Τα υπερκινητικά παιδιά στην προσχολική εκπαίδευση: ανάπτυξη εκπαιδευτικών προγραμμάτων μουσειοπαιδαγωγικής ως διαδικασία μιας εναλλακτικής κοινωνικοποίησης των παιδιών με ΔΕΠ-Υ στο νηπιαγωγείο

Abstract

This PhD thesis belongs to the field of Special Education and, in particular, it deals with various ways envisioned to promote and develop the potential of preschool pupils diagnosed with Attention Deficit Hyperactivity Disorder (ADHD) through school and social integration and with the aid of "Museum education and learning" while using the Internet. Specifically, the present study is based on three axes of analysis and interpretation: the first axis refers to the group of pupils/preschoolers who are characterized as overly disordered, disobedient and hyperactive. Kids in this group do not seem to know exactly what they want and, in fact, are constantly alternating between one activity and another. The second axis on which this doctoral thesis is based is the so-called alternative or "non-traditional" education, such as: educational museums and generally out-of-school locations, which, according to modern literature, can be important and effec-tive carriers of the school and social development of a pupil or a preschool infant with ADHD. The third axis of this work concerns the use of new technologies and, in particular, whether these, through the ability to process audio and image (moving and/or steady), to search information online, to post/publish comments, can be combined with "Museum education and learning" in order to contribute to the effective education of students with ADHD in the context of modern museum culture and experience. It is generally accepted that creating a democratic school climate is a difficult and complicated process. There are many stakeholders involved and this is why it is necessary to make every participant in this endeavor aware that everyone and all to-gether should take responsibility for how open, free, creative and democratic the school environment is, or could eventually become. In this sense, children with disabilities, such as ADHD children, often look for alternative ways of approaching envi-ronments, which will be innovative, enjoyable and effective.Such an environment, in line with modern literature, is also a modern museum of education, which is considered, among other factors, as a key driver of a particular socialization of the modern individual, raising awareness of the cognitive, emotional, psychosocial and participatory learning process. The question of whether a preschooler can learn and socialize in a museum setting, where there are many stimuli and, most likely, new to him/her - seems an easy one to answer. An alternative, innovative, enjoyable and non-formal learning environ-ment certainly sensitizes, inspires and attracts. This was also highlighted in this doc-toral thesis. The central theme of our research is the description of the conditions that will help the toddler with ADHD.The central subject of our study is the description of the conditions that would foster the learning process in non-formal educational settings such as the site of a modern museum of education. In our specific case this is the Museum of Education of the University of Crete - Xeniseum, one of the four Museums of the University of Crete. In addition, as already mentioned, the use of technologies is considered to facilitate the better organization of information related to the aims and objectives of learning and socialization of infants with ADHD. This is meant not only to simplify access to information but also to promote alternative, innovative and enjoyable learning for such children, in the context of the extracurricular informal learning process, i.e. outside of the strict bounds of their school environment.

Η παρούσα διδακτορική διατριβή ανήκει στο επιστημονικό πεδίο της Ειδικής Αγωγής και ειδικότερα, αφορά στους τρόπους προώθησης και ανάπτυξης της ικανότητάς τους για σχολική, κοινωνική και κοινωνικοποιητική ενσωμάτωσή μαθητών και μαθητριών προσχολικής ηλικίας με ΔΕΠ-Υ μέσω της μουσειακής αγωγής και μάθησης με την παράλληλη χρήση του διαδικτύου. Συγκεκριμένα, η παρούσα μελέτη βασίζεται σε τρεις άξονες ανάλυσης και ερμηνείας: ο πρώτος άξονας αναφέρεται στην ομάδα των μαθητών/τριών προσχολικής ηλικίας που χαρακτηρίζονται ως 'υπερβολικά άτακτη', ατίθαση και υπερκινητική, είναι δηλαδή η ομάδα παιδιών φαίνεται να να μη γνωρίζουν τι ακριβώς θέλουν και μάλιστα συνεχώς εναλλάσσουν τη μία ενασχόληση με την άλλη. Ο δεύτερος άξονας στον οποίο βασίζεται η διδακτορική μας διατριβή αφορά την λεγόμενη εναλλακτική εκπαίδευση, «μη τυπική εκπαίδευση», όπως είναι π.χ. τα μουσεία εκπαίδευσης και γενικά οι χώροι εκτός του σχολείου, οι οποίοι μπορούν σύμφωνα με τη σύγχρονη βιβλιογραφία να αποτελέσουν σημαντικούς αποτελεσματικούς φορείς σχολικής και κοινωνικής εξέλιξης ενός μαθητή ή μιας μαθήτριας προσχολικής ηλικίας που εμφανίζει ΔΕΠ-Υ. Ο τρίτος άξονας της εργασίας μας αφορά στη χρήση των νέων τεχνολογιών και συγκεκριμένα κατά πόσο μέσα από την δυνατότητα επεξεργασίας ήχου και εικόνας (κινούμενης και/ή σταθερής), με σκοπό την αναζήτηση πληροφοριών στο διαδίκτυο, ανάρτησης / δημοσιοποίησης ενεργειών, μπορεί να συνδυαστεί με την μουσειακή εκπαίδευση και μάθηση και να συμβάλλει στην αποτελεσματική εκπαίδευση των μαθητών /τριών με ΔΕΠ-Υ στο πλαίσιο της σύγχρονης μουσειακής αγωγής και εμπειρίας. Είναι γενικά παραδεκτό ότι η δημιουργία ενός δημοκρατικού κλίματος στο σχολείο είναι μια δύσκολη και πολύπλοκη διαδικασία. Οι εμπλεκόμενοι φορείς είναι πολλοί και για το λόγο αυτό χρειάζεται να γίνει συνείδηση σε όλους ότι ο καθένας και όλοι μαζί αναλαμβάνουν την ευθύνη για το πόσο ανοικτό, ελεύθερο δημιουργικό και δημοκρατικό είναι ή μπορεί να γίνει ένα σχολικό περιβάλλον. Με την έννοια αυτή, παιδιά που αντιμετωπίζουν δυσκολίες, όπως είναι τα παιδιά ΔΕΠ-Υ, συχνά αναζητούν εναλλακτικούς τρόπους προσέγγισης περιβαλλόντων τα οποία θα είναι καινοτόμα, ευχάριστα και αποτελεσματικά για αυτά. Ένας τέτοιος χώρος είναι σύμφωνα με τη σύγχρονη βιβλιογραφία και ένα σύγχρονο μουσείο εκπαίδευσης, ο οποίος θεωρείται, ανάμεσα σε άλλα, και ως βασικός φορέας μιας ιδιαίτερης κοινωνικοποίησης του σύγχρονου ατόμου, ευαισθητοποιώντας τον γνωστικό, συναισθηματικό, ψυχοκοινωνικό και συμμετοχικό τομέα της μαθησιακής διαδικασίας. Το ερώτημα σχετικά με το αν μπορεί ένα παιδί προσχολικής ηλικίας να μάθει και να κοινωνικοποιηθεί στο περιβάλλον ενός μουσείου, όπου τα ερεθίσματα είναι πολλά και, το πιθανότερο, καινούρια για εκείνο – φαίνεται να μπορεί εύκολα να απαντηθεί. ένα εναλλακτικό, καινοτόμο και ευχάριστο περιβάλλον άτυπης αγωγής και μάθησης σίγουρα ευαισθητοποιεί, εμπνέει και προσελκύει. Αυτό εξάλλου αναδείχτηκε και με την παρούσα διδακτορική μας διατριβή. Μέσα από το κεντρικό θέμα διερεύνησης του θέματός μας είναι η περιγραφή των συνθηκών εκείνων που θα βοηθήσουν το νήπιο με Διαταραχή Ελλειμματικής Προσοχής – Υπερκινητικότητα ΔΕΠ-Υ να μάθει σε χώρους μη τυπικής εκπαίδευσης όπως είναι ο χώρος ενός σύγχρονου μουσείου εκπαίδευσης και στην συγκεκριμένη περίπτωση το Μουσείο Εκπαίδευσης του Πανεπιστημίου Κρήτης - Xeniseum, ένα από τα τέσσερα Μουσεία του Πανεπιστημίου Κρήτης. Επιπρόσθετα, όπως ήδη προαναφέρθηκε, η χρήση των τεχνολογιών θεωρείται αρωγός για την καλύτερη οργάνωση της πληροφορίας που σχετίζεται με τους σκοπούς και στόχους της μαθησιακής και κοινωνικοποιητικής διαδικασίας των νηπίων με ΔΕΠ-Υ, με σκοπό όχι μόνον τη διευκόλυνση της πρόσβασης στην πληροφορία αλλά την προώθηση μιας εναλλακτικής, καινοτόμας και ευχάριστης μάθησης για ένα παιδί με ΔΕΠ-Υ, στο πλαίσιο της εξωσχολικής άτυπης μαθησιακής διαδικασίας, δηλαδή εκτός του σχολικού του περιβάλλοντος.