Per un' analisi linguistica dei romanzi di Ammaniti

Abstract

"A Linguistic Analysis of the Novels" by AmmanitiAs noted by Dardano, linguistics is, in its own right, a research tool for literary texts (see Dardano, 2010). Linguistics helps to detect, in fact, the characteristics of the text which together constitute its style. Why, then, does the analysis of a novel seem crucial? In fact, the novel is the literary form par excellence that can reproduce reality through the vicissitudes of the heroes who are its protagonists.Given these premises, we have chosen for our analysis, a contemporary novelist, Niccolò Ammaniti, who ranks among the innovators of the literary landscape of the late twentieth century and the first twenty years of the 2000s. Three of his most impacting novels have been identified: Branchie, the first to be successful, I Am Not Scared, as an example of stylistic, thematic and narrative development of the chosen author and, finally, You and I, (2010), as a further example of literary growth.In this analysis, a particolar methodology was used. Some linguistic and sociolinguistic categories were targeted such as ‘verbal lexemes’, ‘tense,’ ‘aspect’, and ‘verbal diathesis’ and, finally, ‘register’. These categories have also been analyzed through the aid of computational linguistics, so as to have a quantitative check on the investigation carried out (McEnery & Wilson, 1996).The analysis of Branchie, which consists of a corpus of 44,840 words and is divided into three parts, Rome, Delhi, Il Castello, by Io non ho paura, which consists of a corpus of 53,580 words and is divided into 10 chapters. Finally, of Io e te, which consists of a corpus of 23.919 words and is divided into 10 chapters, led to the identification of recurring themes in the author, such as the relationship between the self and the others, the struggle between good and evil, and the maturation of the protagonist who, in all three cases, passes from an initial level of scarce self-knowledge and of the surrounding world to reach not only a greater knowledge, but also and above all a life choice. (Bildungsroman)In addition to the aforementioned categories, the linguistic analysis of the three novels also proves that there has been a stylistic evolution. This is seen in the use of slang and vulgar terms, observed above all in Branchie. You and I, instead, demonstrates a more refined style, which is obtained through the choice of a more cultural and poetic language.In conclusion, the analysis of these three works by Ammaniti confirms the indissoluble link between language and style and opens the possibility of future research. The study of the use of passives in the literary text, as well as the use of tenses in relation to the narrated stories, is very original in Ammaniti. Finally, the use of the register in relation to the style also seems to be unique. Maria Corrado

Όπως σημειώνεται από τον Dardano, η γλωσσολογία αντιπροσωπεύει πλήρως ένα εργαλείο για την έρευνα λογοτεχνικού κειμένου (βλ. Dardano, 2010). Η γλωσσολογία βοηθά να αποκαλυφθούν πράγματι, εκείνα ταχαρακτηριστικά του κειμένου που στο σύνολό τους συνθέτουν το ύφος. Γιατί είναι τόσο σημαντική η ανάλυση ενός μυθιστορήματος; Στην πραγματικότητα, το μυθιστόρημα είναι η λογοτεχνική μορφή η κατ 'εξοχήν ικανή να αναπαράγει την πραγματικότητα, μέσα από τις αντιξοότητες των ηρώων που είναι οι πρωταγωνιστές της.Στο πλαίσιο αυτό, έχουμε επιλέξει για την ανάλυσή μας, έναν συγγραφέα της σύγχρονης Λογοτεχνίας, τον NiccolòAmmaniti, ο οποίος συγκαταλέγεται ανάμεσα στους ανανεωτές της λογοτεχνικής σκηνής, του τέλους του εικοστού αιώνα και στις πρώτες δεκαετίες της νέας χιλιετίας. Έχουν επιλεγεί τρία από τα μυθιστορήματά του, με τον μεγαλύτερο αντίκτυπο: το Branchie, το πρώτο που είχε επιτυχία, το Io non ho paura, ως παράδειγμα υφολογικής ανάπτυξης, θεματικής ανάπτυξης και αφηγηματικής προεπιλογής από τον συγγραφέα και τέλος το Io e te, τελευταίo σε χρονολογική σειρά (2010), ως ύψιστο παράδειγμα λογοτεχνικής ανάπτυξης.Για το σκοπό αυτό, έχουμε χρησιμοποιήσει ορισμένες κατηγορίες γλωσσικού και κοινωνιογλωσσικού τύπου, τα ρηματικά λεξήματα, το ρηματικό χρόνο, την όψη, τη ρηματική διάθεση και τέλος το επίπεδο ύφους (register).Οι κατηγορίες αυτές αναλύθηκαν επίσης με τη χρήση της υπολογιστικής γλωσσολογίας, προκειμένου να έχουμε μία ποσοτική ανάδραση στην έρευνα.(McEnery&Wilson,1996).Η ανάλυση του «Branchie», το οποίο αποτελείται από ένα κόρπους 44.840 λέξεων και χωρίζεται σε τρία μέρη, Roma, Delhi και il Castello, του Io non ho paura, το οποίο ανέρχεται σε ένα κόρπους 53.580 λέξεων και διαιρείται σε 10 κεφάλαια και τέλος του Ioete, το οποίο ανέρχεται σε ένα κόρπους 23.919 λέξεων και χωρίζεται σε 10 κεφάλαια, έχει οδηγήσει στην ταυτοποίηση των επαναλαμβανόμενων θεμάτων του συγγραφέα, όπως η σχέση μεταξύ του εαυτού και των άλλων, η πάλη ανάμεσα στο καλό και το κακό, και η ωρίμανση του κεντρικού χαρακτήρα που και στις τρεις περιπτώσεις, περνά από το αρχικό επίπεδο της ελλιπούς γνώσης του εαυτού και του κόσμου γύρω, για να φτάσει όχι μόνο σε αυξημένη γνώση, αλλά επίσης και κυρίως σε μια επιλογή ζωής.(Bildungsroman)Συγκειμενικά, αποκαλύπτεται μια εξέλιξη υφολογική, η οποία έχει εντοπιστεί από την ανάλυση της γλώσσας και κυρίως τη χρήση όρων χαμηλών και της αργκό, που παρατηρείται κυρίως στο Branchie, μέχρι να καταλήξει σε ένα ύφος, διαρκώς πιο προσωπικό και επεξεργασμένο, που επιτυγχάνεται μέσω της επιλογής μιας πιο ευγενικής και ποιητικής γλώσσας, η οποία παρατηρείται κυρίως στο Io e te.Η ανάλυση επιβεβαίωσε την αδιάσπαστη σχέση μεταξύ γλώσσας και ύφους και άνοιξε τη δυνατότητα μελλοντικής έρευνας. Θέμα προς επόμενη μελέτη είναι η χρήση της παθητικής φωνής στο λογοτεχνικό κείμενο, που είναι διαρκής στο έργο του Ammaniti, καθώς επίσης και η χρήση των χρόνων σε σχέση με τις αφηγούμενες ιστορίες, πολύ ιδιαίτερη στον Ammaniti, και, τέλος, η χρήση του επιπέδου ύφους σε σχέση με το ύφος.Μαρία Κορράντο

"Per un’analisi linguistica dei romanzi di Ammaniti"Come notato da Dardano, la linguistica rappresenta, a pieno titolo, uno strumento di ricerca del testo letterario (cfr. Dardano, 2010). La linguistica aiuta a rilevare, infatti, caratteristiche del testo/i che ne costituiscono, nel loro insieme, lo stile. Perché dunque appare cruciale l’analisi di un romanzo? In effetti il romanzo è la forma letteraria per eccellenza in grado di riprodurre la realtà attraverso le vicissitudini degli eroi che ne sono protagonisti.Date queste premesse, si è scelto per la nostra analisi, un autore di romanzi contemporaneo, Niccolò Ammaniti, che si colloca tra gli innovatori del panorama letterario della fine del novecento e del primo ventennio degl ianni duemila. Sono stati individuati tre dei suoi romanzi di piùgrande impatto: Branchie, il primo ad avere successo, Io non ho paura, come esempio di sviluppo stilistico, tematico e narrativo dell’autore prescelto ed, infine, Io e te, ultimo in ordine cronologico (2010), come ulteriore esempio di crescita a livello letterario.A questo scopo, si sono utilizzate alcune categorie di tipo linguistico e sociolinguistico, I lessemi verbali, il tempo, l’aspetto, e la diatesi verbale ed, infine, il registro. Tali categorie sono state analizzate anche attraverso l’ausilio della linguistica computazionale, in modo da avere un riscontro quantitativo sull’indagine svolta.(McEnery& Wilson, 1996). L’analisi di Branchie, che consta di un corpus di 44.840 parole ed è diviso in tre parti, Roma, Dehli, Il Castello, di Io non ho paura, che consta di un corpus di 53.580 parole ed è diviso in 10 capitoli ed infine, di Io e te, che consta di un corpus di 23.919 parole ed è diviso in 10 capitoli, ha portato all’individuazione di temi ricorrenti nell’autore, quali il rapporto tra l’io e gli altri, la lotta tra il bene ed il male, e la maturazione del protagonista che, in tutti e tre i casi, passa da un livello iniziale di scarsa conoscenza di sè e del mondo circostante per arrivare non solo ad una conoscenza maggiore, ma anche e soprattutto ad una scelta di vita. (Bildungsroman)Contestualmente, si è rilevata un’evoluzione di tipo stilistico che è stata notata attraverso l’analisi della lingua e principalmente dell’uso di termini gergali e bassi, osservati soprattutto in Branchie, fino al raggiungimento di uno stile sempre più personale ed elevato, ottenuto attraverso la scelta di un linguaggio più aulico e poetico, notato soprattutto in Io e te.L’analisi ha confermato il legame indissolubile esistente tra lingua e stile ed ha aperto la possibilità di ricerche future. Sembra essere molto interessante lo studio dell’uso dei passivi nel testo letterario, consistente in Ammaniti, come pure l’uso dei tempi verbali in relazione alle storie narrate, molto originale in Ammaniti, e, infine, l’utilizzazione del registro in rapporto allostile. Maria Corrado