Διερεύνηση της τυπολογίας της παραθεριστικής κατοικίας στην Αίγινα

Abstract

The research investigates the typology of vacation homes in Aegina. It focuses on the period 2000-2010, during which construction activity increased and holiday houses multiplied and spread in the natural landscape. The need to understand the complex picture of vacation houses in Aegina and to study the holiday housing phenomenon that has been occurring on the island since the 19th century, has led to different field studies that were carried out on two levels: on the scale of the settlement and on the scale of the residence. The aim is to decipher the transition from rural to residential landscape and at the same time to study the different types of housing that have emerged as a result of different production processes as well as of changes in the concept and the social dimension of holidays. The thesis is divided into four parts and an introduction, which analyses the basic concepts and the context of the research, the questions, the methodology and the organization of the study. In the first part of the main body of the dissertation, which is divided into five chapters, a bibliographic approach to the basic concepts of research: type, typology, and holidays is taken. The conceptual study leads to the final formulation of the typology classification axes, which serve as a methodological tool to study the examples of Aegina dwellings over time. Following this, a brief reference is made to Aegina's history, landscape, economy, and architecture.The second part, which consists of four chapters, presents the individual field studies, which attempt to answer the research questions and cover a long period of vacation housing, from the time of the proclamation of Aegina as the capital of the Greek state until 2000. The study of the development of Aegina settlements, which concludes on the typology of the settlements and the stages of their development, is presented first. This study of the settlements, the bibliographic research of Aegina, as well as methodological reasons, lead to the study of the period 1950-1959 at the second chapter of Part Two, which is of interest due to the widespread use of concrete, while it reveals the first steps that are taken towards the wide growth of the island in the following decades. Then, the settlements Souvala and Vrocheia, highlighted by the aforementioned field studies as holiday resorts with differences in the natural landscape, location on the island, institutional framework, and character, are studied. The fourth chapter of Part Two examines specific examples of published architecture by architects from 1960 to 1999, examples which in some cases have been taught in Greek architectural schools and have played an important role in architectural thought in general.The third part of the thesis examines the period 2000-2010, which is characterized by intense building activity and the dissemination of vacation complexes to areas outside the settlements with panoramic views to the south of the island, as well as to prime plots in the Aegina settlements. The relationship between the settlement and consequently the type of house produced, and the plot is highlighted. Specific examples of residences built in this period per type of residential building are studied: detached house, duplex, apartment building and complex. It appears that detached houses and commercial houses dominate the island, with conclusions drawn on the axes of classification, in terms of volume shaping, outdoor space, functional organization, bioclimatic features, materials and finishes.In the fourth part, the thesis concludes with the presentation of the conclusions and with notes for further research. The timelessness and complexity of the vacation housing phenomenon that has been occurring in Aegina since the 19th century, as well as the coexistence of many different styles of architecture, local and imported, are highlighted. The contribution of important architects through their work to the built environment of Aegina is of particular importance. Specific features of the holiday residence are identified, distinguishing it from the main residence, while widespread social stratification is found in the settlements of the island, with few exceptions. The thesis concludes with a note on the need to protect the natural environment, as there seems to be a lack of sensitivity to environmental issues, one of which is the lack of water on the island.

Η διατριβή διερευνά την τυπολογία της παραθεριστικής κατοικίας στην Αίγινα. Επικεντρώνεται στην περίοδο 2000-2010, κατά την οποία σημειώθηκε μεγάλη άνοδος της οικοδομικής δραστηριότητας, με την παραθεριστική κατοικία να πολλαπλασιάζεται και να εξαπλώνεται στο φυσικό τοπίο. Προκειμένου να γίνει κατανοητή η σύνθετη εικόνα που παρουσιάζει η δεύτερη κατοικία στην Αίγινα αλλά και να μελετηθεί το φαινόμενο του παραθερισμού που εμφανίζεται στο νησί από τον 19ο αιώνα, πραγματοποιήθηκαν διαφορετικές μελέτες πεδίου σε δυο επίπεδα: στην κλίμακα του οικισμού και στην κλίμακα της κατοικίας. Στόχος είναι να γίνει μια προσπάθεια αποκωδικοποίησης του τρόπου μετάβασης από το αγροτικό τοπίο στο οικιστικό και ταυτόχρονα να μελετηθούν οι διαφορετικοί τύποι κατοικιών που έχουν προκύψει ως αποτέλεσμα διαφορετικών διαδικασιών παραγωγής αλλά και μεταλλαγών της ίδιας της έννοιας και της κοινωνικής διάστασης του παραθερισμού. Η διατριβή αρθρώνεται σε τέσσερα μέρη και την εισαγωγή, στην οποία αναλύονται οι βασικές έννοιες και το πλαίσιο της έρευνας, τα ερωτήματα, η μεθοδολογία και η οργάνωση της μελέτης. Στο πρώτο μέρος του κυρίως σώματος της διατριβής, που χωρίζεται σε πέντε κεφάλαια, πραγματοποιείται βιβλιογραφική προσέγγιση των βασικών εννοιών της έρευνας, του τύπου, της τυπολογίας και του παραθερισμού. Η εννοιολογική μελέτη οδηγεί στην τελική διαμόρφωση των αξόνων ταξινόμησης της τυπολογίας, οι οποίοι λειτουργούν ως μεθοδολογικό εργαλείο, προκειμένου να μελετηθούν διαχρονικά τα παραδείγματα των κατοικιών της Αίγινας. Κατόπιν, πραγματοποιείται μια σύντομη αναφορά στην ιστορία, το τοπίο, την οικονομία της Αίγινας καθώς και στην αρχιτεκτονική της. Στο δεύτερο μέρος που αποτελείται από τέσσερα κεφάλαια, παρουσιάζονται οι επιμέρους μελέτες πεδίου, οι οποίες επιχειρούν να απαντήσουν στα ερωτήματα της έρευνας και να καλύψουν ένα μεγάλο χρονικό διάστημα παραθεριστικής κατοίκησης, από την ανακήρυξη της Αίγινας ως πρωτεύουσας του ελληνικού κράτους μέχρι το 2000. Πρόκειται καταρχάς για την μελέτη της ανάπτυξης των οικισμών της Αίγινας, η οποία καταλήγει σε συμπεράσματα σχετικά με την τυπολογία των οικισμών και τις φάσεις της παραθεριστικής τους ανάπτυξης. Από τη μελέτη των οικισμών, την βιβλιογραφική προσέγγιση της Αίγινας καθώς και για μεθοδολογικούς λόγους μελετάται στο δεύτερο κεφάλαιο του Β’ μέρους η περίοδος 1950-1959, η οποία παρουσιάζει ενδιαφέρον λόγω της ευρείας διάδοσης της χρήσης του μπετόν, ενώ αποκαλύπτει τους οικισμούς που αναπτύσσονται ιδιαίτερα τις επόμενες δεκαετίες. Ακολούθως διερευνώνται δυο οικισμοί που αναδείχθηκαν από τις προαναφερθείσες μελέτες πεδίου, η Σουβάλα και τα Βροχεία, ως τόποι παραθεριστικής κατοίκησης με διαφορές μεταξύ τους ως προς το τοπίο, τη θέση τους στο νησί, το θεσμικό πλαίσιο, τον χαρακτήρα τους. Στο τέταρτο κεφάλαιο του Β’ μέρους μελετώνται παραδείγματα δημοσιευμένης αρχιτεκτονικής από αρχιτέκτονες σε μια περίοδο από το 1960 μέχρι το 1999, τα οποία σε ορισμένες περιπτώσεις έχουν αποτελέσει αντικείμενο διδασκαλίας σε αρχιτεκτονικές σχολές της χώρας και έχουν παίξει σημαντικό ρόλο στην αρχιτεκτονική σκέψη.Στο τρίτο μέρος της διατριβής μελετάται η περίοδος 2000-2010, η οποία χαρακτηρίζεται από την έντονη οικοδομική δραστηριότητα καθώς και την διάδοση των συγκροτημάτων σε γήπεδα εκτός σχεδίου με πανοραμική θέα στα νότια του νησιού καθώς και σε προνομιακά οικόπεδα στους οικισμούς της Αίγινας. Αναδεικνύεται η σχέση του οικισμού με το οικόπεδο και κατά συνέπεια με τον τύπο της παραγόμενης κατοικίας. Μελετώνται παραδείγματα κατοικιών της περιόδου ανά τύπο κτηρίου κατοικίας: μονοκατοικία, διπλοκατοικία, πολυκατοικία και συγκρότημα. Φαίνεται πως οι μονοκατοικίες και οι εμπορικές κατοικίες κυριαρχούν στο νησί, ενώ προκύπτουν συμπεράσματα σύμφωνα με τους άξονες ταξινόμησης, σχετικά με τη διαμόρφωση των όγκων, τον υπαίθριο χώρο, την λειτουργική οργάνωση, τα βιοκλιματικά χαρακτηριστικά, τα υλικά και τα τελειώματα. Στο τέταρτο μέρος, η διατριβή ολοκληρώνεται με την παρουσίαση των συμπερασμάτων και των επισημάνσεων για περαιτέρω έρευνα. Αναδεικνύεται η διαχρονικότητα και η συνθετότητα του φαινομένου του παραθερισμού που εμφανίζεται στην Αίγινα από τον 19ο αιώνα μέχρι σήμερα, καθώς και η συνύπαρξη πολλών διαφορετικών ρευμάτων αρχιτεκτονικής, τοπικών και εισαγόμενων, ενώ ιδιαίτερη σημασία λαμβάνει η συμβολή σημαντικών αρχιτεκτόνων μέσω του έργου τους στο δομημένο τοπίο της Αίγινας. Εντοπίζονται συγκεκριμένα χαρακτηριστικά της παραθεριστικής κατοικίας που την διαφοροποιούν από την κύρια, ενώ διαπιστώνεται ευρεία κοινωνική διαστρωμάτωση στους οικισμούς του νησιού, με ελάχιστες εξαιρέσεις. Η διατριβή κλείνει με μια επισήμανση για την ανάγκη προστασίας του φυσικού περιβάλλοντος, καθώς διαπιστώνεται έλλειμα ιδιαίτερης ευαισθησίας σε περιβαλλοντικά θέματα, ένα από τα οποία είναι η έλλειψη νερού στο νησί.