Η φιλοσοφία της αφήγησης από τον λόγο στην εικόνα: κινηματογραφικές μεταφορές νεοελληνικών πεζογραφημάτων για τον Εμφύλιο

Abstract

Firstly, we examine the general conditions that shape the balance between literature and cinema and then the specific conditions that define the transition of the subject of the Greek Civil War from modern Greek literary to modern Greek cinematographic discourse. The main objective is to investigate these two questions and the way they interact with each other. Thus, a third question arises, concerning the influence of the interaction between the two arts on the imprint of the Greek Civil War and, above all, the possibility of a multidisciplinary approach of the past. Subsequently, we study five cases of literary works about the Greek Civil War and their film adaptations: Thanassis Valtinos, The Descent of the Nine - Christos Siopachas, The Descent of the Nine, Lazaros Pavlidis, Caravan Serai - Tassos Psarras, Caravan Serai, Nick Gage, Eleni - Peter Yates, Eleni, Andreas Fragias, The Pestilence - Pantelis Voulgaris, Happy day and Dionysis Haritopoulos, The Children of Helidona - Kostas Vrettakos, The Children of Helidona. The heterogeneity of the examples and their different directions set the appropriate conditions for studying the historical trajectory of the war trauma. The multiple ways of depicting the Greek Civil War in art and the proposed method of approaching the traumatic experience point towards the formation of a single, archetypal narrative of the past.

Προς διερεύνηση τίθενται αρχικά οι όροι διαμόρφωσης της ισορροπίας μεταξύ λογοτεχνίας και κινηματογράφου, ενώ στη συνέχεια εξετάζονται οι συνθήκες που ορίζουν τη μετάβαση του θέματος του ελληνικού Εμφυλίου από τον νεοελληνικό λογοτεχνικό στον νεοελληνικό κινηματογραφικό λόγο. Κύριος στόχος είναι να ερευνηθούν τα δύο αυτά ερωτήματα και κυρίως να ανιχνευθεί με ποιον τρόπο διαπλέκονται μεταξύ τους. Επομένως, στην πορεία προκύπτει και ένα τρίτο ερώτημα που αφορά την επίδραση της συνομιλίας μεταξύ των δύο τεχνών στην καλλιτεχνική αποτύπωση του ελληνικού Εμφυλίου και κυρίως τη δυνατότητα για μια διεπιστημονική προσέγγιση του λόγου για το παρελθόν. Προκρίνεται η εκ του σύνεγγυς εξέταση πέντε παραδειγμάτων. Πρόκειται για την Κάθοδο των εννιά του Θανάση Βαλτινού και την κινηματογραφική της μεταφορά από τον Χρίστο Σιοπαχά, για το Καραβάν Σαράι του Λάζαρου Παυλίδη και την ομότιτλη ταινία του Τάσου Ψαρρά, για την Ελένη του Νίκου Γκατζογιάννη και την Eleni του Peter Yates, για τον Λοιμό του Ανδρέα Φραγκιά, που αποτέλεσε τη βάση για το Χάππυ Νταίη του Παντελή Βούλγαρη και τέλος για τα Παιδιά της Χελιδόνας του Διονύση Χαριτόπουλου και την κινηματογραφική τους εκδοχή από τον Κώστα Βρεττάκο. Η ανομοιογένεια των παραδειγμάτων και οι διαφορετικές τους κατευθύνσεις διαμορφώνουν τις κατάλληλες προϋποθέσεις για την παρακολούθηση των ιδιαιτεροτήτων που προκύπτουν σε σχέση με τον χειρισμό του ιστορικού διακειμένου της τραυματικής εμπειρίας. Οι πολλαπλοί τρόποι εγγραφής του βιώματος του ελληνικού Εμφυλίου στην τέχνη και ο προτεινόμενος τρόπος διαχείρισης της τραυματικής εμπειρίας κινούνται προς την κατεύθυνση της διαμόρφωσης μίας ενιαίας αφήγησης για το παρελθόν.