: a) To what extent are compulsory secondary schools in Greece characterized by some kind of reputation?, b) To what extent does the reputation of a school influence parents' decisions to enroll their children in it?, c) What specific areas of the structure and functioning of a school are most conducive to building up its reputation? d) What are the processes of disseminating and changing the reputation of a school? and e) How do parents' views on the above questions differ depending on their socio-economic background and the degree of involvement in their children's school. To this end, the reputation of five (5) lower secondary schools (Gymnasio) in the city of Heraklion, whose school districts are adjacent to each other and constitute a local ‘education market’, were studied. Sixty-three in-depth semi-structured interviews were conducted with parents of children attending the final grade of nine (9) primary schools, located within the districts of these five lower secondary schools which their children may possibly attend. Parent responses were analyzed using categorization and framing strategies. The results showed that the reputations of the schools exist and vary in intensity and sign (positive or negative) for each school. This reputation spreads beyond the local area and over time it can vary with development in the wider area of the school as well as the efforts of the school itself. A school’s reputation also seems to have a tendency to weaken outside the narrow spatial context of the school. This reputation is mainly shaped by: a) the area in which the school is located, as reflected in the social composition and performance of the students, b) the quality of the teaching staff and c) the condition of the school building. A significant proportion of parents (about 1 in 3) choose a school other than the one in their own area with the school's reputation being the main criterion for selection. The breadth of choice is usually limited to the wider local area of residence with few parents making choices farther afield. Parents who choose another school outside of their neighborhood are middle and highly educated. These parents are also more active in seeking information about schools and have more essential criteria regarding the operation of schools. The choice usually consists of the preference to avoid schools with a negative reputation over favouring schools with a positive reputation. In the process of establishing a school’s reputation, parents rely mainly on their social networks and, secondarily, on their personal experiences and the media. From their personal social networks, and in terms of discerning a school’s quality, parents stand out as the most reliable informative source a) the people from their personal and professional environment, b) the most educated, and c) those who work as educators. Informal competition between schools seems to work as schools, especially those with poor reputations, often take actions aimed at, among other things, enhancing their reputation.

Σκοπός της εργασίας είναι η ανάδειξη και η περιγραφή των χαρακτηριστικών της φήμης των σχολείων της υποχρεωτικής δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης (Γυμνάσια) στην Ελλάδα, έτσι όπως προκύπτουν από τις απόψεις και τις εμπειρίες των γονέων που βρίσκονται σε διαδικασία επιλογής σχολείου για τα παιδιά τους. Το ερευνητικά ερωτήματα που μελετήθηκαν είναι: α) Σε ποια έκταση τα σχολεία της υποχρεωτικής δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης στην Ελλάδα χαρακτηρίζονται από κάποιου είδους φήμη, β) Σε ποιο βαθμό η φήμη ενός σχολείου επηρεάζει τους γονείς σχετικά με την απόφασή τους να φοιτήσουν τα παιδιά τους σε αυτό, γ) Ποια είναι τα ειδικότερα πεδία της δομής και της λειτουργίας του σχολείου που συμβάλλουν περισσότερο στη συγκρότηση της φήμης του, δ) Με ποιες διαδικασίες διαδίδεται και με ποιες μεταβάλλεται η σχολική φήμη και ε) Πως διαφοροποιούνται οι απόψεις των γονέων σε σχέση με τα παραπάνω ερωτήματα ανάλογα με το κοινωνικό-οικονομικό τους υπόβαθρο και το βαθμό εμπλοκής τους στο σχολείο των παιδιών τους. Για το σκοπό αυτό μελετήθηκε η φήμη πέντε (5) Γυμνασίων, της πόλης του Ηρακλείου, των οποίων οι σχολικές περιφέρειες γειτνιάζουν μεταξύ τους και συστήνουν μία τοπική «εκπαιδευτική αγορά». Έγιναν 63 ημι-δομημένες σε βάθος συνεντεύξεις με γονείς που τα παιδιά τους φοιτούν στην ΣΤ τάξη εννέα (9) δημοτικών σχολείων, που βρίσκονται εντός των περιφερειών των πέντε προαναφερθέντων Γυμνασίων, που πιθανόν τους απασχολεί σε ποιο Γυμνάσιο θα φοιτήσει το παιδί τους. Οι απαντήσεις των γονέων αναλύθηκαν χρησιμοποιώντας στρατηγικές κατηγοριοποίησης και πλαισίωσης. Τα αποτελέσματα έδειξαν ότι η φήμη των σχολείων υφίσταται και διαφοροποιείται για κάθε σχολείο σε ένταση και πρόσημο. Η φήμη αυτή έχει μια υπερτοπικότητα και σε βάθος χρόνου μπορεί να μεταβάλλεται ανάλογα με τις εξελίξεις στην ευρύτερη περιοχή του σχολείου αλλά και τις προσπάθειες του ίδιου του σχολείου. Επίσης, η φήμη φαίνεται να έχει μια τάση εξασθένησης με την απομάκρυνση εκτός του στενού χωρικού πλαισίου του σχολείου. Η φήμη αυτή διαμορφώνεται κυρίως από: α) την περιοχή που βρίσκεται το σχολείο, όπως αυτή αντανακλάται στην κοινωνική σύνθεση και τις επιδόσεις του μαθητικού πληθυσμού, β) τα γνωρίσματα των εκπαιδευτικών και γ) την κατάσταση του σχολικού κτιρίου. Ένα σημαντικό μέρος των γονέων (περίπου 1 στους 3) επιλέγει ένα σχολείο διαφορετικό από αυτό της περιοχής του με κύριο κριτήριο επιλογής τη φήμη του. Η κλίμακα, με βάση την οποία συνήθως εξετάζεται η επιλογή, είναι η ευρύτερη περιοχή κατοικίας με ελάχιστους γονείς να κάνουν επιλογές σε μεγαλύτερες αποστάσεις. Οι γονείς που κάνουν επιλογή είναι μέσης και υψηλής μόρφωσης. Οι γονείς αυτοί, είναι επίσης πιο ενεργοί στην αναζήτηση πληροφοριών σχετικά με τα σχολεία και διαθέτουν πιο ουσιώδη κριτήρια για τη λειτουργία τους. Η επιλογή συνήθως συνίσταται στην αποφυγή σχολείων με αρνητική φήμη παρά στην προτίμηση σχολείων με θετική φήμη. Κατά τη διαδικασία συγκρότησης της φήμης, οι γονείς στηρίζονται κυρίως στα προσωπικά τους κοινωνικά δίκτυα και δευτερευόντως στις προσωπικές τους εμπειρίες και στα μέσα ενημέρωσης. Από τα κοινωνικά τους δίκτυα, οι γονείς ξεχωρίζουν ως πιο αξιόπιστα, σε ζητήματα εκπαίδευσης, τα άτομα του κοινωνικού και επαγγελματικού τους περίγυρου, τα άτομα με υψηλότερη μόρφωση και όσους εργάζονται ως εκπαιδευτικοί. Τέλος, φαίνεται να λειτουργεί ο άτυπος ανταγωνισμός μεταξύ των σχολείων καθώς συχνά, ιδίως αυτά με αρνητική φήμη, προβαίνουν σε ενέργειες με στόχο, μεταξύ άλλων, την ενίσχυση της φήμης τους.