Η κριτική αποτίμηση φιλοσοφικών συστημάτων από τον Πέτρο Βράιλα Αρμένη (1812 - 1884)

Abstract

The purpose of this thesis is to investigate whether and how the eclectic philosopher Petros Vrailas Armenis (1912-1984) develops a critical philosophical discourse in the critical evaluation of philosophical systems. Vrailas, considering philosophy as a road squeezed with truths that the philosopher must seek and collect, develops his philosophical reflection in a dialectical way and through the historical and critical treatment of other philosophical systems. The dialectical approach to the ideas of past or modern philosophers is projected by eclectic philosophers as a guarantor of their critical attitude towards the views of other philosophers and proof of their non-dogmatism. To investigate the achievement of this goal by Vrailas, this thesis juxtaposes the philosopher's positions with the positions of the philosophers that the philosopher uses in his eclectic approach. The contrast of these views is accompanied by criticism of their main points and a focus on the strength of Vrailas’s arguments. This is an interpretative and critical approach to the philosopher's positions through which his reasoning is highlighted, his assumptions and the validity of his arguments are checked. The analysis of the findings leads to conclusions that can be summarized as follows:Vrailas attempts to systematize philosophy into a system that would definitively respond to fundamental philosophical questions, hoping that, by applying the means and principles of philosophy, he would succeed in contributing to the reconciliation of religion and philosophy. His commitment to the creation of a well-fortified philosophical structure, free of fallacies and logical cracks, traps the spirit of the philosopher and restricts free criticism. Vraillas exercises strict control over the positions of the philosophers he judges, and in this sense the philosopher has critical thinking. However, the philosopher cannot be completely freed from the weights of bondage associated with his religion, his faith, the historical-political age of his time, and the imperatives of the school he chooses to follow. Examining his system as one of the stations in the history of Modern Greek philosophy, it can be argued that the philosophical discourse, which is developed within it, organizes and systemically selects elements of spirituality and rationality. It is a system in which criticism is exhausted in shielding the positions of the philosopher to interpret all human experience and not to leave unanswered questions. Under these conditions, it is rather difficult for Vrailas's philosophical discourse to be perceived as genuinely critical. However, if one considers his philosophical journey as a genuine struggle against the ephemeral, then it can be argued that his presence in the field of philosophy is totally important.

Σκοπός της παρούσας διατριβής ήταν να διερευνηθεί το εάν και με ποιον τρόπο ο εκλεκτικός φιλόσοφος Πέτρος Βράιλας Αρμένης (1912-1984) αναπτύσσει κριτικό φιλοσοφικό λόγο κατά την κριτική αποτίμησή του φιλοσοφικών συστημάτων. Ο Βράιλας, θεωρώντας τη φιλοσοφία ως ένα δρόμο σπαρμένο με αλήθειες που ο φιλόσοφος πρέπει να ψάξει και να συλλέξει, αναπτύσσει τον φιλοσοφικό του στοχασμό με τρόπο διαλεκτικό και δια της ιστορικής και κριτικής αντιμετώπισης άλλων φιλοσοφικών συστημάτων. Ο διαλεκτικός τρόπος προσέγγισης των ιδεών προγενέστερων ή συγχρόνων φιλοσόφων προβάλλεται από τους εκλεκτικούς φιλοσόφους ως εγγυητής της κριτικής στάσης τους απέναντι στις απόψεις των άλλων φιλοσόφων και απόδειξη της μη δογματικότητάς τους. Για τη διερεύνηση επίτευξης αυτού του στόχου εκ μέρους του Βράιλα, στην παρούσα διατριβή παρουσιάζονται οι θέσεις του φιλοσόφου και αντιπαρατίθενται οι θέσεις των φιλοσόφων τους οποίους ο Βράιλας αξιοποιεί στην εκλεκτική προσέγγισή του. Η κατ’ αντιδιαστολή παράθεση αυτών των απόψεων συνοδεύεται από κριτική των κυριότερων σημείων τους και εστίαση στην ισχύ των βραϊλιανών επιχειρημάτων. Πρόκειται για μια ερμηνευτική και κριτική προσέγγιση των θέσεων του φιλοσόφου μέσα από την οποία αναδεικνύεται η συλλογιστική μέθοδός του, ελέγχονται οι παραδοχές του και η εγκυρότητα των επιχειρημάτων του. Η ανάλυση των ευρημάτων οδηγεί στην εξαγωγή συμπερασμάτων που μπορούν να συνοψιστούν ως εξής: Ο Βράιλας επιχειρεί να συστηματοποιήσει τη φιλοσοφία σε ένα σύστημα που θα απαντούσε οριστικά στα θεμελιώδη φιλοσοφικά ερωτήματα ελπίζοντας ότι εφαρμόζοντας τα μέσα και τις αρχές της φιλοσοφίας θα επιτύχει να συμβάλλει στη συμφιλίωση θρησκείας και φιλοσοφίας. Η προσήλωσή του στη δημιουργία μιας καλά οχυρωμένης φιλοσοφικής κατασκευής, απαλλαγμένης από πλάνες και λογικές ρωγμές, παγιδεύει το πνεύμα του φιλοσόφου και περιορίζει την ελεύθερη κριτική. Ο Βράιλας ασκεί αυστηρό έλεγχο στις θέσεις των κρινόμενων από αυτόν φιλοσόφων και υπό αυτήν την έννοια ο φιλόσοφος διαθέτει κριτική σκέψη. Ωστόσο ο φιλόσοφος δεν μπορεί να απελευθερωθεί πλήρως από βαρίδια - δεσμά που σχετίζονται με τη θρησκευτικότητα, την πίστη του, το ιστορικό-πολιτικό γίγνεσθαι της εποχής του και τις επιταγές της σχολής που επιλέγει να ακολουθήσει. Εξετάζοντας το σύστημά του ως έναν από τους σταθμούς στην ιστορία της νεοελληνικής φιλοσοφίας, μπορεί να υποστηριχθεί ότι ο φιλοσοφικός λόγος, ο οποίος αναπτύσσεται μέσα σε αυτό, οργανώνει και συστηματοποιεί επιλεκτικά, στοιχεία πνευματοκρατίας και ορθολογισμού. Πρόκειται για ένα σύστημα μέσα στο οποίο η κριτική εξαντλείται στη θωράκιση των θέσεων του φιλοσόφου ώστε να ερμηνεύεται όλη η ανθρώπινη εμπειρία και να μην μένουν αναπάντητα ερωτήματα. Υπό αυτούς τους όρους είναι μάλλον δύσκολο ο φιλοσοφικός λόγος του Βράιλα να εκληφθεί ως γνήσια κριτικός. Ωστόσο αν δει κανείς το φιλοσοφικό του ταξίδι ως αντίδοτο στον εφησυχασμό, τότε μπορεί να υποστηριχθεί ότι η παρουσία του στον χώρο της φιλοσοφίας είναι σημαντική ως παράδειγμα προς τους νεότερους.