Legal requirements for real property stratification

Abstract

This research focuses on the multiple stratification of real property, in the form of overlapping real property rights and Public Law Restrictions (PLRs), the legal instruments that are used to support vertical segmentation of land, their limitations and the legal amendments required for the operation of stratified land rights and volumetric real property units. Interrelation between the legal and the spatial component of real property units is made, in terms of the powers that are assigned to right-holders through real property rights and of the spatial boundaries within which such powers can be exercised. The former, are reflected within the concept of legal space, while the latter, to (legal space’s) corresponding physical space. Advance from “indivisible” ownership concepts, deriving from Roman principles on land ownership, to the “excision” of ownership of navigable air space or of underground space for mineral activities, as well as the assignment of legal powers to third parties through limited real property rights, depicts the need of legal instruments that circumvent the absolute character and the indivisible content of real property ownership. Further dissociation of surface parcel ownership from that of over (or under) lying structures, or of imposing volumetric Rights, Restrictions or Responsibilities (RRRs) is required by the increased spatial needs of modern societies and community living. Existing legal instruments, such as servitudes (easements), rights of superficies, emphyteusis, composite ownership concepts, or special real property rights, face limitations when applying to modern cases of real property stratification, thus highlighting the need of “enhancing” property law and cadastre legislation to support the vertical segmentation of real property and the assignment of volumetric real property rights. This thesis is structured in eight chapters, which respond to its research aim. First, the cases requiring real property stratification are identified, followed by studying of existing legal instruments used for real property stratification. Then, legal issues related to volumetric real property units are identified, analysed and compared, in order to evaluate existing concepts of real property stratification and propose legal amendments that address their limitations.

Η παρούσα διδακτορική διατριβή εστιάζει στα ζητήματα διαστρωμάτωσης της ιδιοκτησίας σε πολλαπλά επίπεδα, είτε με τη μορφή επικαλυπτόμενων, αυτοτελών ιδιοκτησιακών αντικειμένων, είτε με τη μορφή περιορισμών από διατάξεις του Δημοσίου Δικαίου, οι οποίοι επιβάλλονται στον τρισδιάστατο χώρο. Παράλληλα, εστιάζει στα νομικά εργαλεία τα οποία χρησιμοποιούνται για να επιτευχθεί ο διαχωρισμός της γης σε επιμέρους «όγκους» ιδιοκτησίας, στους περιορισμούς που προκύπτουν κατά την διαδικασία αυτή, καθώς και στις απαιτούμενες παρεμβάσεις στο νομικό πλαίσιο περί την έγγεια ιδιοκτησία, ώστε να υποστηριχθεί η θεσμοθέτηση και η λειτουργία «στρωματοποιημένων» ιδιοκτησιακών δικαιωμάτων και τρισδιάστατων ιδιοκτησιακών οντοτήτων. Στο πεδίο της ακίνητης περιουσίας, η ιδιοκτησία χαρακτηρίζεται από τη νομική και την χωρική της συνιστώσα. Η πρώτη αφορά στην εξουσίαση του ακινήτου, δηλαδή στις δυνατότητες που έχει ο δικαιούχος για χρήση, κάρπωση και διάθεση ενός ακινήτου. Η δεύτερη συνιστώσα αφορά στον προσδιορισμό και την οριοθέτηση του χώρου εντός του οποίου μπορούν να ασκηθούν οι δυνάμεις που απορρέουν από τη νομική συνιστώσα. Προκειμένου να εξασφαλιστεί το κοινωνικό συμφέρον και να εκφραστεί η κοινωνική λειτουργία της ιδιοκτησίας, επιβάλλονται στην έγγεια ιδιοκτησία περιορισμοί, τόσο ως προς τη χωρική διάσταση, όσο και ως προς το περιεχόμενο του τρόπου εξουσίασής της, δημιουργώντας έτσι «όγκους» ιδιοκτησίας. Αυτό, ερχεται σε αντίθεση με την παραδοσιακή αντίληψη του δικαιώματος της κυριότητας, όπως αυτή διατυπώνεται μέσω των αρχών του βυζαντινορωμαϊκού δικαίου, βάσει της οποίας η έγγεια ιδιοκτησία περιλαμβάνει το σύνολο της αέριας στήλης πάνω της, το έδαφος κάτω από αυτή, καθώς και το σύνολο των επικειμένων της. Η αντίληψη αυτή αποτελεί ατομικιστική προσέγγιση, και η αναγνώριση της κοινωνικής διάστασης της ιδιοκτησίας ξεκίνησε με την «περικοπή» από το έυρος της ιδιοκτησίας του χώρου που χρησιμοποιείται για μεταλλευτική δραστηριότητα, καθώς και για την διέλευση των εναερίων μέσων. Στο πλαίσιο της κοινωνικής λειτουργίας της ιδιοκτησίας, εισήχθησαν εμπράγματα δικαιώματα τα οποία περιορίζουν τον άμεσο και απόλυτο χαρακτήρα της κυριότητας (περιορισμένα εμπράγματα δικαιώματα), παραχωρώντας συγκεκριμένες εξουσίες προς τρίτους. Παρ’ όλα αυτά, τα χρησιμοποιούμενα νομικά εργαλεία, για παράδειγμα οι δουλείες, τς συστήματα διαιρεμένης ιδιοκτησίας, τα δικαιώματα επιφανείας και εμφύτευσης, και τα ειδικά ιδιοκτησιακά δικαιώματα, αντιμετωπίζουν περιορισμούς όταν καλούνται να χρησιμοποιηθούν σε περίπλοκες περιπτώσεις επικαλυπτόμενων ιδιοκτησιακών δικαιωμάτων σε σύνθετες υπόγειες ή υπέργειες κατασκευές, καθώς και στην επιβολή περιορισμών Δημοσίου Δικαίου (για παράδειγμα διατάξεις για την προστασία του περιβάλλοντος). Καταδεικνύεται λοιπόν η ανάγκη ενίσχυσης της νομοθεσίας που ρυθμίζει τόσο τα ζητήματα της έγγειας ιδιοκτησίας, όσο και της κτηματολογικής καταγραφής των δικαιωμάτων αυτών, ώστε να υποστηριχθεί ο διαχωρισμός της ιδιοκτησίας σε διακριτούς, τρισδιάστατους όγκους, αλλά και η επιβολή τρισδιάστατων ιδιοκτησιακών δικαιωμάτων. Το περιεχόμενο της διατριβής αυτής διαρθρώνεται σε οκτώ κεφάλαια. Αρχικά, εντοπίζονται οι περιπτώσεις για τις οποίες απαιτείται «στρωματοποίηση» των ιδιοκτησιακών δικαιωμάτων, καθώς και τα νομικά εργαλεία τα οποία αξιοποιούνται από τις διάφορες δικαιοδοσίες διεθνώς για τον σκοπό αυτό. Ακολουθεί αναγνώριση και ανάλυση των νομικών ζητημάτων που ανακύπτουν ως προς την δημιουργία τρισδιάστατων ιδιοκτησιακών οντοτήτων, και σύγκριση των διαφορετικών προσεγγίσεων που ακολουθούνται σε κάθε δικαιοδοσία, ώστε να αξιολογηθούν οι υπάρχουσες προσεγγίσεις και να εντοπιστούν πιθανές τροποποιήσεις στη νομοθεσία, οι οποίες να αντιμετωπίζουν τους περιορισμούς που ανακύπτουν.